25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

მეორე ქართული გამოცემა

ეკონომიკი
ს პრინციპები
ამ თავში ჩვენ განვიხილავთ:
რა ფაქტები არსებობს ცხოვრების დონესა და
ეკონომიკური ზრდის შესახებ მსოფლიოში?
რა მნიშვნელობა აქვს
მწარმოებლობითუნრიანობას
(პროდუქტიულობას) ცხოვრების დონესთვის?
რაა პროდუქტიულობისა და ეკონომიკური ზრდის
დეტერმინანტები?
როგორ გავლენას ახდენს ეკონომიკური
პოლიტიკა ზრდასა და ცხოვრების დონეზე?

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

ტიპიური ოჯახი დიდ ბრიტანეთში (განვითარებული
ეკონომიკა), 2003 წ.

მშპ ერთ სულ მოსახლეზე: $35,580

სიხოცხლის ხანგრძლივობა: 78 years
განათლების მაჩვენებელი: 99%
ტიპიური ოჯახი მექსიკაში (საშუალოდ განვითარებული
ეკონომიკა) , 2003 წ.

მშპ ერთ სულ მოსახლეზე : $11,410

სიხოცხლის ხანგრძლივობა: 74 years
განათლების მაჩვენებელი : 92%
ტიპიური ოჯახი მალიში (განუვითარებელი
ეკონომიკა) , 2003 წ.

მშპ ერთ სულ მოსახლეზე : $1,130

სიხოცხლის ხანგრძლივობა: 41 years
განათლების მაჩვენებელი : 46%
 მშპ ერთ სულ
შემოსავალი მოსახლეზე,
ზრდის ტემპი,
1960-2005
და ზრდა 2005 წ.

მსოფლიოში ჩინეთი $6,572 5.8%

სინგაპური 29,921 5.4%
იაპონია 30,821 3.8%
ესპანეთი 26,125 3.2%
ფაქტი 1: ინდოეთი 3,486 2.7%
ცხოვრების ისრაელი 25,670 2.7%
დონე აშშ 41,854 2.2%
სხვადასხვა კანადა 32,886 2.1%
ქვეყანაში კოლუმბია 7,769 1.8%
სხვადასხვა ახ. ზელანდია 22,511 1.4%
ა ფილიპინები 4,920 1.4%
არგენტინა 14,421 1.0%
საუდ. არაბეთი 14,729 0.8%
რუანდა 1,333 0.3%
ჰაიტი 1,836 –1.2%
 მშპ ერთ სულ
შემოსავალი მოსახლეზე,
ზრდის ტემპი,
1960-2005
და ზრდა 2005 წ

მსოფლიოში ჩინეთი $6,572 5.8%

სინგაპური 29,921 5.4%
იაპონია 30,821 3.8%
ესპანეთი 26,125 3.2%
ფაქტი 2: ინდოეთი 3,486 2.7%
სხვადასხვა ისრაელი 25,670 2.7%
აშშ 41,854 2.2%
ქვეყანაში
კანადა 32,886 2.1%
სხვადასხვა კოლუმბია 7,769 1.8%
ეკონომიკური ახ. ზელანდია 22,511 1.4%
ზრდის ფილიპინები 4,920 1.4%
ტემპია არგენტინა 14,421 1.0%
საუდ. არაბეთი 14,729 0.8%
რუანდა 1,333 0.3%
ჰაიტი 1,836 –1.2%
შემოსავალი და ეკონომიკური ზრდა მსოფლიოში

ეკონომიკური ზრდის ტემპები იცვლება ,

შესაბამისად წინა სლაიდში მოცემული მონაცემები
შესაძლოა შეიცვალოს დროთა განმავლობაში :
ღარიბი ქვეყნები სწორი ეკონომიკის
პირობებში შესაძლოა გამოვიდნენ
სიღარების დონიდან – მაგალითად
სინგაპური. 60-იან წლებში ღარიბი ქვეყნების
ნუსხაში იყო.
მდიდარი ქვეყნებიც შეიძლება
გაღარიბდნენ.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

შემოსავალი და ეკონომიკური ზრდა
მსოფლიოში
შემოსავალი და ეკონომიკური ზრდა
მსოფლიოში

კითხვები:
რატომაა ზოგიერთი ქვეყანა უფრო მდიდარი
სხვასთან შედარებით?
ზოგერთი ქვეყანა რატომ იზრდება უფრო
სწრაფად და ზოგიერთი რატომ ვერ შორდება
სიღარიბის დონეს?
როგორი ეკონომიკური პოლიტიკა
განაპირობებს ეკონომიკური ზრდისა და
ცხოვრების დონის გაუმოჯობესებას?

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

შემოსავალი და ეკონომიკური ზრდა
მსოფლიოში

მას შემდეგ რაც მიმოვიხილეთ ერთ სულ

მოსახლეზე რეალური მშპ-ს საერთაშორისო
მონაცემები, გავიხილავთ:
1. რა როლს ასრულებს მწარმოებლურობა
2. რა კავშირია მწარმოებლურობასა და ქვეყნის
ეკონომიკურ პოლიტიკას შორის

თავი 25 წარმოება და
ეკონომიკური ზრდა
 მწარმოებლურობა
გავიხსენოთ ეკონომიკის ათი პრინიპიდან ერთ-
ერთი: ქვეყნის ცხოვრების დონე დამოკიდებულია
ამ ქვეყნის უნარზე, აწარმოოს საქონელი და
მომსახურება.
 ეს კი დამოკიდებულია
მწარმოებლურობაზე:
ერთ სამუშაო საათში წარმოებული
საქონლისა და მომსახურების რაოდენობა.
 Y = რეალური მშპ = წარმოებული
პროდუქტის რაოდენობა
L = მუშა ხელი რაოდენობა
შესაბამისად მწარმოებლურობა = Y/L
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
(წარმოების რაოდენობა ერთ სამუშაო
რატომ აქვს მწარმოებლურობას ასეთი
დიდი მნიშვნელობა
როდესაც ქვეყანაში მუშა ხელი
პროდუქტიულია, რეალური მშპ იზრდება,
შესაბამისად შემოსავალიც იზრდება.
როდესაც პროდუქტიულობა დიდი ოდენობით
იზრდება, ამავე ტემპით იზრდება ცხოვრების
დონის მაჩვენებელიც.

განვიხილოთ თუ რა განსაზღვრავს
პროდუქტიულობასა და მისი ზრდის ტემპს?

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 ფიზიკური კაპიტალი
ფიზიკური კაპიტალი (K) არის, მოწყობილობები და
შენობები, რომლები საქონლისა და მომსახურების
წარმოებისათვის გამოიყენება (გავიხსენოთ,
აღნიშნული ჩვენ ეკონომიკური წრებრუნვის ციკლში
აღვნიშნეთ, როგორც წარმოების ფაქტორები).
K/L = ფიზიკური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე.
პროდუქტიულობა იზრდება თუ საშუალო ფიზიკური
კაპიტალი ერთ სულ მუშა ხელზე იზრდება
(დანადგერბი, მოწყობილობები და ა.შ.).
შესაბამისად ვასკვნით, რომ
K/L -ის ზრდა იწვევს Y/L -ის ზრდას

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 ადამიანური კაპიტალი
ადამიანური კაპიტალი (H):
ცოდნა და უნარი, რომელსაც მშრომელი
განათლებისა და პრაქტიკული გამოდილების
გზით იძენს
H/L = ადამიანური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე
პროდუქტიულობა იზრდება თუ საშუალო
ადამიანური კაპიტალი ერთ სულ მუშა ხელზე
იზრდება (განათლება, უნარები და ა.შ.).
შესაბამისად ვასკვნით, რომ
H/L -ის ზრდა იწვევს Y/L -ის ზრდას

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 ბუნებრივი რესურსები
ბუნებრივი რესურსები (N): საქონლისა და მომსახურების
წარმოებაში გამოყენებული მასალა, რომელსა გვაძლევს
ბუნება, მაგალითად მიწა, მდინარეები და წიაღისეული
თუ სხვა ყველაფერი უცველია,
რაც უფრო მეტია N მით უფრო მაღალია ქვეყნის წარმოება Y.
თუ გადავიტანთ ერთ მუშა ხელზე,
N/L -ის ზრდა იწვევს Y/L -ის ზრდას
ზოგიერთი ქვეყანა მდიდარია მხოლოდ იმიტომ, რომ
გააჩნიათ დიდი რაოდენობის ბუნებრივი რესურსი
(მაგალითად, საუდის არაბეთს გააჩნია ნავთობის დიდი
რეზერვი)
თუმცა ზოგიერთ ქვეყანას არ სჭირდება დიდი N რათა
შედიოდეს მდიდარი ქვეყნების სიაში
(მაგალითად, იაპონია).

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 ტექნოლოგიური ცოდნა
ტექნოლოგიური ცოდნე (A) საზოგადოების უნარი,
შეარჩიოს საქონლისა და მომსახურების წარმოების
საუკეთესო გზები
ტექნოლოგიური წინსვლა არ ნიშნავს მხოლოდ
სწარაფ კომპიტერს, მაღალი გამოსახულების
ტელევიზორს, ჭკვიანი ტელეფონის წარმოებას და
ა.შ.
ჩვენ ვგულისხმობთ ისეთ ცოდნის არსებობას , რაც
ზრდის პროდუქტიულობას (მაგალითად ცოდნა
რომელიც საზოგადოებას აძლევს შესაძლებლობას
აწარმოოს უფრო მეტი პროდუქტი იმავე რესურსით).
მაგალითად, ჰენრი ფორდი და კონვიერი.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 ტექნოლოგიური ცოდნა vs.
ადამიანური კაპიტალი
ტექნოლოგიური ცოდნა განსაზღვრავს თუ
როგორ ერკვევა საზოგადოება მსოფლიო
მიღწევებში (მომსახურებისა და საქონელის
წარმოების ტექონლოგიებში).
ადამიანური რესურსი კი გულისხმობს, ამ
მიღწევების სამუშაო ძალისთვის გადაცემას.
ორივე მათგანი მწარმოებლობისუნარიანობის
მნიშვნელოვანი ნაწილია.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 საწარმოო ფუნქცია
განსაზღვრავს დამოკიდებულებას წარმოების
ფაქტორების რაოდენობასა და წარმოებული
პროდუქციის მოცულობას შორის:
Y = A F(L, K, H, N)
F( ) – არის ფუნქცია, რომელიც გვიჩვენებს, როგორ
შეესაბამება წარმოების ფაქტორები გამოშვებას
„A“ – არიც ცვლადი, რომელიც ასახავს საქარმოო
ტექნოლოგიას
„A“ მრავლდება ფუნქცია F( )-ზე,
რადგან მისი გაზრდა იწვევს წარმოების
ფაქტორების ნებისმიერი კომბინაციისთვის
ეკონომიკური შედეგიანობის მატებას.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 საწარმოო ფუნქცია
Y = A F(L, K, H, N)
საწარმოო ფუნქციას გააჩნია თვისება, რომელიც
ცნობილია მასშტაბის მუდმივი უკუგდების სახელით:
ნებისმიერი პროცენტულობით წარმოების ფაქტორების
გაზრდა იწვევს გამომუშავების იგივე რაოდენობით
გაზრდას. მაგალითად,
მაგალითად ფაქტორების გაორმაგება (ანუ 2-ზე
გამრავლება), იწვევს გამომუშავების გაორმაგებას:
2Y = A F(2L, 2K, 2H, 2N)
 ფაქოტების გაზრდა 10%-ით (ანუ 1.1-ზე
გამრავლება) იწვევს გამომუშავების 10%-ით
გაზრდას:
1.1Y = A F(1.1L, 1.1K, 1.1H, 1.1N)
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 საწარმოო ფუნქცია
Y = A F(L, K, H, N)
თუ ორივე მხარეს გავამრავლებთ 1/L-ზე, მაშინ
მივიღებთ:
Y/L = A F(1, K/L, H/L, N/L)
ფუნქცია აჩვენებს, რომ პროდუქტიულობა (ერთ
მუშა ხელზე) დამოკიდებულია:
ტექნოლოგიური განვითარების დონეზე (A)
ფიზიკური კაპიტალი (K) ერთ მუშა ხელზე
ადამიანური კაპიტალი (H) ერთ მუშა ხელზე
ბუნებრივი რესურსები (N) ერთ მუშა ხელზე

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

ს ა ვ ა რ ჯ ი შ ო 1:
განვიხილოთ შემდეგი
თქვენი აზრით, რომელი ეკონომიკური პოლიტიკა გამოიწვევს
ეკონომიკური ზრდისა და ცხოვრების დონის გაუმჯობესების
ყველაზე მაღალ ტემპს გრძელვადიან პერიოდში?

a. საგადასახადო ინცენტივები ადგილობრივი

ფირმების მიერ განხორციელებულ ინვესტიციებზე
b. …უცხოურ ფირმებზე
c. სწავლის დაფინანსების გაზრდა
d. კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა
e. ადგილობრივი წარმოების პროტექციონიზმი
(იმპორტის შეზღუდვა)
f. თავისუფალი ვაჭრობის უზრუნველყოფა

22
ეკონომიკრი ზრდა და სახელმწიფო პოლიტიკა

ეხლა
ეხლა ჩვენ
ჩვენ განვიხილავთ
განვიხილავთ
სახელმწიფო
სახელმწიფო პოლიტიკის
პოლიტიკის
გავლენას
გავლენას პროდუქტიულობასა
პროდუქტიულობასა
და
და ცხოვრების
ცხოვრების დონეზე
დონეზე

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 დანაზოგები და ინვესტიციები
ჩვენ შეგვიძლია გავზარდოთ წარმოება K -ის გაზრდით,
რასაც ჭირდება ინვესტიციები.
რადგან რესურსები შეზღუდულია, დიდი რაოდენობის
კაპიტალის წარმოება მოითხოვს მიმდინარე
მოხმარებისათვის საჭირო საქონლისა და მომსახურები
წარმოებისთვის ნაკლები რესურის დათმობა
(მოხმარების შემცირება და დანაზოგის გაზრდა).
მოხმარების შემცირება = დანაზოგის გაზრდა.
ეს დანაზოგი ახდენს ინვესტიციის დაინანსებას . (უფრო
ვრცლად შემდეგ თავში)
ალტერნატივა
მოხმარება ეხლა თუ მომავალში.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
კლებადი უკუგდება და მკვეთრი ზრდის ეფექტი

სახელმწიფოს შეუძლია ხელი შეუწყოს ქვეყნის

დანაზოგის სიდიდის ზრდას (უფრო დეტალურად
შემდეგ თავში). აღნიშნული შეამცირებს მოხმარებას,
ხდება უფრო ნაკლები სამომხმარებლო საქონლის
წარმოება და მეტი რესურსი გამოთავისუფლდება
კაპიტალური საქონლის წარმოებისთვის
K იზრდება, იზრდება პროდუქტიულობა და
შესაბამისად ცხოვრების დონეც.
თუმცა ეს ზრდა მცირე ხნიანია, რადგან კაპიტალი
ხასითდება კლებადი უკუგდებით:
ფაქტორის ერთი ერთეულის სარგებლობის შემცირება
ფაქტორის რაოდენის ზრდასთან ერთად
როდესაც K იზრდება, წარმოებული დამატებითი
ერთეულის ღირებულება მცირდება….
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
კლებადი უკუგდება და მკვეთრი ზრდის ეფექტი

Y/
როდესაც K
წარმოების L
დაბალია , მისი ერთ
რაოდენობა
გაზრდით
სამუშაო საათში
პროდუქტიულობა
იზრდება დიდი
ტემპით.

თუ K უკვე დიდია,
დამატებით იგივე
რაოდენობის ზრდას
უფრო დაბალი
ეფექტი აქვს.
K/L

კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 მკვეთრი ზრდის ეფექტი
თვისება :
, რომელი გულისხმობს, რომ
დაბალგანვითარებული ქვეყანა ზრდის უფრო მაღალ ტემპს
აღწევს, ვიდრე მაღალგანვითარებული
Y/
L
მდიდარი ქვეყნის
ზრდა

ღარიბი ქვეყნის
ზრდა

K/L
ღარიბი ქვეყნის
საწყისი მდიდარი ქვეყნის საწყისი

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

მკვეთრი ზრდის ეფექტის მაგალითი

1960-1990 წწ, აშშ-მ და სამხრეთ კორეამ მშპ-ს

იდენტური რაოდენობა დაუთმეს ინვესტიციებს.
მოსახლეობაში იყო მოლოდინები, რომ
აღნიშნული ერთი და იგივე ზრდის ტემპს
გამოიწვევდა.
თუმცა კორეაში ზრდა 6%-ზე მეტი იყო, ხოლო აშშ-
ში მხოლოდ 2%.
განმარტება: მკვეთრი ზრდის ეფექტი.
1960 ერლს, K/L კორეაში გაცილებით უფრო მცირე
იყო ვიდრე აშშ-ში
შესაბამისად აშშ-ის ეკონომიკა უფრო ნელა
გაიზარდა ვიდრე კორეის.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 უცხოური ინვესტიციები
იმისათვის, რომ გაზარდოს K/L და ამით ხელი შეუწყოს
პროდუქტიულობის, ხელფასებისა და ცხოვრების დონის
გაუმჯობესებეა, სახელმწიფოს ასევე შეუძლია ხელი
შეუწყოს:
უცხოურ პირდაპირ ინვესტიციებსა:
კაპიტალის ინვეტიცია (მაგ, ქარხანა) რომლის
მფლობელიც და წარმმართველიც უცხოური ფირმაა.
უცხოური პორტფელური ინვესტიცია:
კაპიტალი ინვესტიცია, რომელიც მხოლოდ ფინანსდება
უცხოური ფირმისგან, ხოლო იმართბა ადგილობრივების მიერ.
ამ ინვესტიციებისგან მიღებული შემოსავლის ნაწილი
მიემართება იმ ქვეყნებში საიდანაც განხორიელდა
ინვესტიცია.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 უცხოური ინვესტიციები
განსაკუთრებით მომგებიანია ღარიბი
ქვეყნებისთვის, სადაც ეკონომიკის
კაპიტალის მარაგი დაბალია და თავად ვერ
უზრუნველყოფენ საინვესტიციო პროექტების
განხორციელებას.
ასევე ღარიბ ქვეყნებს ეძლევათ საშუალება,
გამოიყენონ თანამედროვე ტექნოლოგები,
რომელბსაც მდიდარი ქვეყნები ქმნიან და
იყენებენ.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 განათლება
სახელმწიფოს შეუძლია გაზარდოს პროდუქტიულობა
განათლების მხარდაჭერით - ანუ ადამიანურ კაპიტალში
ინვესტიციით (H).
საჯარო სკოლები, სასწავლო სესხის სუბსიდირება

განათლებას დიდი გავლენა აქვს ცხოვრების დონეზე: აშშ-

ში თითოეული უნივერსიტეტში გატარებული წელი ხელფასს
10%-ით ზრდის.
თყმა H-ში ინვესტიციას ალტერნატიული დანახარჯი ახლავს
თან, ახლადელსა და მომავალს შორის:
უნივერსიტეტში გატარებულ პერიოდში
ვთმობთ შესაძლო ხელფასებს ეხლა
მომავალში უკეთესი ხელფასის სანაცვლოდ.
H-ის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ასევე განათლების
გარეგანი ეფექტიანობაა (ერთი პირის ქმედებების გავლენა
სხვა პირის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე ) და ეკონომიკური ზრდა
თავი 25 წარმოება
 ჯანმრთელობა
ჯანდაცვის სფეროში დახარჯული თანხა შესაძლოა ადამიანურ
კაპიტალში განხორციელებულს ინვესტიციად ჩაითვალოს –
ჯანმრთელი პირი უფრო პროდუქტიულია.
ისეთ ქვეყნებში სადაც ჯანდაცვის დიდი პრობლემებია,
განხორციელებული ინვესტიციები (ჯანდაცვის მხრივ)
ეკონომიკის პროდუქტიულობას აუმჯოსებს:
1962-95 წწ, სამხრეთ კორეაში ჯანსაღი კვების მაჩვენებელმა 44%-ით
მოიმატა, და ამავე პერიოდში ქვეყანაში დიდი ეკონომიკური
პროგრესი იყო.
ნობელის პრემიის გამარჯვებული რობერტ ფოგელი :
დიდი ბრიტანეთის 1790-1980 წწ განხორციელებული ეკონომიკური
წინსვლის 30% მოსახლეობის გამოჯანმრთლებების შედეგი იყო
(ჯანსაღი კვების ხელშეწყობა).
არის ძალიან დიდი კორელაცია ცხოვრების დონესა და
განათლებასა თუ ჯანმრთელობას შორის
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 საკუთრების უფლებები და პოლიტიკური
სტაბილურობა

გავიხსენოთ: ბაზრები, როგორც წესი, ეკონომიკური

საქმიანობის
ორგანიზების კარგი საშუალებაა.
საბაზრო ფასები ყველაზე ეფექტურად
ანაწილებს რესურსებს ეკონომიკაში.

 ფასების სისტემის მუშაობის

აუცილებელი პირობა საკუთრების
უფლების დაცვაა, რაც გულისხმობს
ადამიენების უნარს, სრულ
განკარგულებაში იქონიონ საკუთარი
რესურსები
თავი 25 წარმოება. და ეკონომიკური ზრდა
საკუთრების უფლებები და პოლიტიკური
სტაბილურობა

ბევრ ქვეყანაში არასრულყოფილად მუშაობს

სასამართლო სისტემა:
კონტრაქტი ყოველთვის არ სრულდება
კორუფცია
ზოგ შემთხვევაში ნებართვის მიცემა
სახელმწიფო მოხელის მოსყიდვაზეა
დამოკიდებული
პოლიტიკური არასტაბილურობა (მაგ, ხშირი
სახელმწიფო გადატრიალებები). არვინაა
დარწმუნებული იმაში, რომ საკუთრების
უფლებები მომავალში იქნება დაცული.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
საკუთრების უფლებები და პოლიტიკური
სტაბილურობა
როდესაც არის საკუთარი კაპიტალის დაკარგვის
(მოპარვის ან სახელმწიფოს მხრიდან დაუფლების)
რისკი,
ქვეყანაში ნაკლები ინვესტიციები ხორციელდება,
მათ შორი უცხოეთიდან, და ეკონომიკა
შესაძლებელზე უფრო ეფექტურად ფუნქციონირებს.

შედეგი: დაბალი ცოხვრების დონე.

ეკონომიკური სტაბილურობა, ეფექტიანობა და
მდგრადი განვითარება დამოკიდებულია
გამართულ სასამართლო სისტემაზე, კონსტიტუციაზე
და სახელმწიფო მოხელის პროფესიონალიზმზე.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 თავისუფალი ვაჭრობა
შიდა ბაზარზე ორიენტირებული პოლიტიკა
(მაგ, ტარიფები, ლიმიტი უცხოურ
ინვესტიციებზე) მიზნად ისახავს ქვეყნის
მწარმოებლურობისა და ცხოვრების დონის
ამაღლებას დანარჩენ სამყაროსთან
ურთიერთბის შეზღუდვის გზით.
მსოფლიო ბაზარზე ორიენტირებული
პოლიტიკა (მაგ, უცხოურ ინვესტიციებთან ან
ვაჭრობასთან დაკავშირებული შეზღუდვების
გაუქმება) ხელს უწყობენ ქვეყნის მსოფლიო
ეკონომიკაში გაერთიანებას.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 თავისუფალი ვაჭრობა
ერთ ერთი კანონი: ვაჭრობას შეუძლია ყველას მდგომარეობის
გაუმჯობესება.

 ვაჭრობას იგივე ეფექტი აქვს, როგორიც ახალი

ტექნოლოგიების გამოგონებას – ის ზრდის
პროდუქტიულობასა და ცხოვრების დონეს.
 ქვეყნები, რომლებიც შიდა ბაზარზე ორიენტირებულ
პოლიტიკაზე არიან დამოკიდებულები, ნაკლები
წარმატებით გამოირჩევიან.
• მაგ, არგენტინა მე-20 საუკუნეში.
 ქვეყნები, რომლებიც მსოფლიო ბაზარზე ორიენტირებულ
პოლიტიკაზე არიან დამოკიდებულები, ხშირ შემთხვევაში
წარმატებას აღწევენ.
• მაგ, სამხრეთ კორეა, სინგაპური, ტაივანი 1960 წლის
შემდეგ პერიოდში.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
მეცნიერული კვლევები და განვითარება
ტექნოლოგიური პროგრესი, გრძელვადიან პერიოდში
ცხოვრების დონის გაუმჯობესების მთავარი მიზეზია.
ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ცოდნა საზოგადოებრივი
საქონელია: როდესაც ერთი ადამიანი რაღაცას
აღმოაჩენს, ამით საზოგადოების ცოდნის ყულაბას
ავსებს, და სხვა ადამიანებს მისი თავისუფლად
გამოყენება შეუძლიათ.
ტექნოლოიგური პროგრესის მხარდამჭერი პოლიტიკა:
საპატენტო სისტემა
კერძო სექტორში კვლევისა და განვითარების (R&D)
მხარდამჭრი საგადასახადო ინცენტივები
გრანტები

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 მოსახლეობის ზრდა
…შესაძლოა ცოხვრების დონეზე გავლენა მოახდინოს შემდეგ
ნაირად (3 ძირითადი მიმართულება):
1. ბუნებრივი რესურსების ნაკლებობა
200 წლის წინ, მალთუსმა ჩამოაყალიბა მოსაზრება, რომ
მოსახლეობის მოდმივი ზდა ასუსტებს საზოგადოების უნარს
შეინახოს საკუთარი თავი, რის გამო კაცობრიობა სამუდამო
სიღატაკისათვის იყო განწიურლი (ძირითადად
ეყრდნობოდა ბუნებრივი რესურსების არასაკმარისობას
მოსახლეობის მატების პირობებში)
ამ მოსაზრების შემდეგ, მოსფლიოს მოსახლეობა
საგრძნობლად გაიზარდა. თუ მალთუსი სწორი იყო,
ცოხვრების დონე უნდა შემცირებულიყო, როდესაც
რეალურად გაიზარდა
მალთუსმა ვერ გაითვალისწინა ტექნოლოგიური პროგრესი
და პროდუქტიულობის ზრდა.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 მოსახლეობის ზრდა
2. კაპიტალის მარაგის სიხალვათე
ამ შემთხვევაში თეორეტიკოსები ეყრდნობიან
ეკონომიკური ზრდის გაველნას კაპიტალის დაგროვებაზე
მოსახლეობის ზრდა ამცირებს მშპ-ს ერთ სულ მოსახლეზე,
რადგან თითოეულ მათგანზე უფრო ნაკლები კაპიტალი
მოდის
მოსახლების ზრდა = L-ის გაზრდას = რაც ამცირებს K/L -ს
= შემცირებულ პროდუქტიულობასა და ცხოვრების დონეს.
ეხება როგორც H ასევე K:
რაც უფრო სწრაფად იზრდება მოსახლეობა = უფრო მეტი
ბავშვი = უფრო მეტი სიხალვათე საგანმანათლებლო
სისტემაზე.
ქვეყნები სადაც სწრაფად იზრდება მოსახლეობის
რაოდენობა, განათლების დონე უფრო დაბალია.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 მოსახლეობის ზრდა
2. კაპიტალის მარაგის სიხალვათე

ამის გათვალისწინებით, ბევრი ქვეყანა მოსახლების

მკვეთრი ზრდის შემაფერხებელ პოლიტიკას
აწარმოებს.
ჩინეთში ოჯახშ ერთ შვილზე მეტის ყოლა აკრძალულია
კანონით
კონტრაცეფტივი საშუალბების ხელმისაწვდომობა და
განათლება
მდედრობითი სქესისთვის განათლების მიღების
მხარდამჭერი პოლიტიკა, რაც ზრდის ბავშვების ყოლის
ალტერნატიულ დანახარჯს
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
 მოსახლეობის ზრდა
3. ტექნოლოგიური პროგრესის მხარდაჭერა
ზოგიერთი ეკონომისტის აზრით, მოსახლეობის ზრდა
ტექნოლოგიური პროგრესის მამოძრავებელი ძალაა
მეტი მოსახლეობა
= მეტი მეცნიერი, ინჟინერი
= უფრო ხშირი მიღწევები
= სწრაფი ტექ. პროგრესი & ერკონომიკური ზრდა
მაიკლ კრემერი მოსაზრება (1993 წ.) :
ისტორიის განმავლობაში,
ეკონომიკა იზრდება მოსახლეობის ზრდასთან ერთად
უფრო მჭიდროდ დასახლებულ ქვეყნებს უფრო დიდი
ეკონომიკური ზრდა ვიდრე ნაკლებად დასახლებულ
ეკონომიკებს
თავი 25 წარმოება და
ეკონომიკური ზრდა
სავარჯიშო 2:
პროდუქტიულობა
ჩამოთვალეთ პროდუქტიულობის
დეტერმინანტები.
თითოეული დეტერმინანტისთვის ჩამოთვალეთ
მისი მხარდამჭერი ეკონომიკური პოლიტიკის
მაგალითები რაც გაზრდის ცოხვრების დონეს.

43
სავარჯიშო 2:
პროდუქტიულობა
პროდუქტიულობის დეტერმინანტები:
ფიზიკური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე (K/L)
ადამიანური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე (H/L)
ბუნებრივი რესურსები ერთ მუშა ხელზე (N/L)
ტექნოლოგიური ცოდნა (A)
მხარდამჭრი პოლიტიკა:
 დანაზოგისა და ინვესტიციების მხარდამჭრი
პოლიტიკა, იზრდება K/L
 უცხოური ინვესტიციის მხარდაჭერა, იზრდება K/L
 საჯარო განათლების ხელმისაწვდომობა, იზრდება
H/L
44
სავარჯიშო 2:
პროდუქტიულობა
პროდუქტიულობის დეტერმინანტები:
ფიზიკური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე (K/L)
ადამიანური კაპიტალი ერთ მუშა ხელზე (H/L)
ბუნებრივი რესურსები ერთ მუშა ხელზე (N/L)
ტექნოლოგიური ცოდნა (A)
მხარდამჭრი პოლიტიკა:
 საპატენტო სისტემა და გრანტები, იზრდება A
 მოსახლეობის ზრდის კონტროლი, იზრდება K/L

45
დამოკიდებულია თუ არა ეკონომიკური ზრდა
ბუნებრივი რესურსების არსებობაზე?
ზოგი ეკონომისტი ამტკიცებს, რომ მოსახლეობის
ზრდა ხელს უწყობს განუახლებადი ბუნებრივი
რესურსების გამოფიტვას, შესაბამისად ცხოვრების
დონის ზრდა ლიმიტირებულია.
თმცა ტექნოლოგიური წინსვლა ხშირ შემთხვევაში
პოულობს ამ პრობლემიდან თავის დასაღწევ გზებს :
ჰიბრიდული ავტო მანქანები .
ეკოლოგიური სახლების მშენებლობა , რაც
ამცირებს გათბობისა და გაგრილების ხარჯებს .
როდესაც რესურსი მცირდება , მისი საბაზრო ფასი
იზრება, რაც ზრდის მისი შენახვის ინცენტივს და
ხდება ალტერნატიულ რესურსზე გადასვლა .

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

 დასკვნა
გრძელვადიან პერიოდში, ცხოვრების დონე
განისაზღვრება ქვეყნის
მწარმოებლობითუნარიანობაზე (პროდუქტიულობაზე).
პოლიტიკა, რომელიც მხარს უჭერს პროდუქტიულობის
დეტერმინანტების განვითარებას, რაც პოზიტიურ
გავლენას მოახდენს შემდეგი თაობის ცხოვრების
დონის მკვეთრ გაზრდას.
ერთ-ერთი ასეთი დეტერმინანტია დანაზოგი და
ინვესტიციები.
შემდეგ თავში უფრო დეტალურად განვიხილავთ
დანაზოგსა და ინვესტიციებს, თუ როგორ
განისაზღვრება ის და რომელი პოლიტიკა
უზრუნველყოფს მის ეფექტიანობას.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა
თავის მიმოხილვა
ქვეყნები განსხვავდებიან ცოხვრების დონისა და
ეკონომიკის ზრდის დონის მიხედვით.
მწარმოებლობითუნარიანობა (წარმოების დონე ერთ
მუშა ხელზე) გრძელვადიან პერიოდში ცხოვრების
დონის განმსაზღვრელი მთავარი დეტერმინანტია.
პროდუქტიულობა დამოკიდებულია ფიზიკურ და
ადამიანურ კაპიტალზე, ბუნებრივ რესურსებზე, და
ტექნოლოგიურ ცოდნაზე.
ამ ფაქტორების ზრდა – განსაკუთრებით
ტექნოლოგიური პროგრესი – იწვევს ცხოვრების
დონის ზრდა გრძელვადიან პერიოდში.

თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა

თავის მიმოხილვა
მთავრობის მიერ წარმოებულმა პოლიტიკამ
შესაძლოა გავლენა იქონიოს შემდეგ ფაქტორებზე:
დანაზოგი და ინვესტიციები
საერთაშორისო ვაჭრობა
განათლება და ჯანმრთელობა
საკუთრების უფლბები და პოლიტიკური
სტაბილურობა
კვლევა და განვითარება
მოსახლეობის ზრდა
კაპიტალის კლებადი უკუგდების მიზეზით,
ინვესტიციიდან ზრდის ეფექტი დროთა
განმავლობაშ მცირდება, რაც ღარბი ქვეყნებს
აძლევს „დაწევის“ საშუალებას.
თავი 25 წარმოება და ეკონომიკური ზრდა