GRAĐEVINSKE MAŠINE

Opšte o primjeni i izboru mašina

Osnovna literatura:
1.B. Trbojević, Ž. Praščević: Građevinske mašine; Građevinska knjiga,
Beograd, 1991 (korišćeno je izdanje 1991. godine, a mogu se koristiti i
druga izdanja) str. 1-12, 344-356, 358-373
2.P. Đuranović: Projektovanje organizacije građenja,Podgorica 1995,
str. 80-96
PRIMJENA GRAĐEVINSKIH
MAŠINA
 Rad građevinskih mašina
 Najekonomičnije rešenje za najveći d io građevinskih radova

 Neophodan za efikasan rad

 Efikasnost i ekonomičnost građevinskih mašina stalno raste

 Konstantno povećanje karakteristika, uobnost, trajnost , smanjenje

troškova pri radu i dr.

 Uzroci koji su uticali na uvođenje mehanizovanog rada u građevinarstvu
 Nagli porast obima građenja

 Sve veća usavršenost građevinske opreme

 Zahtjevi za ujednačeni kvalitet proizvoda

 Ekonomski zahtjevi

 Zahtjevi za dinamikom izvršenja radova

 Socijalno kulturni zahtjevi

POKAZATELJI KOJI SU VEZANI ZA
PRIMJENU MEHANIZOVANOG
RADA
 Stepen zahvata radova mehanizacijom - odnos obima (ili vrijednosti)
izvedenih radova mehanizacijom u odnosu na ukupn obim (ili
vrijednost) radova
Szm=Qmr/Qr ili Szm=Vmr/Vr
 Stepen mehanizovanosti - odnos vrijednosti mehanizacije u odnosu na
ukupnu vrijednost radova
Sm=Vm/Vr
 Stepen energije - odnos ukupno instalisanih snaga mehanizacije na
gradilištu i broja anagažovanih radnika
Se=Se/Nr
 Stepen iskorišćenja mehanizacije - odnos stvarnog radnog
vremenaprema ukupnom radnom vremenu
Sim=Srv/Urv
EKSPLOATACIJA GRAĐEVINSKIH
MAŠINA
 Uslovi efikasne eksploatacije:
 pravilan izbor

 ekonomska opravdanost

 optimalna veličina

 međusobna usklađenost po kapacitetima

 održavanje

 organizovano korišćenje

 Izbor mašina
 širi izbor – utvrđivanje raspoloživih mašina za obavljanje

operacija u tehnološkom procesu

 uži izbor – ekonomska analiza kombinacija uz proračun učinaka i

koštanja radnog časa mašine

ŠIRI IZBOR MEHANIZACIJE
 Izbor varijantnih rješenja zavisi od
sledećih karakteristika:
 front rada
 količina i vrsta rada,
 rok izgradnje,
 terenski uslovi i lokalne
prilike,
 stanje raspoložive
mehanizacije,
 finansijsko stanje preduzeća,
 stanje tržišta mašina,
 mogućnost održavanja mašina,
 stanje kadrova.
 Principi izbora
 izvršavanje što većeg broja
radova mašinama,
 najprije izabrati ključnu mašinu,
 ostale mašine prilagoditi ključnoj
mašini (po kapacitetu i uslovima)
 izabrati standardne mašine, koje
su ujedno i jeftinije
 za veći obim radova predvidjeti
specijalizovane mašine
 za manji obim različitih radova
birati univerzalne mašine
 iskoristiti postojeće mašine u
preduzeću.
ŠIRI IZBOR MAŠINA
UČINCI GRAĐEVINSKIH MAŠINA
 Količina obavljenog posla, proizvodnja, u jedinici
vremena (m3/h, m2/h, KN/h)
 Zavise od:
 konstruktivnih osobina mašine

 karaktera građevinske proizvodnje (obim radova,

skučenost prostora, materijal za iskop...)

 uslovi rada (samostalne u radu ili rade u proizvodnom

lancu, kombinovanje sa elementima ručnog rada,

organizacija rada, rukovalac, održavanje mašina)
 režima korišćenja radnog vremena (rad u smjenama,

vrijeme opravke, premještanje tokom rada...)

VRSTE UČINAKA
 U zavisnosti od uslova koje obuhvataju
 Teorijski učinak - Ut

 rad pod optimalnim tehničkim uslovima

 rad pod optimalnim organizacionim uslovima

 Praktičan učinak - korekcija teorijskog - Up

 određeno mjesto

 određeni uslovi

 očekivana usporenja i zastoji

 U zavisnosti od načina rada mašine

 za ciklično dejstvo mašine

 za kontinualno dejstvo mašine

TEORIJSKI UČINAK ZA MAŠINE SA
CIKLIČNIM DEJSTVOM
 Tokom rada ponavljaju ciklus rada (na primer: utovar,
transport, istovar, povratak)
 Ključni podaci su trajanje ciklusa Tc i zapremina radnog
organa q
 Da bi se dobio broj ciklusa u jedinici vremena (obično čas,
[h]) koristimo konstantu T

T
Ut   q
Tc
TEORIJSKI UČINAK ZA MAŠINE SA
KONTINUALNIM DEJSTVOM
 Tokom rada obrađuju (zbijaju, ravnaju, kopaju) jednu
traku u kontinuitetu
Ključni podaci su:
 

V d  B  2a
 širina trake B
Ut 
 brzina obrade (rada) V n
 debljina (dubina) trake d

 broj prolaza n

 širina preklapanja trake a

PRAKTIČNI UČINAK
 Dobija se korekcijom teorijskog učinka koeficijentima
 Up = Ut * kv * kp * kr * … * kn

 kv - koeficijent korišćenja radnog vremena

 kp - koeficijent punjenja

 kr - koeficijent rastresitosti

 …

 kn - koeficijent vezan za neki drugi parametar

 Vrijednost koeficijenata zavisi od:

 tehničkih parametara

 organizacionih parametara

 klimatskih i drugih spoljnih parametara

KOEFICIJENTI KOREKCIJE
 kv - korišćenje radnog vremena -o dnos radnog vremena koji mašina zaista
radi i raspoloživog radnog vremena
 Kreće se u rasponu od 0,95 do 0,65

 Veće vrijednosti ukazuju na bolju organizaciju rada

 Manje vrijednosti ukazuju na lošiju organizaciju rada

 kp - punjenje radnog organa - odnos zapremine materijala koji je realno

zahvaćen i nominalne zapremine radnog organa
 Kreće se u rasponu od 1,10 do 0,40

 Zavisi od koherentnosti i tvrdoće materijala, kao i od oblika radnog

organa
 kr - koeficijent rastesitosti –odnos zapremine materijala u neporemećenom
(zbijenom) stanju i zapremine materijala u rastresitom stanju (u radnom
organu)
 Kreće se u rasponu od 0,89 do 0,67 – za mašine za zemljane radove

 Zavisi od vrste materijala

 PRORAČUN TROŠKOVA
MEHANIZOVANOG RADA
 Koštanje radnog časa mašine Kh[€/h] J t A  Gt  Et
Kh  
nef ng
 Jt- jednokratni trošak -trošak dopreme i stavljanja mašine u funkciju €
 nef =Q/(nm∙ Up) - broj sati koje mašina efektivno radi na gradilištu h
 Q- ukupna količina posla za datu mašinu t, kg, m2, m3 i sl.

 n - broj mašina koji se planira angažovati kom

m
 U - praktični učinak mašine t/h, kg/h, m2/h, m3 i sl. 
p-

 ng - godišnji fond časova ( od raspoloživog fonda) jer zavisi od tržišta i

kapaciteta mašine) h/god
 A=Cm*As - amortizacija - troškovi za nabavku nove mašine €/god
 A - stopa amortizacije %/ god
s
 J t A  Gt  Et
Kh  
PRORAČUN TROŠKOVA nef ng
MEHANIZOVANOG RADA
 Gt=tk + tos + tvo + tso - godišnji troškovi - uobičajeno se utvrđuje jedinstveno
za preduzeće, pa se proporcionalno raspoređuje na sve mašine.
 t = C ∙ K - troškovi kamate (ako je mašina kupljena na kredit)
k ms s
€/god
m - srednja vrijednost mašine €
 C = C (T +1)/2T
ms m m
 T =1/A - vijek trajanja mašine god
m s
 K - kamatna stopa na godišnjem nivou %/god
s
 t = C ∙ O - troškovi osiguranja €/god
os m s
 O - godišnja stopa osiguranja %/god
s

vo - troškovi velikih opravki €/god

 t = C ∙ S
vo m

vo -godišnja stopa troškova velikih opravki %/god

 S

so - troškovi srednjih opravki €/god

 t = C ∙ S
so m

so -godišnja stopa troškova srednjih opravki %/god

 S
 J t A  Gt  Et
Kh  
PRORAČUN TROŠKOVA nef ng
MEHANIZOVANOG RADA
 Et=te + tod - eksploatacioni troškovi - direktni toškovi koji se ostvaruju
radom mašine €/god
 t = 1.1 ∙ C ∙ q ∙ n - troškovi pogonske energije i maziva €/god
e e g
 1.1 - troškovi maziva uvećavaju troškove pogonske energije za

10%
 C - cijena energije €/l, €/kW
e
 q - potrošnja energije u jedinici vremena l/h, kW/h

od + t od - troškovi održavanja €/god

 t = tt + t d g
od od
 tt =C ∙ St - troškovi tekućeg održavanja €/god
od m od
• Stod - godišnja stopa tekućeg održavanja %/god
 td =C ∙ Sd - troškovi habajućih djelova €/god
od m od
 Sd - godišnja stopa habajućih djelova %/god
od
 /02/2010
J t A  Gt  Et
Kh  
PRORAČUN TROŠKOVA nef ng
MEHANIZOVANOG RADA
 Et=te + tod - eksploatacioni troškovi - direktni toškovi koji se ostvaruju radom
mašine €/god
od + t od - troškovi održavanja €/god
 t = tt + td g
od od
 tg =1.1∙ n∙ C / T - troškovi guma za mašine €/god
od g g

km / lkm - troškovi guma za vozila €/god

 tg =1.1∙ n∙ C ∙ lg
od g
• n - broj guma kom
• Cg - cijena gume za mašine €/kom
• Tg - vijek trajanja guma za mašine god
• lgkm - broj kilometara koje vozilo pređe u jednoj godini km/god
• lkm - izdržljivost guma km
 UŽI IZBOR MEHANIZACIJE
 Izbor kombinacije mašina na osnovu:
 sračunatih Kh i Up

 potrebne dinamike obavljanja posla, a koja se procjenjuje na osnovu:

 ukupne količine date vrste rada;

 orjentacionog ili tačnog roka izvršenja radova;

 raspoloživog fonda radnog vremena;

 stečenog iskustva na ovakvim radovima.

 Na osnovu procijenjene dinamike bira se broj ključnih mašina, a zatim i ostalih

mašina u kombinaciji.
 Ključna mašina treba da bude ona:
 koja odgovara ključnom procesu;

 koja ima najveće Kh;

 sa čijim smo brojem ograničeni

 UŽI IZBOR MEHANIZACIJE
 Rezultat izbora koji se radi tabelarno (vidi primjer) je:
 usklađena grupa mašina (konkretnih i određenih karakteristika), na primjer:

bager TIP 1 i Kiper vozilo TIP 1;

 broj mašina, (npr.: 1 bager i 7 kipera),

 cijena obavljanja posla mašinama [€/jed. mjere posla], npr.: 6.39€/m3

mašinskog iskopa;
 proračunata (ne pretpostavljena) dinamika obavljanja posla, npr.: 47.67 m3

iskopa/h
Broj Σ nxKh/ Ck
Komb. Naziv mašine Up (m3/h) nxUp45 Kh (E/h) nxKh
mašina min(nxUp) (E/m3)
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)
Bager TIP 2 65,60 1 65,60 50,91 50,91
421,61
1 6,43
65,60
Kiper vozilo TIP 1 6,87 10 68,70 37,07 370,70

Bager TIP 1 48,78 1 48,78 45,03 45,03

304,52
2 6,39
47,67
Kiper vozilo TIP 1 6,81 7 47,67 37,07 259,49

Bager TIP 2 65,60 1 65,60 50,91 50,91

452,08
3 7,04
64,24
Kiper vozilo TIP 2 5,84 11 64,24 36,47 401,17

Pretpostavljena dinamika obavljanja posla  45 m3/h

PODJELA MAŠINA PO VRSTI RADA
 Iskop i utovar zemlje
 Sabijanje tla
 Prenos i dizanje
 Proizvodnja i prerada materijala
 Transport i vuča
 Radovi u stijeni
 Specijalni radovi
 Radovi na putevima
 Prefabrikacija betonskih elemenata
 Mehanizovani alati i pribor