Dawkowanie leków

Farmakologiczne działanie leków zależy od ich

stężenia we krwi i w tkankach.
Jest ono na ogół proporcjonalne do ilości leku
wprowadzonego do organizmu, tj. dawki leku.
W miarę zwiększania dawki leku i związanego z tym
zwiększenia stężenia leku we krwi następuje nasilenie
reakcji na lek ze strony poszczególnych narządów:
tkanek.
Nie przebiega ono jednak zawsze proporcjonalnie do
zwiększenia stężenia leku, a w pewnym zakresie
dawek działanie staje się proporcjonalne do logarytmu
stężenia.
Wielkość dawki leku nie musi zawsze wiązać się z
ilościowym działaniem leku, często duża dawka może
wywołać jakościowo inne działanie w porównaniu z
dawką mniejszą.
Leki stosuje się w dawkach jednorazowych (pro
dosi) oraz w dawkach dobowych (pro die).
Dawka dobowa
Dawka dobowa danego leku określa jego ilość
zastosowaną w pojedynczych dawkach (pro dosi) w
ciągu doby.
Zależność działania farmakologicznego
od dawki leku

A B

log dawki

Siła działania leku A jest większa niż leku B

Dawka progowa lub minimalna (dosis
minima)
Określa najmniejszą ilość środka, wywołującą już
pewne reakcje ze strony organizmu.
Dawka minimalna bywa również nazywana dawką
subterapeutyczną.
Dawka lecznicza
Dawka lecznicza (dosis therapeutica). Wywołuje
wyraźne zmiany w czynności narządów,
charakteryzujące się pobudzeniem lub zahamowaniem
ich czynności w granicach fizjologicznych.
Największa dawka lecznicza nazywa się dawką
maksymalną (dosis maximd).
Dawka uderzeniowa
Wprowadzono również pojęcie dawki uderzeniowej
(stosowanej np. w leczeniu antybiotykami,
sulfonamidami, witaminą D) na określenie
dawkowania, w którym początkowe dawki są znacznie
większe, zazwyczaj 2-krotnie od dawek następnych
(podtrzymujących).
Dawki uderzeniowe stosuje się w celu szybszego
uzyskania aktywnego stężenia leku we krwi, a tym
samym skuteczniejszego wyniku leczenia
odpowiednich chorób.
Dawka toksyczna
Większe ilości leku, wywołujące zaburzenia czynności
organizmu w granicach patologicznych (działanie
trujące), określa się jako dawkę toksyczną (dosis
toxica).
Dawka śmiertelna
Dawka śmiertelna (dosis letalis). Jest to najmniejsza
ilość leku, która poraża ważne dla życia czynności
organizmu (oddychanie, czynność serca), powodując
śmierć.
Najbardziej miarodajna dla danego leku jest dawka
wywołująca swoisty odczyn biologiczny u połowy
badanych zwierząt .
Odróżnia się więc dawki lecznicze dla 50% badanych
zwierząt (DC50) - dosis curativa,
Dawki toksyczne zwierząt (DT50) - dosis toxica
Dawki śmiertelne zwierząt (DL50) - dosis letalis.
Badany środek o potencjalnym działaniu leczniczym
podaje się zwierzętom doświadczalnym (najczęściej są
to myszy lub szczury) dożylnie, doustnie,
dootrzewnowo lub w inny sposób, jeśli rodzaj badań
będzie tego wymagać. Przenoszenie wyników
doświadczeń na ludzi odbywa się na podstawie
wartości dawki śmiertelnej (DL50) uzyskanej na
zwierzętach.
Wskaźnik terapeutyczny
Często stosuje się pojęcie wskaźnika (lub indeksu)
terapeutycznego.
Określa on stosunek między dawką bezpieczną
działającą skutecznie a dawką mogącą wywołać
niepożądane objawy toksyczne.
 Sposoby obliczania wskaźnika
taerapeutycznego

Maksymalna dawka tolerowana

Wskaźnik terapeutyczny
=
(wg Erlicha)
Maksymalna dawka terapeutyczna

DL50
DE50

DE50 – dawka skuteczna (mająca pożądane działanie) w 50% przypadków

(analogicznie do DL50
Dawkowanie u dzieci
Jest ważnym i dotychczas nierozwiązanym problemem.
Przyjęte obecnie i wciąż niedoskonałe zasady
obliczania dawki leku dla dzieci w różnym wieku są
oparte głównie na masie lub powierzchni ciała dziecka
i wyprowadzane zawsze z dawki obliczonej dla osoby
dorosłej.
W obliczeniach tych nie są uwzględnione istotne
różnice fizjologiczne, jakie zachodzą między
organizmem dojrzałym a nieustannie rozwijającym się
organizmem dziecka.
 Zasady obliczania dawki
1)
Liczba lat
Dawka dla dziecka = x Dawka dorosłego
Liczba lat + 12

Wzór ten dotyczy dzieci w wieku d 12 lat i oznacza, że dawka opiera

się zasadniczo na masie ciała

2) Zasada dawkowania oparta na wieku dziecka, nieobejmująca jednak niemowląt,

uwzględnia odsetek dawki chorego dorosłego

4 x liczba lat + 20 = odsetek dawki dorosłego

Zasady obliczania dawki
3) Dawki dla niemowląt:
Dawka dla dziecka = [(1,5x masa dziecka w kg) +
10] % dawki dorosłego
4) Dawki dla dzieci do 12 lat:
Dawka dla dziecka = [(4x wiek dziecka w latach)+
20] % dawki dorosłego
5) Dawki dla dzieci powyżej 12 roku życia:
Powierzchnia ciała dziecka
Dawka dla dzieckaPowierzchnia
= ciała dorosłego
x dawka dla dorosłego
człowieka (1,73m2)
S – powierzchnia ciała, L-wzrost [cm] M-masa [kg]