 Leki po wchłonięciu się z miejsca zastosowania i

przedostaniu się do krwiobiegu ulegają tu częściowemu

związaniu z białkiem osocza krwi, głównie z
albuminami.
 Stopień wiązania zależy przy tym od budowy

cząsteczki leku oraz od stężenia białka.

 Wiązanie leku z białkiem jest jednym z podstawowych

czynników warunkujących siłę i czas trwania działania

farmakologicznego danego leku.
 Część leku związana z białkiem staje się biologicznie
nieczynna.
 W takiej postaci lek nie może przenikać przez bariery

ustrojowe, a tym samym wchodzić w reakcje z

miejscami receptorowymi w odpowiednich narządach.
 Nie metabolizuje się, ani też w tej postaci nie jest

wydalany z organizmu.
 Proces wiązania z białkiem przedłuża natomiast

działanie farmakologiczne na skutek stopniowego

uwalniania leku z kompleksu.
 Wiązanie leku z białkiem osocza jest na ogół reakcją
odwracalną, podlegającą prawu zachowania mas.
 Trwałość kompleksu lek-białko zależy od typu

wiązania zachodzącego między cząsteczką białka a

cząsteczką leku. Znane są różnego typu wiązania:
kowalencyjne, tworzenie chelatów i wiązania jonowe.
 Kompleks lek-białko może ulec rozerwaniu pod
wpływem różnych czynników a uwolniona frakcja
czynnego leku może wiązać się z odpowiednim
receptorem, inicjując swoistą dla siebie reakcję.
 Liczba miejsc w cząsteczkach białek, które są zdolne

do wiązania leków, jest ograniczona, dlatego też

jedynie określona ilość wprowadzonego leku może je
wysycić.
 Teoria kompartmentowa rozmieszczania leków w
organizmie zakłada podział organizmu na 2 główne
kompartmenty: wewnątrzkomórkowy i
pozakomórkowy.
 W kompartmencie pozakomórkowym wyróżnia się

ponadto kompartment wewnątrznaczyniowy i

śródmiąższowy.
 Pod pojęciem kompartmentu centralnego określa się

rozmieszczenie leku we krwi, natomiast obwodowego -

w tkankach.
 Ważnym czynnikiem wpływającym na rozmieszczenie
leku w organizmie i przenikanie go do tkanek jest
stopień ukrwienia danej tkanki.
 Leki przenikają szybciej do tkanek silniej ukrwionych

niż do tkanek ukrwionych słabo.

 Przenikanie leku z krwi do mózgu jest regulowane
przez kilka barier:
 barierę krew-mózg,
 krew-płyn mózgowo-rdzeniowy
 płyn mózgowo-rdzeniowy-mózg
 Proces przenikania leku przez barierę naczyniowo-
mózgową odbywa się według ogólnych zasad
fizykochemicznych kierujących przenikaniem przez
błony komórkowe.
 Oznacza to, że związki małocząsteczkowe niezwiązane

z białkiem, niezjonizowane i rozpuszczalne w

tłuszczach pokonują barierę naczyniowo-mózgową
łatwiej niż związki o dużej cząsteczce, związane z
białkiem, zjonizowane i rozpuszczalne w wodzie.
 W związku z tym stężenie niektórych związków, np.
alkoholu etylowego i tiopentalu, osiąga w mózgu
bardzo szybko wartości stężenia w osoczu, podczas
gdy dla innych związków, np. insuliny, kwasu
sulfanilowego, metotreksatu, stosunek stężenia w
mózgu i w osoczu nigdy nie jest większy od 0,1.
 Dzieląc całkowitą wchłoniętą dawkę leku przez jego
stężenie we krwi uzyskuje się wartość mającą wymiar
objętości.
 Jeśli lek jest rozmieszczony równomiernie we

wszystkich płynach ustrojowych, to wielkość ta

opowiada objętości, w której jest rozpuszczony lek, a
więc rzeczywistej objętości dystrybucji.
 Jednak rozmieszczenie leku jest z reguły
nierównomierne, więc uzyskana wielkość zwykle nie
odpowiada rzeczywistej objętości dystrybucji i jest
wartością fikcyjną.
 Mimo to ten parametr, jako tzw. pozorna objętość

dystrybucji może udzielić informacji o sposobie

rozmieszczenia leku w organizmie.
 Pozorną objętość dystrybucji można określić również
jako objętość płynu, w której należałoby rozpuścić
wchłoniętą dawkę leku, aby uzyskać takie stężenie jak
we krwi. Objętość tę można wyrazić w litrach, w
litrach na kilogram masy ciała, jako odsetek ogólnej
objętości płynów ustrojowych bądź jako odsetek masy
ciała.
 W tym ostatnim przypadku można posłużyć się
wzorem:

Dawka leku [g] x 100

Vd [%] =
Stężenie w surowicy [g/l] x masa ciała
[kg]
 Jeśli objętość dystrybucji wyniesie ok. 7% masy ciała,
to można przypuszczać, że lek nie jest w znaczących
ilościach transportowany poza łożysko naczyniowe.
 Podobnie, objętość dystrybucji zbliżona do 25 lub 75%

wskazuje, że lek jest rozmieszczony we wszystkich

płynach ustrojowych.
 Pozorna objętość dystrybucji może przekraczać (nieraz
bardzo znacznie) całkowitą objętość płynów
ustrojowych. Sytuacja taka występuje wówczas, gdy
lek jest gromadzony w jakimś kompartmencie, np. w
tkance tłuszczowej.
 Wydalanie przez nerki
 Wydalanie pozanerkowe
 Szybkość wydalania leków z moczem zależy od
◦ wielkości klirensu nerkowego,
◦ stopnia wiązania leku z białkami osocza,
◦ szybkości procesów biotransformacji,
◦ zakresu wydalania leku drogami pozanerkowymi i jego
rozmieszczenia w organizmie.
 W kłębuszkach ulegają przesączeniu wszystkie
znajdujące się w osoczu leki niezwiązane z białkiem,
niezależnie od ich właściwości fizykochemicznych.
 Do przesączu mogą przenikać przez pory śródbłonka

naczyń włosowatych nawet duże cząsteczki związków,

o m.cz. do 60 000.
 Z żółcią
 Ze śliną
 Przez błonę śluzową jelit
 Przez płuca
 Przez skórę
 Z potem
 z mlekiem
 Proces wydalania leków z żółcią odbywa się częściowo
wskutek dyfuzji prostej, częściowo wskutek przenoszenia
czynnego.
 W ten sposób przenoszone są z krwi do żółci niektóre
antybiotyki, np. penicylina, tetracykliny, makrolidy,
chloramfenikol, środki cieniujące.
 Osiągają one zazwyczaj bardzo duże stężenie w żółci,
przekraczające znacznie ich stężenie we krwi.
 Leki lipofilowe są wydalane z żółcią do jelit, skąd zostają
ponownie wchłonięte do krwi. Proces ten może się odbywać
do chwili, aż lek ulegnie, w wyniku biotransformacji,
przemianom umożliwiającym wydalanie go z organizmu.
 Wydalanie leków ze śliną zależy od wielkości cząsteczki,
stopnia jonizacji, rozpuszczalności w tłuszczach.
 Przez gruczoły ślinowe są wydalane w znikomych ilościach

związki jodu, ołowiu, rtęci, bizmutu. Mogą one drażnić w

zatruciu przewlekłym błonę śluzową jamy ustnej, tworząc
ciemny osad na brzegu dziąseł.
 Ze śliną są ponadto wydalane związki salicylowe i niektóre

alkaloidy.
 Wydalanie leków ze śliną ma raczej większe znaczenie dla

toksykologii, zwłaszcza w przypadku związków metali

ciężkich, niż dla farmakologii.
 Przez błonę śluzową jelit są wydalane związki metali
ciężkich (żelazo, rtęć, bizmut), które z kałem zostają
usunięte z organizmu.
 Morfina zresorbowana z jelita cienkiego dostaje się z

krwi do żołądka, a stąd do jelita cienkiego, gdzie

ponownie ulega wchłonięciu.
 Przez płuca są wydalane głównie związki lotne, jak
alkohol, etery, chloroform i jego homologi, aceton,
kwas octowy, fenol, kamfora, olejki eteryczne, kreozot,
gwajakol.
 Szybkość wydalania zależy od różnicy ciśnienia
cząsteczkowego gazu w pęcherzykach płucnych i we
krwi.
 Związki trudno rozpuszczalne we krwi, jak benzen,

disiarczek węgla i inne, są wydalane szybko, w ciągu 1

lub kilku godzin, natomiast dobrze rozpuszczalne, jak
alkohole, są wydalane powoli, nawet do kilku dni.
 Duży wpływ na wydalanie przez płuca ma również

wielkość przepływu krwi przez płuca i stopień

wentylacji płuc.
 Przez skórę leki są wydalane głównie z potem - do
nich należą związki bromu, fenol i inne.
 Powodują one przy tym podrażnienie skóry, wywołując

niekiedy stany zapalne skóry, rumień, trądzik, wysypki,

swędzenie.
 Objawy powyższe, jak również nieżyt błon śluzowych,

występują po zastosowaniu wymienionych związków

w większych ilościach (zatrucia) lub na tle
uczuleniowym.
 Z potem jest wydalana w dużym stopniu witamina B, i
jej metabolity, nadając potowi charakterystyczny
zapach drożdży.
 Wydalanie leków z mlekiem ma duże znaczenie ze
względu na stosunkowo łatwe ich przechodzenie przez
nabłonek pęcherzyków gruczołu sutkowego, który
odgrywa rolę błony lipidowej dla wielu leków i
związków szkodliwych przenikających z krwi do
mleka.
 Związki o charakterze słabych zasad łatwiej przenikają

do mleka, osiągając stężenie nawet większe niż w

osoczu, natomiast leki kwaśne przenikają do mleka
gorzej.
 Leki nieulegające jonizacji są rozdzielane
równomiernie między krew a mleko.
 Leki przechodzą do mleka stosunkowo szybko,

zależnie od sposobu podania, właściwości leku i innych

czynników pojawiają się w mleku po kilkunastu
minutach do godziny.