OTOMOTİV YAN SANAYİ İÇİN GELENEKSEL

DÖVME YÖNTEMİNE ALTERNATİF

YENİLİKÇİ DÖVME PROSESİ İLE ÜRETİMİ

Ahmet Asım Eser

 İÇİNDEKİLER
• SÜSPANSİYON SİSTEMLERİ
• PROJENİN AMACI
• YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
• MEVCUT ÜRÜN VE SÜREÇ İLE KARŞILAŞTIRMA

12/08/2020 2
 SÜSPANSİYON SİSTEMLERİ
• Araç gövdesi ile tekerlekler arasında bağlantı sağlar.
• Titreşim, gürültü ve darbe etkilerini izole eder.
• Daha iyi bir çekiş, frenleme ve yönlendirme için tekerlek ile yol arası teması sağlar.
• Doğru araç yüksekliğini sağlamak.
• Araç ağırlığını desteklemek.
• Araç seyir yönünün kontrolünü sağlamak.

12/08/2020 3
 SÜSPANSİYON SİSTEMLERİ
Süspansiyon parçaları (üst veya alt denge kolları, rotilli kol, diğer denge kolu vb) ana
sanayi (OEM) tarafından, alüminyum sıcak dövme, dökme demir, saç şekillendirme
ve çelik dövmeden üretilmektedir. Enerji tasarrufunun hayati öneme sahip olduğu
otomotiv sektörü hafif alaşım ve kompozit gibi yeni teknolojilere yönelmektedir.

12/08/2020 4
 PROJENİN AMACI
Sıcak şekillendirme ile elde edilemeyen veya elde edilmesi zor olan (daha fazla operasyonlar
içeren) U şekline benzer salıncak parçalarının bu proje ile daha uygun maliyet ve daha kolay
şekilde tek aşamada dövülerek elde edilmeye çalışılacaktır. Ulusal çapta hem yeni ve farklı bir
teknolojinin kullanılması hem de bu teknolojiden somut bir ürünün elde edilmesi
amaçlanmıştır. Tek operasyon ile mevcut süreçteki rekvals, eğme, bükme gibi operasyonlar
olmaması üretim süresini kısaltacak ve işçilik maliyetini azaltacak, dolayısıyla birim maliyeti
de azalacaktır. Ayrıca üretilen yarı katı şekillendirilmiş parça sıcak dövme ile üretilen parçaya
yakın mekanik özellikler gösterdiği literatürde kanıtlanmıştır.

Mevcut Süreç

12/08/2020 5
 Son yıllarda otomotiv sanayisinde, özellikle orijinal süspansiyon ve direksiyon parçaları
üretiminde, yarı katı şekillendirme yöntemi kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde henüz
uygulaması bulunmayan bu yöntemi, otomobil süspansiyon sistemi parçaları üreten firmamız
proje kapsamında bu yöntem ile yeni bir ürün üretmeyi amaçlamıştır. Hali hazırda geleneksel
dövme ve talaşlı imalat yöntemleri kullanılarak üretilen karmaşık şekilli salıncak parçası, yeni bir
süreçle tek aşamada üretileceğinden, proje ülke çapında ürün ve süreç yeniliği ile önemli
rekabet üstünlüğü sağlamış olacaktır. Hem ürünün hem de sürecin yeniliği sebebiyle hem
yenilikçi hem de sistematik proje özelliği taşımaktadır.

Orijinal parça

12/08/2020 6
 YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
• Döküm ve dövme üretiminin avantajlarının birleştiği yeni üretim yöntemidir.
• Dövmeye yakın mekanik özellikler sağlar.
• Döküm prosesi kadar ucuz üretimdir.
• Yarı katı şekillendirmede dökümde katılaşma anında oluşan dendritik kollar
kırılır. Dendritik yapı yerine küresel taneler vardır.

12/08/2020 7
 YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
• Katı hammadde • Sıvı alaşım
• Dövme • Basınçlı döküm

Katı(%60)-sıvı (%40): yarı katı dövme

Katı(<%10)- sıvı (>%90): yarı katı döküm

12/08/2020 Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.

 YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
• Yarı katı oranını sıcaklığa bağlı olarak
belirleyebilmek için DSC analizi eğrisi
literatürden öğrenilmiştir. Yaklaşık olarak
635°C-640°C yarı katı şekillendirme
sıcaklığı seçilecektir.
• Laboratuvar denemelerinde ısıtılan
numunelerin sıcaklığı temaslı
termometre ile ölçülmüştür. Termometre
ucu parça içinde batmaya başladığında
bir süre bu sıcaklıkta beklenerek
şekillendirme yapılmıştır.

(Tiksotropik davranış)

12/08/2020 Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.

 YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
Bu yöntem sayesinde geleneksel döküm parçalarında gözlenen döküm hataları olmayacak ve
sıcak dövme operasyonunda maliyeti yükseltici çapak fire hurdaları çıkmayacaktır. Ayrıca
sıcak dövmeye göre daha kısa sürede daha az işçilik ve enerji ile üretim gerçekleşeceği için
sıcak dövme sürecine göre parça başı maliyet %25-40 azalacaktır.
• Süreç tasarımı 6XXX alaşımlarına özgü tasarlanacak.
• Ekstrüzyon veya sürekli döküm hammadde kullanarak kapalı kalıpta tek seferde
şekillendirme gerçekleştirilecektir.
• Kalıp tasarımı kütle hacim eşitliği esasına göre yapılacak.
• Şekillendirme ve kapalı kalıp sistemi sıkıştırmalı döküme(squeeze casting) benzer bir
sistemle yapılacak ancak hammadde sıvı değil yarı katı bar şeklinde olacaktır.

Dövme Döküm
Yüksek yatırım Porozite
Yüksek çapak oranı Mikro boşluk, çatlak
İri tane problemi Isıl işlem problemi
Sınırlı şekillendirme Girdap akış(vorteks
vb)

10

12/08/2020 Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.

 YARIKATI ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMİ
Otomobil parçaları özellikle dinamik, tekrarlı, sürekli veya sürekli
olmayan değişken kuvvetlere maruz kalan parçalardır. Bundan dolayıdır
ki yüksek performanslı parçalar önem arz etmektedir.

Enjeksiyon Döküm Sıcak Dövme Yarı katı şekillendirme

İlk Yatırım Orta Yüksek Orta

Maliyet Orta Yüksek Orta
Mukavemet Orta İyi İyi
Yorulma Düşük İyi Orta
Ön Şekil Verme Gerekmez Ekstrüzyon Ekstrüzyon

Üretim Hurdası Geri Dönüşümü Kolay Geri Dönüşümü Zor Geri Dönüşümü Kolay
Talaşlı İmalat Az Gerekli Çok Gerekli Az Gerekli

11

12/08/2020 Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.

 MEVCUT ÜRÜN VE SÜREÇ İLE KARŞILAŞTIRMA

12

12/08/2020 Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A. Ş.