Betonda Mineral ve Kimyasal Katkı

Maddeleri

Doç. Dr. Halit YAZICI

Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
 KATKI MADDELERİ

KİMYASAL KATKILAR MİNERAL KATKILAR

•SU AZALTICI
DOĞAL YAPAY
•PRİZ GECİKTİRİCİ PUZOLANLAR PUZOLANLAR
•PRİZ HIZLANDIRICI
•HAVA •TRAS •UÇUCU KÜL
SÜRÜKLEYİCİ •SİLİKA TOZU
•VOLKANİK
•KOROZYON TÜF
ÖNLEYİCİ •YÜKSEK
•VOLKANİK FIRIN CURUFU
•GEÇİRİMSİZLİK
CAM •PİŞMİŞ KİL
•RENKLENDİRİCİ
•VB. •VB.
•VB.
KİMYASAL KATKILAR

GENELLİKLE SU İÇİNDE ÇÖZÜLEBİLEN KİMYASAL

MADDELERDİR
ÇİMENTO AĞIRLIĞINA ORANLA DÜŞÜK
MİKTARLARDA KULLANILIRLAR (Örneğin %1-3 )

AŞIRI DOZDA KULLANILDIKLARINDA YAN ETKİLERİ

SÖZ KONUSUDUR (priz geciktirme veya hızlandırma,
dayanım kaybı vb.)

DENEME KARIŞIMI İLE OPTİMUM DOZAJ BELİRLENMELİ

BİRDEN ÇOK KATKI BİRARADA KULLANILDIĞINDA

UYUMLARI MUTLAKA ARAŞTIRILMALI !!
KATKI MADDELERİ İLAÇ DEĞİLDİR
KÖTÜ DİZAYN EDİLMİŞ BETONU
İYİLEŞTİRMEZ
BİLİNÇ KULLANIMLARI ÇOK OLUMSUZ
SONUÇLAR DOĞURABİLİR
 SU AZALTICI KİMYASAL KATKILAR

NORMAL AKIŞKANLAŞTIRICILAR (%5  SU KESME < %12)

LİGNOSÜLFONAT TÜREVLERİ ve
HİDROKSİL KARBOKSİLİK ASİT
Dozaj: < %1 Çimento ağırlığınca

SÜPER AKIŞKANLAŞTIRICILAR (%12  SU KESME  30)

NAFTALİN ve MELAMİN SÜLFONA FORMALDEHİT
MODİFİYE LİGNOSÜLFONAT
Dozaj: % 1-3 Çimento ağırlığınca
HİPER AKIŞKANLAŞTIRICILAR (SU KESME > %30)
POLİKARBOKSİLİK ASİT
Dozaj: % 1-3 Çimento ağırlığınca
AKIŞKANLAŞTIRICILAR - KULLANIM AMAÇLARI

1 SU/ÇİMENTO ORANINI AZALTARAK

MUKAVEMET ARTIŞI SAĞLAMAK

2 BETON KARIŞIM ORANLARINI

DEĞİŞTİRMEDEN İŞLENEBİLİRLİĞİ
ARTTIRMAK

3 SU/ÇİMENTO ORANINI SABİT TUTARAK; SU

ve ÇİMENTO MİKTARLARINI AZALTARAK
EKONOMİ SAĞLAMAK
 Katkısız Katkılı

DÜŞÜK S/Ç ORANI

YÜKSEK DAYANIM &
DAYANIKLILIK
YÜKSEK BÜZÜLME VE
HİDRATASYON ISISI
DÜŞÜK S/Ç ORANI
Dayanım arttırma
YÜKSEK DAYANIM &
(+çimento)
DAYANIKLILIK
amaçlı

Dayanım arttırma amaçlı

(-su)

DAYANIM, DAYANIKLILIK &

KONTROL Çimento tasarrufu amaçlı İŞLENEBİLİRLİK AYNI
BETONU
(-çimento, -su) DÜŞÜK BÜZÜLME VE
İşlenebilirliği arttırma

HİDRATASYON ISISI
İşlenebilirliği arttırma amaçlı
(+çimento, +su)

(karışım oranlarında değişiklik yok)

amaçlı

DAYANIM* &
DAYANIKLILIK AYNI
İŞLENEBİLİRLİKTE
ARTIŞ
AYNI DAYANIMDA & * Erken yaşlarda dayanımda bir miktar düşüş, ileriki
İŞLENEBİLİRLİKTE ARTIŞ yaşlarda bir miktar artış beklenebilir. Priz hızlandırıcı
YÜKSEK BÜZÜLME VE özelliği olan bir kimyasal katkı kullanılması
HİDRATASYON ISISI durumunda hem erken hem de nihai dayanım artışı
beklenir.
AKIŞKANLAŞTIRICILAR
AKTİF YÜZEYLİ MOLEKÜLLERDİR (SURFAKTAN)
SUYUN YÜZEY GERİLİMİNİ DÜŞÜREREK ISLATMA
GÜCÜNÜ ARTTIRLAR

ÇİMENTO PARTİKÜLLERİNİ HİDROFİL HALE

DÖNÜŞTÜRÜRLER
ÇİMENTO PARTİKÜLLERİNİN TOPAKLAŞMASINI
(FLOKÜLLEŞMESİNİ) ENGELLİYEREK HOMOJEN BİR
DAĞILIM (DİSPERİYON) SAĞLARLAR
Compressive strength
Fresh concrete w ith SP
Vibration

Fresh concrete w ithout SP

Vibration

Fresh concrete w ithout

SP
Hand compacting

Concrete totally
compacted

Concrete unsatisfactory
compacted

W/C ratio
AKIŞKANLAŞTIRICILAR

ÇEŞİTLİ YAN ETKİLERİ SÖZ KONUSUDUR

AŞIRI DOZDA KULLANIMLARI TERLEME-KUSMAYA

YOL AÇABİLİR

HIZLI ÇÖKME KAYBI GÖRÜLEBİLİR

PRİZ GECİKTİRME, PRİZ ALMAMA veya

PRİZ HIZLANDIRMA GÖRÜLEBİLİR
PRIZ HIZLANDIRICILAR
SUDA ÇÖZÜLEBİLEN ORGANİK veya İNORGANİK
TUZLARDIR
KALSİYUM FORMAT, KALSİYUM ASETAT, NİTRATLAR,
LAKTİK ASİT, FORMALDEHİD, KLORÜRLER vb.

SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜNDE

(perdah işlemine çabuk geçmek, koruma süresini kısaltmak,
kalıp alma süresini kısaltmak)
PÜSKÜRTME BETON UYGULAMALARINDA (Alüminatlar,
PRİZ BAŞLANGIÇ 1-2 dakika)
TAMİR - ONARIM İŞLERİNDE
SU KAÇAKLARININ TIKANMASINDA
PREFABRİK ÜRETİMLERDE
 PRIZ GECİKTİRİCİLER

LİNYOSÜLFONİK ASİT, HİDROKSİL-KARBOKSİLİK ASİT,

ŞEKER, FOSFAT, BORAT, ÇİNKO vb.

SICAK HAVALARDA BETON DÖKÜMÜNDE

BÜYÜK HACİMLİ İŞLERDE SOĞUK DERZ
OLUŞMAMASI İÇİN

UZUN TAŞIMA MESAFELERİNDE

KALIP DEFORMASYONLARINDAN KAYNAKLANAN

ÇATLAKLARIN ÖNLENMESİ İÇİN
 HAVA SÜRÜKLEYİCİ
VİNSOL REÇİNESİ, SENTETİK DETERJANLAR,
LİNYOSÜLFONATLAR vb.
BETONDA ÇOK KÜÇÜK ÇAPLI (50m) ve ARALIKLI
(200 - 250m) HAVA KABARCIKLARI OLUŞTURMAK
İÇİN KULLANILIR
SERTLEŞMİŞ BETONUN DONMA-ÇÖZÜLME
DAYANIKLILIĞINI ARTTIRIR
 DİĞER KİMYASAL KATKILAR
KOROZYON ÖNLEYİCİ (İNHİBİTÖR)
POTASYUM KROMAT, SODYUM NİTRİT, KALSİYUM NİTRİT
vb.
ALKALİ-SİLİKA REAKSİYONU (ASR) ÖNLEYİCİ
LİTYUM TUZLARI
KOROZYON ÖNLEYİCİ (İNHİBİTÖR)
POTASYUM KROMAT, SODYUM NİTRİT, KALSİYUM NİTRİT
vb.
SU İTİCİ KATKILAR
KÖPÜKLER, PETROKİMYA ÜRÜNLERİ, MİNERAL YAĞLAR,
ASFALT EMİSYONLARI vb.
GEÇİRİMSİZLİK SAĞLAYAN KATKILAR
SU AZALTICILAR (AKIŞKANLAŞTIRICILAR ve MİNERAL
TOZLAR (UÇUCU KÜL, SİLİKA TOZU vb.)
RENKLENDİRİCİLER (METAL OKSİTLER, KARBON vb.)
 MİNERAL KATKILAR

DOĞAL veya YAPAY PUZOLANİK MADDELERDİR

ÇİMENTO ÜRETİMİNDE KULLANILABİLDİKLERİ GİBİ,
DOĞRUDAN BETON ÜRETİMİNDE DE KULLANILABİLİRLER
 TAZE BETONUN İŞLENEBİLİRLİĞİNDE ARTIŞ

SU KUSMADA(TERLEME) AZALMA

SEGREGASYONDA AZALMA (KOHEZYONDA ARTIŞ)

ÇİMENTO MİKTARINDAN TASARRUF

(ENERJİ TASARRUFU, CO2 MİKTARININ AZALMASI İLE ÇEVRESEL
FAYDA)

ATIK MADDE KULLANIMI HALİNDE ÇEVRESEL FAYDA

HİDRATASYON ISISINDA AZALMA

BETON DAYANIMININ YAVAŞ AMA UZUN SÜRELİ ARTMASI

 SU ve KLORÜR GEÇİRİMLİLİĞİNDE AZALMA

KİMYASAL ETKİLERE DAYANIKLILIKTA ARTIŞ

BAĞLAYICI MATRİS-AGREGA BAĞININ KUVVETLENMESİ

KURUMA BÜZÜLMESİNDE ve TERMİK BÜZÜLMEDE AZALIŞ

Katkısız
Dayanımı
Basınç

Katkılı

Zaman
7 gün 28 gün
ERKEN DAYANIMLARDA DÜŞME, PRİZ SÜRESİNDE ARTIŞ
KÜR HASSASİYETİNİN ARTMASI

KATKILI ÇİMENTOLAR

DOĞAL CURUF UÇUCU Vb.

PUZOLANLAR KÜL

YAVAŞ HİDRATASYON

Islak Kür İhtiyacı PÇ’ye kıyasla daha fazla

Permeabilite Kötü kür

Portland İyi kür Katkı Oranı

Çimentosu
0 Katkılı Çimento Yüksek
 UÇUCU KÜL (UK)

TERMİK SANTRAL ATIĞI, KÖMÜR YANMA ÜRÜNLERİNİN

EN İNCESİ, ELEKTRO-FİLTRELERDE TUTULUR

PUZOLANİK ÖZELLİĞİ NEDENİYLE ÇİMENTO ve BETONDA

MİNERAL KATKI OLARAK KULLANIMI OLDUKÇA
YAYGINDIR.

DÜNYADA AÇIĞA ÇIKAN UK 450 MİLYON TON/YIL

 % 6’sı ÇİMENTO ve BETON ÜRETİMİNDE
KULLANILMAKTA
ÜLKEMİZDE AÇIĞA ÇIKAN UK 15 MİLYON TON/YIL
 UÇUCU KÜL (UK)

UK TANE BOYUTU 1-150 m, KÜRESEL ŞEKİLLİ

TAŞ S + A + F  %70 F SINIFI UK, SİLİSSİ UK

KÖMÜRÜ
(CaO < %10)
LİNYİT
S + A + F  %50 C SINIFI UK, KALKERSİ UK
KÖMÜRÜ
(CaO > %10)

ÜLKEMİZDE AÇIĞA ÇIKAN UÇUCU KÜLLLERİN ÇOK

BÜYÜK BÖLÜMÜ C SINIFIDIR

C SINIFI UÇUCU KÜLLERİN YÜKSEK ORANDA

KULLANIMI BETONUN HACİM SABİTLİĞİNİ BOZABİLİR !!
 UÇUCU KÜL (UK)

BİLEŞEN CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO Na2O

C (%) 11,5 - 29,0 23,1 - 50,5 13,3 - 21,3 3,7 - 22,5 1,5 - 7,5 0,4 - 1,9

F (%) 0,7 - 6,7 43,6 - 64,4 19,6 - 30,1 3,8 - 23,9 0,9 - 1,7 0 - 2,8

ASTM C 618 45 m ÜZERİ  % 34 SO3  5.0

PUZOLANİK AKTİVİTE İNDEKSİ 28 G  % 75

SICAK HAVALARDA BETON DÖKÜMÜNDE

BETONUN DAYANIKLILIĞINI SAĞLAMADA (SÜLFAT,
DENİZ SUYU, ASR vb.)
KÜTLE BETONLARINDA (BARAJ vb.)
 1G 3G 7G 28 G 56 G 90 G 112 G
80
70
Basınç Dayanımı (MPa)

60
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40

UK (%)

PÇ 42.5 çimentosu ile üretilmiş, değişik oranlarda UK içeren

harç örneklerinin basınç dayanımı-zaman ilişkisi (suda kür)
S/B: 0,48
 1G
70 3G

60 7G
Basınç Dayanımı (MPa)

28 G
50 56 G
40

30

20

10

0
0 10 20 30 40 50 60 70

UK (%)

DEĞİŞİK ORANLARDA UK İÇEREN BETONLARIN BASINÇ

DAYANIMI-ZAMAN İLİŞKİSİ (S/B ORANI: 0,4)
SİLİKA TOZU (SİLİS DUMANI)
SİLİKONLU METAL ALAŞIMLARININ ÜRETİM ATIĞI
% 85 - 98 ÇOK İNCE (0.1 - 0,2 m) AMORF SiO2 İÇERDİĞİ
İÇİN MÜKEMMEL PUZOLANİK ÖZELLİK GÖSTERİR
ÇİMENTODAN YAKLAŞIK 100 KAT DAHA İNCEDİR
DİĞER PUZOLANLARDAN FARKLI OLARAK :
ERKEN DAYANIMI DA ARTTIRMAKTA
ÇOK İNCE OLDUĞU İÇİN SU İHTİYACINI ARTTIRMAKTA
HİDRATASYON ISISINI ARTTIRMAKTA

45 m ÜZERİ  % 10
PUZOLANİK AKTİVİTE İNDEKSİ 28 G  % 110
SU İHTİYACINDAKİ ARTIŞ  % 34
 70
BASINÇ DAYANIMI (MPa)

60

50
40
30
20

10
0
0 2,5 5 7,5 10 12,5 15 17,5
SİLİKA TOZU (%)

DEĞİŞİK ORANLARDA SİLİS DUMANI İÇEREN HARÇ

ÖRNEKLERİNİN 28 GÜNLÜK BASINÇ DAYANIMLARI
SİLİKA TOZU ve UÇUCU KÜLÜN ASR’YE ETKİSİ

0,4 Mineral Katkısız Silika Tozu Uçucu Kül Uçucu Kül + Silika Tozu
0,35
0,3
14 Günlük Genleşme (%)

0,25
0,2 Tehlikeli Genleşme Sınırı

0,15
0,1
0,05
0
0 5 10 15 20 25 30 35 40 50
Mineral Katkı Oranları (%)
 YÜKSEK FIRIN CURUFU (YFC)
DEMİR-ÇELİK ÜRETİMİ ARTIĞIDIR.
CURUF SU İLE HIZLI SOĞUTULURSA AMORF YAPI
KAZANIR, ÖĞÜTÜLEREK KULLANILDIĞINDA
PUZOLANİK REAKSİYON GÖSTERİR
CURUFLU ÇİMENTO ÜRETİMİNDE YAYGIN OLARAK
KULLANILIR

Bileşen CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO S

% 34-41 34-36 13-19 0,3-0,5 3,5 1-2

ASTM C 989 45 m ÜZERİ  % 20 SO3  4.5

PUZOLANİK AKTİVİTE İNDEKSİ 28 G  % 75-110

 1G 3G 7G 28 G 56 G

70
Basınç Dayanımı (MPa)

60
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40
YFC (% )

PÇ 42,5 içeren harçların basınç dayanımı-yüksek fırın curufu

içeriği-zaman ilişkisi (S/B : 0.48)
 S/Ç=0,53

48
46
BASINÇ DAYANIMI (MPa)

44
42
40
38
36
34 28G PÇ 90G-PÇ
DS IK 90G-PÇ 28G-CÇ
32 90G-CÇ DS IK 90G-CÇ
30
200 250 300 350 400 450 500
ÇİMENTO DOZAJI (kg/m 3)

S/Ç oranı 0.53 olan karışımların 28, 90 günlük ve deniz suyu

ıslanma-kuruma çevrimleri etkisi sonrası basınç dayanımları
Betonda Mineral ve Kimyasal Katkı
Maddeleri

Doç. Dr. Halit YAZICI

Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü