Arhitektura

4., 5., 6. vek

 Domus ecclesiae
 I arhitektonski tip “crkovna ku}a” = stanben
objekt prilagoden za pokrstuvawe i evharistija
 karakteristiki na arhitekturata na odredeno
geografsko podra~je
 Ok. 230. godina
 Rim, no i Sirija, Palestina i sl.
 Dura Europos,
Sirija
 Najstara domus
ecclesiae (230. god)
 Podignata po 200. godina
kako ku}a na nekoj
pougleden gra|anin
 Razurnata 270. pri novoto
fortificirawe na gradot
 Квадратен двор во
средината
 на запад место портик, мал
атрум (до 30 катихумени)
 nа исток - простории што
биле преуредени за служба
i катедра за епископ
 на југ - субселиум (до 60
луѓе)
 на север - пиsцина
* sите domus ecclesiae
имаат катедра и менса вo
примитивен олтар на
истоk,со писцина и
консигнаториум,до кои се
доаѓа преку вестибул, а
некогаш имаат и
трпезарија и библиотека
 IV vek
 San Giovanni in Laterano, Rim
 Св. Крст во Ерусалим, Rim
 Св. Петар, Рим
 Црквата на Христовото раѓање, Витлеем
 Црквата на Св. Gроб, Ерусалим (на Голгота)
 Св. Софија, Цариград
 Св. Апостоли, Цариград
 Црквата на Христовото воскресение, Ерусалим
 Црквата на Св.Вавила, Антиохија (Мала Азија)
 San Lorenzо, Милано
 Св. Апостоли, Milano
 Св. Текла, Milano
 San Paulo fuori Le Mura, Rim
 San Giovanni in
Laterano / “Латеранска”,
“Базилика
Константијана”
 Најстара позната ~ 320.
 Монументална; i - z;
longitudinalna so 5 бродa
 Centralniot korab e odvoen od
ostanatite so stolbovi so
arhitrav; strani~nite se so
lakovi
* 60 столбови во 4 колонади
Lateranska bazilika
 Св. Крст во Ерусалим, Рим /
Santa Croce in Gerusalemme
 Ја изградила Елена откако била на аџилак во Ерусалим и
таму го открила “вистинскиот крст” на кој бил распнат
Христос и уште многу други реликвии
 сакала да подигне храм во Рим за сите оние кои не можат
да отпатуваат на аџилак во Ерусалим
 Подигнатa е до смртта на Константин (337г.)
 Пресоградена/доградена постара градба(~200.) во самата
царска резиденција во Рим (Sessorian palace) која била
во сопственост на Елена = дворска црква
 triкорабна, централниот кораб поделен на 3 дела со
двојни столбови кои на вториот кат носеле ѕидови со
лакови
Св. Крст во Ерусалим
 Св. Петар,
Рим

 Константин ја започнал изградбата пред да ја премести

престолнината во Визант (до 330г.) а завршена е 390.
 Изградена на местото каде бил распнат Pетар; прво била
мала капела со мошти, а потоа монументална,раскошна
градба = една од најголемите христијански градби
воопшто!
 petкорабна, ориентирана запад – исток = Константин
сакал олтарот да е свртен кон местото на мачење на
Св.Pетар, но поради густината на градбите не можело
правилно да се ориентира.
 На исток aтриум, на запад полукружна апсида -пред неа
луксузен олтар
 Прва појава на трансепт што го
спојува наосот и олтарот во
форма на буквата Т
 do него на југ = крстилница и
додатна капела на север
Св. Петар
 Црквата на
Христовото
раѓање, Витлеем
 Ја подигнал Константин
(завршена во 333г.) nа местото
за кое се верувало дека е
местото на Hристовото раѓање
во Витлеем, врз карпата
(пештерата) на раѓањето
 На исток - октогон, а на запад
petкорабна
 Спој на 2 архитектонски типа:
централен и лонгитудинален
 Константиновата црква е
уништена; повторно изградена
од Јустинијан, кој ја изградил
денешната црква
 октогонот = заменет со
triконхос, а западниот дел е
базилика
Црквата на Христовото раѓање
 Црквата на Св. Gроб, Ерусалим
 Почната 326 - 328.,
завршена 336.
(Константин)
 Петkorabna, подигната
е врз постара структура
= кружна градба на 12
столба со балдахин
 Oгромен олтарен
простор што е подолг од
наосот!
 Апсида на запад, на
исток атриум;
mеморијална грaдба =
подигната на местото на
распетието
Црквата на Св. Gроб
 Цариград
 Во Цариград ништо не е
сочувано, иако Константин
тука подигнал 2
репрезентативни градби:
Св.Апостоли (Константин тука
бил погребан; Евзебиј:
“крстообразна, слободен крст во
простор, со купола под која се наоѓал
крстообразниот саркофаг на
Константин”) и Св.Софија која
била пресоградена во времето
на Јустинијан
 Црквата на Христовото воскресение,
Ерусалим
 Идејата била на
Константин, но подигната
од неговите синови (крај на
првата половина на 4. вek)
 Ротонда; октогонална
купола
 Се допирала со атриумот на
Црквата на Св.Гроб (т.н.
Анастазис ротонда)
 Црквата на Св.Вавила,
Антиохија, Мала Азија
 Sv. Vavila = локален маченик,
прв антиохиски episkop
 тука погребан со dvajca
наследници на неговиот престол
= меморијална и мартириум
 Подигната 378. *(обединува
функции на меморијална и
епископска црква)
 Реплика на Св.Апостоли =
слободен крст (грчки) со купола
во центарот, писцина и додатни
структури
 Апсидата е на исток
 Милано
Милано станува епископско
седиште во 373г.
со Св.Амброзиј. Од 4. вek се
зачувани 5 цркви; 3
pozna~ajni:
 San Lorenzо = најстар 4
конхос (~370.) Околу него 4
високи кули, во средината
купола, октогонална
крстилница, на зapad -
нартекс
San Lorenzо
 Св. Апостоли = ја
изградил Св. Амброзиј во
382 г. Во форма на
латински крст(парелела
на Св.
Апостоли,Цариград)
 Св. Текла = III
четвртина на 4.
вek.Трокорабна, со
полукружна апсида и
октогонална крстилница
 San Paulo fuori Le Mura, Rim
extra muros; на местото каде
настрадал Павле, многу
раскошна монументалнa
petoбродна базилика
 V век
 Ахиропoиетас (Неракотворена), Solun
 Св. Јован , Efes
 Богородична crkva, Efes
 Св. Текла, Меријамлик, Мала Азија
 Св. Мина, Абу Мина, Egipet
 Катедралаta во Хермополис, Egipet
 Белиот манастир, Дир ел Абијад
 Базиликата во Епидаурус
 Св. Димитрија, Солун
 Мартируим во Калат-Симан, Sirija
 Меморијата во Хиераполис, Памук Кале
 Ахиропoиетас /
“Неракотворена”, Solun
 ~ 470 г.
 triкорабна, 50м долга, со масивна
полукружна апсида на исток, на југ
triконхален баптистериум, на втoриот кат
гинеакони, луксузни капители: горе јонски,
долу теодосијански
 Св.Јован, Efes
 подигната врз гробот на
Евангелистот; = клучен споменик
од средината на 5. вek!
 една од најрепрезентативните
градби (парира на Св. Апостоли)
 Слободен латински крст,
изградена околу 450.
 Северниот, јужниот и источниот
крак се triкорабни, а западниот е
petкорабен
 Јужниот и северниот имаат нартекс
 Богородична crkva, Efes
 Podignata ok. 400.
 катедрална,тuка се одржал
Екуменски собор во 430 г.
 triкорабна со многу
издолжен наос, на запад
атриум и писциna
 Na istok do apsidata ima
pastoforii vo koi se vleguva
vo naosot = I pat!
 Св. Текла, Меријамлик

 Podignata okolu 480.

 triкорабна со 2 бочни капели, со апсиди кои
се поголеми од апсидата
= I пат ѓаконикон и протезис !
 Египет
 Св. Мина, Абу Мина = I половина на 5.
вek, манастирски комплекс, 2 постари
градби: гробница на Св.Мина и др. црква
troкорабен nаос со трансепт (Т тип),
полукружна апсида, баптистериум на запад
 Катедрала во Хермополис = со трансепт
кој завршува кружно (3конхос), на зapad -
базилика
 Белиот манастир, Дир ел Абијад
 triконхос во олтарот, на јug - долга дворана,
troкорабен наос
 Базиликата во Епидаурус
 petoкорабна со тесен нартекс и широк
атриум, трансепт инкорпориран во
ширината на наосот
Базиликата во Епидаурус
 Св.Димитрија, Солун
 кр. на 5. вek, врз гробот на Св.Димитрија
 5 корабана со амбулаторен брод на исток,
монументална, раскошна
 Долу коринтски капители, горе: јонски
Св.Димитрија (denes, drug plan i izgled)
 Меморијата во
Хиераполис,
Памукkале
 Vtora polovina на 5. вek
 Октогон во средината, со
повeќе краци, подигната
врз гробот на Апостол
Филип
 Martirium vo Kalat - Siman
 Kompleks izgraden
okolu stolbot na Sv.
Simeon Stilit
(470/480.)
 Oktogon so 4 kraka
na krstot
(trokorabni),
isto~niot krak so 3
apsidi
 VI век (Jустинијаново доба)
 Св.Софија, Цариград
 Св.Сергеј и Вак, Цариград
 Св.Јован, Ефес
 Црквата на Христовото раѓање, Витлеем
Равена:
 San Vitale
 Santa Croche
 Мавзолејот на Galla Placidia
 San Apollinare nuovo
 San Apollinare in Classe
 Крстилница на православните
 Епископската палата
 Св. Софија, Цариград
 Јустинијан ја пресоградил 532-
537.
 осветена декември 537.
 Arhitekti : Антемиос од Талес
и Исидор од Милет
 Квадратна основа, со 4 масивни
столпци, со централна масивна
купола, зајакната со 40 камени
ребра и 4 лака
 од исток и запад 2 полукполи на
додатен пар столпци
 На исток апсида, на запад
нартекс.
Св. Софија
 Св. Сергiј и Вак, Цариград
 задужбина на
Јустинијан и Теодора
 Posvetena na dvajcata
ma~enici
 Zavr{ena okolu 536.
 Октогон со 4 кружни и
4 правоаголни ниши,
опфатени со
амбулаторен брод =
симплифицирана
реплика на Аја Софија
 San Vitale, Равена
 најголем споменик на
раното христијанство!
 Почната 532., завршена со
градење 546., а со
декорација 547.
 Октогон со надворешен
амбулаторен брод, petто
страна апсида, со додатни
бочни капели
 Ктитори: банкарот
Јулијан Аргентариј и
равенскиот епископ
Еклесиј
San Vitale
 Св. Јован, Ефес
 Јустинијан ја зголемил и додал 6 куполи
(задужбина на Јустинијан и Теодора)
завршена 565г.
Св. Јован (6. vek)
 Црквата на Христовото раѓање,
Витлеем
 комплетно сменета = место октогон -
triконхос + зapaden дел - базилика