ეთილენი და აცეტილენი

აცეტილენი და ეთილენი
. აცეტილენში, ეთილენის მსგავსად, п-ბმების გაწყვეტის ხარჯზე
მიმდინარეობს ჟანგვის, მიერთებისა და პოლიმერიზაციის რეაქციები.
ეთილენისგან განსხვავებით, მიერთების რეაქციები აცეტილენში ორ
სტადიად ხორციელდება, ჯერ წყდება ერთი п-ბმა, შმდეგ-მეორე.
მიერთების რეაქციის მექნიზმი ისეთივეა, როგორც ეთილენში-
იონური
აცეტილენი კიდევ უფრო უჯერი ნაერთია, ვიდრე ეთილენი. ამითომ,
ერთი შეხედვით, ის უფრო ადვილად უნდა შედიოდეს მიერთების
რეაქციაში. მაგრამ გაირკვა, რომ მიერტების რეაქციები აცეტილენში
უფრო ძნელად მიმდინარეობს, ვიდრე ეთილენში, რაც გამოწვეულია
მოლეკულაში სამმაგი ბმის არსებობით და შესაბამისად, ბმის
ენერგიის გაზრდით.
აცეტილენი და ეთილენი ერთმანეთისგან განსხვავდებიან წვის
რეაქციით. ეთილენი იწვის მნათი ალით: C2H4+3O2--2CO2+2H2O.
აცეტილენი ჰაერზე იწვის ჭვარტლიანი ალით, მაგრამ თუ წვის არეში
დამატებით შევიტანთ ჰაერს ან აცეტილენს დავწვავთ სუფთა ჟანგბადში,
ჭვარტლიანი ალი კაშკაშა ალად გარდაიქმნება: 2C2H2+5O2---4CO2+2H20.
ჩანაცვლება-აცეტილენის მოლეკულაში სამმაგი ბმის გავლენით
წყალბადის ატომების ბმა ნახშირბადატომთან შესუსტებულია, ისინი
მოძრავნი არიან და იძენენ მეტალის ატომებით ჩანაცვლების უნარს. თუ
აცეტილენს გავატარებთ ვერცხლის ოქსიდის ამიაკიან წყალში,
გამოილექება თეთრი ფერის ვერცხლის აცეტილენიდან:
HC---CH+Ag2O------AgC---Cag+H2O ამ რეაქციით განასხვავებენ აცეტილებს
ეთილენისგან
აცეტილენის გამოყენება
აცეტილენის წვისას ჟანგბადის არეში ალის ტემპერატურა
3000*C აღწევს, რის გამოც იყენებენ მეტალთა ავტოგენური
შედუღებისა და ჭრის დროს, აცეტილენის ქლორნაწარმები
საუკეთესო გამხსნელია. ქლორწყალბადთან
ურთიერთობისას აცეტილენი წარმოქმნის
ქლორვინილს,რომლის პოლიმერიზაციით მიიღება
პოლიქლორვინილი-საუკეტესო მასალა სადენების
საიზოლაციოდ, მილებისა და ხელოვნური ტყავის
დასამზადებლად. აცეტილენს აგრეთვე იყენებენ ძმარმჟავას,
ეთილის სპირტის და ქლოროპრენული კაუჩუკის მისაღბად.
ეთილენის გამოყენება
ეთილენი ფართოდ გამოიყენება. იგი აქვეითებს
მგრძნობელობას, რის გამოც იყენებდნენ ნარკოზად
ოპერაციების დროს. ეთილენი აჩქარებს ნაყოფის
დამწიფებას. ქლორთან რეაგირებისას მიღბული 1,2-
დიქლორეთანი საუკეთსო გამხსნელია და იყენებენ ფილების
გასახსნელად, ასევე ქსოვილების გასაწმენდად. იგი
გამოიყენება სოპლის მეურნეობაშიც ვაზის პილოქსერის
წინააღმდეგ. ეთილენიდან ქლორწყალბადის მოქმედებიტ
ღებულობენ ქლორეთანს, რომელიც გამოიყენება
მედიცინაში ადგილობრივი ანესთეზიისთვის, ტრამვებისა და
მსუბუქი ოპერაციების დროს.