EKONOMIKA PREDUZEĆA

šesto predavanje
Sredstva i upravljanje sredstvima
Nastavnik: doc. dr. Jasmin Halebić
E-mail: jasmin.halebic@ef.unze.ba
Kabinet: 103,
Konsultacije ponedjeljak: 11:00-12:00

Asistentica: dipl. oec. Saliha Čabro-Arnautović

E-mail: saliha.cabro@yahoo.com
 Sredstva i upravljanje sredstvima preduzeća
Prilikom registracije preduzeća osnivači su dužni obezbijediti
osnivačka sredstva.
Osnivačka i druga sredstva preduzeće koristi za poslovanje i
ona postaju imovina preduzeća.
Sredstva su neophodna za preduzeće radi njihove
transformacije, namjenske upotrebe. Postoji stalno
kruženje sredstava u preduzeću iz jednog oblik u drugi.
Kretanja i mjenjanje oblika sredstava preduzeća na prelasku iz
jedne faze u drugu – metamorfoza (preoblikovanje)

N1 – R1 – P – R2 – N2 (N2 > N1; R2 > R1)

Ekonomika preduzeća 2
 Sredstva i upravljanje sredstvima preduzeća
Sredstva u preduzeću se prema funkciji i ulozi u procesu poslovanja
dijele na SzR i PR.
U procesu poslovanja ova sredstva se ne podudaraju sa ciklusom
reprodukcije u potpunosti pa se uvijek nalaze u svim oblicima,
njihova metamorfoza nije istovremena.
RS potpomaže ili izvodi metamorfozu sredstava.
Ishod tog procesa je rezultat poslovanja iz kojeg na tržištu nastaje
finansijski rezultat (dobit ili gubitak)
Preduzeće ne može funkcionisati be odgovarajuće vrste, obima i
kvaliteta sredstava, jer su ona nužan instrument i komponenta
poslovanja preduzeća.

Ekonomika preduzeća 3
 Sredstva i upravljanje sredstvima preduzeća

Sredstva se u preduzeću najprije nalaze u novčanom

obliku (N1), potom prelaze u robnu fazu (zgrade,
mašine, sirovine, repromaterijal, oprema) (R1).
U tehnološkoj fazi sredstva se javljaju kao SzR i PR u
procesu pdnje (P).
Iz tehnološkog procesa sredstva izlaze u obliku
poluproizvoda, gotovih pda, u novom materijalnom
obliku (R2).
Prodajom na tržištu sredstva ponovo mijenjaju oblik
pretvarajući se u novčana, čime se zatvara jedan
ciklus kruženja sredstava (N2)
Ekonomika preduzeća 4
Sredstva i upravljanje sredstvima preduzeća

Ekonomika preduzeća 5
 Oblici sredstava
Preduzeće istovremeno ima sredstva u gotovo svim oblicima (N1, R1, P,
R2, N2).
Sredstva u procesu reprodukcije mogu biti:
a) Slobodna- u novčanom obliku, tada nisu vezana za neki proces rada
pa su raspoloživa za izvršenje svake funkcije u poslovanju. Ostaju
slobodna sve dok se ne vežu za neku konkretnu fazu poslovanja.
b) Vezana- angažovana u procesu poslovanja u nekom namjenskom
obliku. Time su ona blokirana ili vezana za određenu (horizontalnu)
funkciju. Vezivanje sredstava počinje prelaskom N1 u R1 i traje sve
do prelaska R2 u N2, odnosno prodaje na tržištu.
Vezana sredstva mogu biti u upotrebi (funkciji) ili izvan upotrebe
(funkcije).

Ekonomika preduzeća 6
 Oblici sredstava
Vezana sredstva mogu biti:
1) u upotrebi (funkciji)- poželjno stanje sredstava u preduzeću je njihovo
kretanje u procesu poslovanja. Određeni zastoj je uobičajen (zalihe,
gotovi pdi, rezervi dijelovi). Stalni je izazov kako skratiti vremenski
period njihovog kruženja u cilju ubrzanja reprodukcije.
2) izvan upotrebe (funkcije)- ispadanje iz upotrebe može biti prolazno,
privremeno i trajno. Kada izostane djelovanje RS na sredstva u smislu
prelaska iz jedne faze u drugu onda nastaje zastoj koji se nakon nekog
vremena otklanja a sredstva se ponovno vraćaju u upotrebu.
Sredstva koja su trajno izvan upotrebe propadaju (neprodana roba,
neiskorišteni repromaterijal) i ona se na tržištu mogu deblokirati
prodajom (kada nisu gotov pd).
Ocjena upotrebe sredstava je odnos veličine, obima sredstava i brzine
njihovog kruženja, to je koeficijent obrta.

Ekonomika preduzeća 7
 Naturalni (materijalni) oblici sredstava
Sredstva za proizvodnju se mogu pojaviti u obliku:
• stalni materijal za tehnološki proces- to je supstanca, suština novog
pda. To je predmet rada koji svojim obilježjima daje tehničke k-ke
pda (trajnost, kvalitet).
• Pomoćni materijal- supstanca mu ne ulazi u novi pd ali se
omogućava i potpomaže njihova pdnja.
• Sredstva za rad- predstavljaju grupu tehnički različitih vrsta
sredstava kao što su:
-mašine, postrojenja
-alati za ručno obavljanje operacija
-građevinski objekti i instalacije
Specifičnost SzR je njihov način trošenja. Ona se troše fizički i
ekonomski.
Ekonomika preduzeća 8
 Ekonomski oblici sredstava
Trošenje sredstava za pdnju vodi ka nastanku nove vrijednosti (ekonomske i
upotrebne)
Vrijednost utrošenih sredstava se prenosi na vrijednost novog pda.
U tom smislu sredstva se dijele na:
• Obrtna- u jednom reprodukcionom ciklusu potpuni izgube svoju
upotrebnu vrijednost.
stalna (stalna)- dio ukupnih sredstava preduzeća koja se postepeno troše
u procesu poslovanja, u dužem vremenskom procesu i kroz više radnih
ciklusa. Najveći dio stalnih sredstava čini oprema.

Ekonomika preduzeća 9
 stalna (stalna) sredstva
Stalna sredstva imaju trajni, materijalni oblik, dio su ukupnih sredstava preduzeća.
U toku korištenja ne mijenjaju svoj materijalni oblik.

Trošenje stalnih sredstava (iskazano u novčanom obliku) je amortizacija. Novčana

sredstva prikupljena od amortizacije služe za nabavku novih ili reprodukovanje
stalnih sredstava preduzeća.

Javljaju se u sljedećim oblicima:

• Stalna sredstva u pripremi
To su: investicije u toku (za proširenje osvnovne djelatnosti)
• Stalna sredsva u upotrebi
To su: zemljište, građevinski objekti,
• Stalna sredstva izvan upotrebe
To su: neupotrebljiva sredstva, namijenjena za rashodovanje

Ekonomika preduzeća 10
stalna sredstva – pojavni oblici

Ekonomika preduzeća 11
 Izvori stalnih sredstava (SS)
Preduzeće vrši zamjenu dotrajalih ili zastarjelih sredstava radi
obavljanja ciklusa reprodukcije. stalni izvor finansiranja osn sred je
dobit preduzeća.
Izvori finansiranja SS su:
*sopstveni (vlastiti)- to su: osnivački kapital (dionički kapital, udjeli),
rezerve (kapitalne, revalorizacione), neraspoređena dobit,
donacije. Elaborat o ekonomskoj opravdanosti – odluka o
investiranju.
*kreditni- od banaka
*izvori solidarnosti

Ekonomika preduzeća 12
 Kapaciteti stalnih sredstava
• Kapacitet- proizvodna moć sredstva za rad. Kapacitet se utvrđuje u
određenim uslovima (potreban predmet rada, obučenost RS, nivo
organizacije)
• Kapacitet se javlja kao:
-ugrađeni, instalirani k-tet
-radni (mogući) k-tet
-optimalni k-tet
-minimalni k-tet
-planirani k-tet
-ostvareni k-tet.
Kapacitet preduzeća je zbir postojećih k-teta. Uska grla u poslovanju i
njihovo otklanjanje. Neiskorišćeni k-tet. Stepen iskorišćenosti k-teta.

Ekonomika preduzeća 13
 Vrijednost stalnih sredstava

• Pokazuje se putem naturalnih indikatora (popis i

evidencija) i vrijednosnih (novčano).
• Vrijednost stalnih sredstava je osnovna vrijednost
preduzeća.
• Vrste vrijednosti stalnih sredstava:
-nabavna
-amortizovana
-sadašnja
-revalorizovana
Ekonomika preduzeća 14
 Trošenje stalnih sredstava – amortizacija

• Stalna sredstva se neprekidno troše u reprodukciji

i poslovanju što dovodi do smanjenja viejka
upotrebe i vrijednosti.
• Za iznos smanjenja vrijednosti se umanjuje
vrijednost stalnog sredstva i taj iznos se prenosi
na novi pd kao trošak tekućeg poslovanja.
• Amortizacija je novčani izraz trošenja stalnih
sredstava
• Amortizacioni fond za prostu ili proširenu
reprodukciju.
Ekonomika preduzeća 15
 Trošenje stalnih sredstava – amortizacija

• Stepen iskorištenosti SS je odnos amortizovane i

nabavne vrijednosti ili Vam/Vnb * 100
• Evidencija SS se vodi putem knjigovodstva. Na
kraju poslovne godine se vrši popis svih sredstava,
imovine i obaveza.
• Računovodstveni softveri pružaju analitičku
evidenciju SS

Ekonomika preduzeća 16
 Obrtna sredstva (OS)

• OS- sredstva koja se troše jednokratnom

upotrebom u posl procesima preduzeća u toku
jedne godine.
• To su predmeti rada, novčana sredstva, gotovi
pdi, kratkoročna potraživanja, sitan inventar

Ekonomika preduzeća 17
Kruženje obrtnih sredstava (OS)

Ekonomika preduzeća 18
 Vrste i klasifikacija OS

• Prema ulozi u ciklusu poslovanja (materijalni,

novčani, prava)
• Prema izvorima
• Prema načinu pribavljanja
• Vremenskom angažmanu

Ekonomika preduzeća 19
 Koeficijent obrta

• Iz potrebe ekonomičnosti poslovanja i finansiranja

preduzeća nameće se neophodnost brzine u
poslovanju.
• Trajanje obrta- vrijeme od momenta ulaganja novč
sred do trenutka naplate gotovih pda.
• Prosječno korišćena OS
• Koeficijent obrta
• Vrijeme trajanja obrtanja ukupnih OS
• Veći KO i manje trajanje obrta – veća efikasnost i
ekonomičnost u poslovanju.
Ekonomika preduzeća 20
 Trošenje i angažovanje sredstava

• Proces trošenja sredstava se posmatra:

a) Obavljanje reprodukcije preduzeća- u funkciji
trošenja RS. SzR mogu da zastarjevaju i u
ekonomskom smislu.
b) Vrijeme trošenja-
c) Utjecaj tržišta-

Ekonomika preduzeća 21
Hvala.

Ekonomika preduzeća 22