ምእራፍ 2

የበጀት አደረጃጀት
ዓላማ
የበጀት አደረጃጀት መርህ
የበጀት አደረጃጀት ሥርአት እና
የበጀት ምድቦችን በበጀት አደረጃጀት ስርዓት ውስጥ
ምን እደሆኑ መግለጽ ይሆናል$
የበጀት አደረጃጀት:-
የበጀት አደረጃጀት ማለት በጀት እንዴት
እንደተደራጀ የሚያሳይ የበጀት መዋቅር ማለት
ነው፡፡
የበጀት አደረጃጀት ዓላማዎች
የበጀት አደረጃጀት ዓላማዎች
ሀ/ በጀትን ለመንግስት መ/ቤቶች እና በሥሩ ላሉ
ፕሮግራሞች፣
የሥራ ክፍሎች፣
ንዑስ ፕሮግራሞች፣
ፕሮጀክቶች ማዛመድ፡፡
ለ/ የወጪ ማዕከሎችን ማጎልበት ለወጪዎች
የፋይናንስ ምንጫቸውን ለይቶ ማሣየት፡፡
የቀጠለ
ሐ/አንድ ወጥ የሆነ የበጀት አደረጃጀት ሥርዓት ሥራ ላይ
በማዋል በወጪ ማእከል የተመሰረተ በጀት እዲፈጠር
ከማድረግ ረገድ፡-
አንድን በጀት ከመ/ቤቱ የስራ እንቅስቃሴዎች ጋር
በማዛመድ እና የበጀቱ ቅንብር በበቂ እና በማይለዋወጥ
ሁኔታ ሚዛናዊ እዲሆን ይረዳል!የመደበኛና የካፒታል
የወጪ በጀቶች በሥራ ክፍልና በፕሮጀክት እዲገናኙ
ምቹ ሁኔታ ይፈጥራል!በመንግስት መ/ቤት የሚገኙ
የስራ ክፍል እና ፕሮጀክት ጠቅላላ ወጬ በመስራት
የስራ መሪዎች ለሚወስኗቸው ውሳኔዎች ድጋፍ
ይሆናሉ!
የቀጠለ
መ/ የስራ ዕቅድ ለእያንዳንዱ የወጪ ማዕከል፤
በበጀት ዓመቱ የሚጠበቀውን ጠቅላላ ውጤቶች
ይገልጻሉ፣
ዓላማዎችን እና ስልቶችን ያስቀምጣሉ፡፡
የክንውን ግቦችን ያመለክታሉ፡፡
ውጤቶችን ለማምጣት የሚያስፈልገውን ሀብት
ያሳያሉ፣
በደመወዝ ( ለነባር እና ለአዲስ የሰው ሀይል) ለመደበኛ
ሥራ ማስኬጃ እና ለካፒታል ወጪ የተጠየቀውን ሀብት
አግባብነት ያስረዳሉ፡፡
 የበጀት አደረጃጀት መርሆዎች
 ምድቦች እና መለያ ቁጥር ግልጽ የሆነ ዓላማ ያላቸው ሊሆኑ ይገባል፣
 ምድቦች እና መለያ ቁጥር በጀት እና የሂሣብ አያያዝ ግልጽ እና በቀላሉ
መረዳት የሚቻል እንዲሆን ማድረግ አለባቸው፣
 ምድቦችና መለያ ቁጥር ከዓመት ወደ ዓመት የማይለዋወጡ መሆን
አለባቸው፣
 ለምድቦችና መለያ ቁጥር ወጥ የሆነ መለያ ቁጥር መጠቀም የመደበኛና
የካፒታል በጀትን በአንድ ላይ ተመሣሣይ መለያ ቁጥር እንዲሰጣቸው
ማድረግ፣
 ምድቦች የአንድን የመንግሥት መ/ቤት በጀት በመዋቅር ለይቶ ማሳየት
አለባቸው፣ የካፒታልና የመደበኛ ወጪዎች በተመሣሣይ ፕሮራም ሥራ
ክፍሎች ባሉ ተግባራት በወጪ ማዕከል ሊገናኙ ይገባል፣
 ምድቦችና መለያ ቁጥር የወጪ ዕቅድን በጀትንና ሂሣብን አያያዝን
ማገናኘት አለባቸው፣
 መለያ ቁጥሮች አንድ ጊዜ ሥራ ላይ እንዲውሉ ከተደረገ በላ የክልሉ
የበጀት አደረጃጀት ሥርዓት መርህ
የበጀት አደረጃጀት ሥርአት ዓላማ ወጥ የሆነ የበጀት ምድብ እዲኖር
በማድረግ እና ለነዚህ ምድቦች አንድ ወጥ ሆነ የወጪ መለያ ቁጥር
በመስጠት የሚከተሎትን አላማዎች ማሳካት ነው እነሱም፡-
4.1በጀት ግልፅ በሆነ መንገድ ለምን ጉዳይ እደተፈቀደ የሚያሳይ
የበጀት ምድቡውስጥ ተለዋዋጭነት የሌለው እና በቀላሉ መረዳት
የሚቻል እዲሆን ማድረግ"
4.2 በጀቶችን ለመንግሥት መ/ቤቶ እና በእነርሱ ሥር ላሉ
ፕሮግራሞች፣ የሥራ ክፍሎች፣ ንዑስ ፕሮግራሞ፣ፕሮጀክቶች ግልጽ
በሆነ መልክ ተለይተው የሚደለደሉበትን ማዕቀፍ /Framework/
ማዘጋጀት፣
4. 3 የበጀት እና ሂሳቡ አያያዝ በኮፒዩተር የተደገፈና ዘመናዊ
ማረግ ነው$
የበጀት አደረጃጀት ሥርዓት
ማንኛውም የበጀት አደረጃጀት ሥርዓት ሦስት ክፍሎች አሉት፣

5.1 ምድብ /የበጀት ምድብ/ ማለት ከሥልጣን ወሰን ጀምሮ እስከ

ፋይናንስ ምንጭ ድረስ በጀቱ
የሚዋቀርበትንና የሚለይበትን ደረጃ የሚያሣይ ክፍል ነው፣
5.2 የሂሣብ መደብ የተለየ የሂሣብ መለያ ቁጥር ተከታታይነት ባለው
እና ደረጃ በደረጃ ለበጀት
ምድብ የሚሰጥ ነው፣ ለበጀት ምድቦች በአርዕስትነት የተሰጠውን ደረጃ
የሚያሣይ ነው፣
መለያ ቁጥር፡ ለእያንዳንዱ የበጀት ምድብ ለመለያ የሚሰጡት ቁጥሮች
የሚኖራቸውን የአሃዝ ብዛት የሚያሣይ ነው፡፡
የመንግስት መ/ቤቶች ከበጀት አንጻር ድርጅታዊ አወቃቀራቸዉንና
ተግባራቸዉን ለማመልከት የሚገለገሉባቸዉ የበጀት ምደቦች አስራ
አንድ የበጀት ምድቦች አሉ
 ሠንጠረዥ 1 የበጀት አደረጃጀት ገፅታ
    መለያ ቁጥር /የቁጥሮች ብዛት በወጥነት
    ወይም እንደአስፈላጊነቱ የሚሠራባቸው
የበጀት ምድብ የሂሣብ ምድብ መለያ ቁጥር/
የሥልጣን ወሰን   2፣ ወጥ
ክልል    
  2፣ ወጥ
ዞን   2፣ ወጥ
ወረዳ   3፣ ወጥ
የበጀት ዓይነት   1፣ ወጥ
ዘርፍ አርዕስት 3፣ ወጥ
ንዑስ ዘርፍ አርዕስት 3፣ ወጥ
የመንግሥት መ/ቤት አርዕስት 3፣ ወጥ
ፕሮግራም ንዑስ አርዕስት 2፣ ወጥ
የሥራ ክፍል ንዑስ ንዑስ አርዕስት 2፣ ወጥ
ንዑስ ፕሮግራም ንዑስ ንዑስ ንዑስ አርዕስት 2፣ ወጥ
ፕሮጀክት ንዑስ ንዑስ ንዑስ ንዑስ አርዕስት 3፣ ወጥ
የወጪ ዓይነት ዓይነት 4፣ ወጥ
የፋይናንስ ምንጭ ምንጭ 4፣ ወጥ
 የስልጣን ወሰን
 የስልጣን ወሰን በጀቱ ሚመለከተው መንግስት እርከንን ያሳያል!
የፌደራል መንግስት ዘጠኙን ብሄራዊ ክልላዊ መንግስት እና ሁለቱን
የአስተዳደር ምክር ቤቶች /አዲስ አበባና ድሬደዋ/ ጨምሮ አስራ
ሁለት የስልጣን ወሰኖች በወጥነት የሚያገለግሎ ሁለት አሀዝ
ያሏቸው መለያ ቁጥር አላቸው$ ለምሳሌ የፌደራል መንግስቱ
የበጀት ስልጣን ወሰን መለያ ቁጥር <<15>>ሲሆን የደቡብ ብሔር
ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክልላዊ መንግስት መለያ ቁጥር<<07
>>ነው$ በዚሁ መሰረት የደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች
ክልላዊ መንግስት 14 ዞን እና አንድ ከተማ አስተዳደር (ሀዋሳ ከተማ
አስተዳደር) ጨምሩ አስራ አምስት የስልጣን ወሰኖች በወጥነት
የሚያገለግሎሁለት አሀዝ ያሏቸው መለያ ቁጥር ተሰጥቷቸዋል
በተጨማሪ አራት ልዩ ወረዳዎች ባለሶስት አሀዝ ቁጥር
ተሰጥቷቸዋል
 የበጀት አይነት
ሁለት ዓይነት የወጪ በጀት አይነቶች አሉ$ እነርሱም
የመደበኛ እና የካፒታል በጀት በመባል ይታወቃሉ$
ለመደበኛ በጀት የተሰጠው መለያ ቁጥር"1" ሲሆን
ለካፒታል በጀት የተሰጠው መለያ ቁጥር "2" ነው$
የዘርፍ አደረጃጀት
 ዘርፍ በትንተና እና በብሔራዊ ሂሣብ አያያዝ የሚያገለግሉ
ሰፊ የወጪ ክፍሎችን የያዘ አደረጃጀት ነው፡፡
 "አስተዳደር እና ጠቅላላ አገልግሎት ዘርፍ"ለበሚከተሎት
አገልግቶች ሚወጣውን ወጪ ያካትታል፡-አስፈፃሚ ሕግ
አውጪ የፍትህ አካላት ፋይናንስ ሲቪልሰርቪስ እና
ጠቅላላ አገልግሎቶች$
የቀጠለ
lMúl@ y s!Ä¥ øN "ySLÈN XRkN " mlÃ
q$_R 07¼01¼000 y¸ÃmlKtW yKLl#N
ySLÈN XRkN ybjT MDB ¼07-øN ySLÈN
XRkN 01¼½ wrÄ 000YçNL ልዩ ወረዳዎች
የተናጠልመ. ቁጥር አሰጣጥ እደሚከተለው
ይሆናል lMúl@ yÆSk@è L† wrÄ " ySLÈN
XRkN " mlà q$_R 07¼99¼005 y¸ÃmlKtW
yKLl#N ySLÈN XRkN ybjT MDB
¼07¼L† wrÄ ySLÈN XRkN ¼99¼½ wrÄ
005 YçናL$
 የቀጠለ
"ኢኮኖሚ ዘርፍ" በቀጥታ የኢኮኖሚ አገልግሎት ለመስጠት
የሚያስችል ተግባራት የሚውል ወጪዎችን ያከትታል$
"ማህበራዊ ዘርፍ" የማህበራዊ አገልግሎት የሚወጡ
ወጪዎች ለምሳሌ ትምህርት ጤና መሳሰሉትን ይጨምራል
ሌሎች የሚለው ዘርፍ የሚያካትተው ከላይ በተጠቀሱት
ዘርፍ ያልተካተቱትን ወጪዎችን የሚሸፍን ሲሆን
መጠባበቂያ ይጨምራል$
y¥zU© b@T wÀãCN lYè l¥yT XNÄ!ÒL bzRF
xdr©jT WS_ ¥zU© b@èCN XNd xMSt¾ zRF
bmq$-R y500 b@T q$_éCN m-qM YÒ§LÝÝ
ንኡስ ዘርፍ
አራት ዘርፎች እደገና በወጪ ንዑስ ዘርፎች ተከፋፍለዋል$
ንዑስ ዘርፍ ሶስት አሀዝ ካለው የ"አርዕስት" መለያ ቁጥር
ሁለተኛው አሀዝ ነው$
የመንግስት መ/ቤት
የመንግስት መ/ቤቶች:- ማለት ማንኛውም በከፊል ወይም
በሙሉ በክልሉ መንግስት በጀት የሚተዳደሩ መ/ቤቶች
ሲሆኑ በጀት ለመጠየቅ እና ለማግኘት በህግ መብት
የተሰጣቸው እና የመጨረሻ ሂሳባቸውን ለሚመለከተው
ፋይ/ኢኮ/ልማት ሴክተር በቀጥታ የሚያቀርቡ ናቸው፡፡
መ/ቤቶቹ በርዕሰ መስተዳድር ጽ/ቤት በሚዘጋጀው የክልሉ
የመንግስት መ/ቤቶች ዝርዝር ውስጥ የተካተቱ ናቸው፡፡
የቀጠለ
የመንግስት መ/ቤቶች በበጀት አደረጃጀት ሥርዓት ውስጥ
የተለየ ባለ ሶስት አሀዝ መለያ ቁጥሮች ተሰጥቷቸዋል፡፡
ከአርዕስት መለያ ቁጥር የመጀመርያው አሀዝ የመንግስት
መ/ቤቱን ዘርፍ ሲያመለክት፣ ሁለተኛው አሀዝ የመ/ቤቱን
ንኡስ ዘርፍ ያሳያል፡፡ ሶስተኛው አሀዝ ደግሞ ለመ/ቤቱ በንኡስ
ዘርፍ ውስጥ የተሰጠውን የልዩ መለያ ቁጥር ይወክላል፡፡
ለምሳሌ፡የጤና ቢሮ መለያ ቁጥር 341 ሲሆን፡የመጀመሪያው
አሀዝ 3 የዘርፍ አደረጃጀትን ማለትም ማህበራዊን ይወክላል፡፡
ሁለተኛው አሀዝ 4 የንኡስ ዘርፍ አደረጃጀት ጤናን እንዲሁም
ሦስተኛው አሀዝ 1 የመ/ቤቱን የተለየ መለያ ቁጥር የሚያሳይ
ነው፡፡ ስለሆነም የመ/ቤቱ መለያ ቁጥር አንድ ነው ማለትነው፡፡
ፕሮግራሞች
ፕሮግራሞች አንድ የመንግሥት መ/ቤት ሰፊ
የወጪ ዓላማዎችን የያዙ ፕሮግራሞች ሊኖሩት
ይችላሉ፡፡ ለምሣሌ በገጠር መንገድ ባለሥልጣን
የድልድዮች መልሶ ግንባታ ሥራ የወጪ ዓላማ
ያለው ፕሮግራም ሲኖር ይህ ፕሮግራም እንደገና
በንዑስ ፕሮግራሞች እና ፕሮጀክቶች ሊከፋፈል
ይችላል፡፡ የፕሮግራሞች መለያ ቁጥር ሁለት
አሀዝ ሲኖረው የመንግሥት መ/ቤቶች
በራሳቸው ከክልሉ ፋይ/ኢ/ል/ቢሮ በመመካከር
የሚሰጡት ቁጥር ይሆናል፡፡
የሥራ ክፍል
የመንግሥት መ/ቤቶች አብዛኛውን ጊዜ
በአስተዳደር ክፍሎች ወይም በሥራ ክፍሎች
ይከፈላሉ፡፡ ለምሣሌ አብዛኛዎቹ የመንግሥት
መ/ቤቶች በፌዴራልም ሆነ በክልል ደረጃ
በመጀመሪያው የድርጅታዊ መዋቅር እርከን
መመሪያዎች እና አገልግሎት አላቸው፡፡ የስራ
ክፍሎች ሰፊ የሆነውን የአንድ መ/ቤት የሥራ
ፕሮግራም ለማሳካት በስሩ የሚዋቀሩ ክፍሎች
ናቸው፡፡ እነዚህ ክፍሎች ዘርፍ እና ዳሪክቶሪት
ይችላሉ፡፡
ንዑስ ፕሮግራም እና ፕሮጀክት
ፕሮግራሞች /የሥራ ከፍሎች/ ተመሣሣይ
ተግባራትን አንድ ላይ በሚይዙ ንዑስ ፕሮግራሞች
እንደገና ሊከፈሉ ይችላሉ፡፡
ፕሮጀክት
ፕሮጀክት የተለየ ዓላማ ወይም ዓላማዎችን እና
የተወሰነ ውጤት ወይም ውጤቶች ያላቸው አንድ
ውይም ከአንድ በላይ የሥራ እንቅስቃሴዎች
ናቸው ::
የክልሉ እርሻና ተፈጥሮ ሀብት ቢሮ መደበኛ በጀት አደረጃጀት ምሳሌ

y£úB MDB ybjT MDB yx¦øC B²T Múl@ ymlà q$_R Múl@

  y|LÈN wsN - KLL 2 ክልል 07

  y|LÈN wsN - øN 2 ክልል 00

  y|LÈN wsN - wrÄ 3 ክልል 000

  ybjT ›YnT 1 mdb¾ 1

xR:ST zRF 1 yx!÷ñ¸ zRF 2

xR:ST N;#S zRF 1 XRšÂ tf-é hBT 1

xR:ST ymNGST m¼b@T 1 XRšÂ tf-é hBT 1

N;#S xR:ST ßéG‰M 2 ê yS‰ £dT 02

N;#S N;#S xR:ST y|‰ KFL 2 yGBRÂ 13

x@KSt&N>N..
N;#S N;#S N;#S N;#S ßéG‰M 2 የለም 00
xR:ST
N;#S N;#S N;#S N;#S ßéjKT 3 የለም 000
xR:ST
›YnT ywÀ mdB 4 dmwZ 6111

MNu yÍYÂNS MNu 4 ymNGST GM© b@T 1800

ytৠywÀ mlà q$_R 07¼211¼02¼13¼00¼000¼6111¼1800

 የካፒታል በጀት ምሳሌ
y£úB MDB ybjT MDB yx¦øC B²T Múl@ ymlà q$_R Múl@

  y|LÈN wsN - KLL 2 ክልል 07

  y|LÈN wsN - øN 2 ክልል 00

  y|LÈN wsN - wrÄ 3 ክልል 000

  ybjT ›YnT 1 µpE¬L 2

xR:ST zRF 1 yx!÷ñ¸ zRF 2

xR:ST N;#S zRF 1 XRšÂ tf_é hBT 1

xR:ST ymNGST m¼b@T 1 XRšÂ tf_é hBT 1

N;#S xR:ST ßéG‰M 2 ê yS‰ £dT 02

N;#S N;#S xR:ST y|‰ KFL 2 yb#½ yšY½ yQm¥ 07

QmM y__ L¥T mM¶Ã

N;#S N;#S N;#S xR:ST N;#S ßéG‰M 2 የለም 00

N;#S N;#S N;#S N;#S ßéjKT 3 yb# tKL ¥ššÃ ßéjKT 001
xR:ST
›YnT ywÀ mdB 4 lߧNT½ l¥>n¶Â lmú¶Ã 6313
mGÏ
MNu yÍYÂNS MNu 4 yWu XRĬ -EU 2800

ytৠywÀ mlà q$_R07¼00¼000¼2¼211¼02¼07¼00¼001¼6313¼2800

የፋይናንስምንጭ
አምስትአይነትየፋይናንስምንጮችአሉ::
ለመንግስት ድጎማ የተሰጠው መለያ ቁጥር "1800"
ለመ/ቤቶች የወስጥ ገቢ የተሰጠው መለያቁጥር
"1900"
ለማዘጋጃ ቤቶች ገቢ የተሰጠው መለያ ቁጥር
"1700"
ለውጭ ዕርዳታ የተሰጠው መለያ ቁጥር "2000-
2999"
ለውጭ ብድር የተሰጠው መለያ ቁጥር "3000-
3999
የወጪ መደብ
የወጪ መደቦች የወጪውን ዓይነት ለመለየትና
ለበጀት እና ሂሣብ አመዘጋገብ የሚውሉ የሂሣብ
ምድብ ናቸው፡፡ የወጪ መደቦች ይዘት፣ የበጀት
ሥርዓት 93 የወጪ መደቦች ሲኖሩት
የሚጠቀመው ተከታታይ የመለያ ቁጥር በ6000
ውስጥ ያለውን ብቻ ነው፡፡
የመወያያ ነጥብ
የመወያያ ርዕስ ቁጥር 1
የበጀት አደረጃጀት ምንድን ነው?


የዘርፍ እና የንዑስ ዘርፍ

 አደረጃጀት ግለፅ ?

የመወያያ ርዕስ ቁጥር 2

የ ወጪ ማእከል አስፈላጊነት ይግለፁ ?
የፋይናንስ ምንጭ ስንት ናቸው ?
የምትሰሩበት
 መ/ቤት የሚጠቀመው የትኛውን የፋይናንስ ምንጭ
ነው ?
 
 
  
 
 

 
አመሰግናለሁ