Ulysses trở về

Trích Sử thi Odysseus - Homer

 I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả Homer

 Nhà thơ Hy Lạp
 Sinh ở đất Ionia, ven
biển Tiểu Á
 Sống vào khoảng thế kỉ
IX-VIII TCN
 Tác giả của hai thiên
sử thi vĩ đại thế giới:
Iliad và Odyssey
Homer
Homer
Tranh, tượng Homer
Người hát rong Homer
Nghệ sĩ dân gian Homer với những câu chuyện kể
của mình
2.Tác phẩm của Hô-me-rơ
 Sử thi Iliad là bài ca về
cuộc chiến thành Troia
 Gồm 15.693 câu thơ, chia
thành 24 khúc ca
 Nhân vật chính là chàng
dũng sĩ Achilles
Con ngựa gỗ
thành Troia

Mưu kế của
Ulysses
2.Tác phẩm của Hô-me-rơ
 Sử thi “Odysseus”
 Gồm 12.110 câu thơ, chia thành 24 khúc ca
 Thể loại: sử thi anh hùng
 Kể lại hành trình trở về quê hương Ithaca của
Ulysses sau khi cuộc chiến thành Troia kết
thúc
 Tóm tắt: SGK
 Chủ đề: Miêu tả quá trình chinh phục thiên
nhiên và biển cả, đồng thời miêu tả cuộc đấu
tranh bảo vệ hạnh phúc gia đình của người Hy
Lạp cổ đại
Odysseus và các thủy thủ đoàn trốn thoát khỏi tên Cyclop Polyphemus
Hành trình 10 năm trên biển của Ulysses
 Xi-clốp
Lét-tri-gông
Xi-côn
Thành Troia

Ai-ô-lốt

Lô-tô-pha-giơ

Hành trình trở về của Ulysses từ thành Troia

 Xiếc xê

Xiren
Calípxô Phe-a-xi
Ca-ríp

Thần mă ̣t trời Hê-li-ốt

Ithaca (quê nhà)

Đến quê nhà Ithaca

Mưu kế giúp Ulysses ra khỏi hang của tên khổng lồ Polyphemus
Cách để Ulysses vượt qua tiếng hát quyến rũ của các tiên nữ
 Ulysses bị thần Poseidon đánh đắm
Ulysses bị giữ lại tại đảo của nữ thuyền để trả thù cho con trai bị Ulysses
thần Calypso suốt 7 năm chọc mù mắt
Kế trì hoãn của Penelope: tấm vải ngày dệt đêm tháo
Ulysses giết chết bọn cầu hôn
Nhũ mẫu rửa chân cho Ulysses và nhận ra chàng
Ulysses và Penelope đoàn tụ sau 20 năm xa cách
3. Trích đoạn Ulysses trở về
 Vị trí: thuộc khúc ca XXIII
 Nội dung: cuộc đoàn tụ của Ulysses và Penelope
sau 20 năm xa cách
 Thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ của Penelope và
Ulysses
 Bố cục
o Đoạn 1: Tâm trạng của Penelope trước tác
động của Eurycleia và Telemachus – thái độ
của Ulysses
o Đoạn 2: Penelope thử thách Ulysses và cuộc
đoàn tụ của 2 vợ chồng
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1. Tóm tắt sự việc, chi tiết tiêu biểu trong đoạn trích
• Đối thoại 1: Eurycleia – Penelope (Nhũ mẫu báo tin
Ulysses trở về, Penelope không tin)
• Penelope gặp Ulysses nhưng không nhận chồng
• Đối thoại 2: Telemachus – Penelope (Telamachus trách
mẹ không nhận cha, Penelope trấn an con)
• Đối thoại 3: Ulysses - Telemachus (Ulysses khuyên bảo
Telamachus)
• Đối thoại 4: Ulysses – Penelope (thử thách dành cho
Ulysses và cuộc hội ngộ sau 20 năm xa cách)
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

2. Hệ thống nhân vật trong đoạn trích

Eurycleia

Nhũ mẫu
Ulysses Chồng + Vợ Penelope
Con trai

Telemachus
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Ngôn ngữ:
 Khi nhũ mẫu báo tin Ulysses trở về:
 khuyên khoan hí hửng, reo cười
 khẳng định lời nhũ mẫu không hoàn toàn đúng sự thực
 cho rằng người giết bọn cầu hôn là một vị thần và Ulysses đã
chết
 Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng vết sẹo và bảo đảm bằng tính
mạng mình:
 cho rằng con người không hiểu được ý định của thần linh
 chuyển sự quan tâm sang việc khác (xem xác chết của bọn
cầu hôn và người giết chúng)
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Ngôn ngữ:
 Khi bị con trai trách móc gay gắt:
 bày tỏ sự kinh ngạc, khó xử
 trấn an con rằng sẽ sớm nhận ra chồng
 hé lộ ý định thử thách Ulysses
 Khi bị Ulysses trách móc, hờn dỗi:
 thận trọng, bình tĩnh
 nhắc đến chiếc giường đặc biệt để thử thách Ulysses
 Khi Ulysses miêu tả chính xác chiếc giường:
 Lời nói tràn đầy yêu thương, xúc động khi nhận ra chồng
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Ngôn ngữ:
 Qua 3 cuộc đối thoại với nhũ mẫu, con trai và chồng, đối diện
với những khẳng định, thuyết phục của Eurycleia, với sự trách
móc gay gắt của Telemachus, với sự giận hờn của Ulysses,
Penelope vẫn giữ nguyên sự bình tĩnh, thận trọng một cách
đáng kinh ngạc trong lời nói.
 Lời nói của nàng chỉ có sự thay đổi khi Ulysses vượt qua thử
thách, chứng minh được thân phận của chàng (lời nói từ lạnh
lùng, bình tĩnh, thận trọng chuyển sang xúc động, sung sướng,
vui mừng)
 Từ đặc điểm của ngôn ngữ nhân vật qua các cuộc đối thoại,
phẩm chất của nhân vật Penelope được khắc họa rõ nét: một
người vợ thận trọng, thông minh, đầy bản lĩnh, chung thủy, ý
thức sâu sắc về danh dự, biết kìm nén tình cảm của mình
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Hành động:
 Khi gặp mặt Ulysses:
 Ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu
 Lúc đăm đăm âu yếm nhìn chồng
 Khi không nhận ra chồng
 Khi Ulysses vượt qua thử thách, kể lại chi tiết chiếc giường:
 Bủn rủn chân tay, chạy ngay lại, nước mắt chan hòa
 Ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng
 Nhìn chồng không chán mắt, ôm lấy cổ chồng không nỡ buông
rời
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Hành động:
 Hành động của Penelope có sự thay đổi bước ngoặt sau khi
Ulysses chứng minh được thân phận của chàng, khi chưa tin
chắc đó là chồng mình, nàng lạnh nhạt không nhận, nhưng khi
khẳng định được đó chính là chồng mình, nàng xúc động
mãnh liệt
 Hành động thể hiện rõ tính cách nhân vật sử thi: lối suy nghĩ
cực đoan - yêu mãnh liệt, ghét khủng khiếp, nghi ngờ dữ dội...
 Hành động chứng minh phẩm chất của Penelope: thủy chung
son sắt, thận trọng, khôn ngoan
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Tâm trạng:
 Khi nhũ mẫu báo tin: Không tin, dùng lý trí để trấn an nhũ mẫu,
cũng là để tự trấn an mình
 Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục (vết sẹo ở chân):
vẫn tỏ ý nghi ngờ
 Khi gặp mặt Ulysses: rất đỗi phân vân, không biết nên đứng xa
hay lại gần ôm lấy đầu, cầm lấy tay ngườì mà hôn => Tâm
trạng mâu thuẫn vừa hi vọng, vừa sợ thất vọng => sự đấu
tranh giữa tình cảm và lý trí
 Trước lời trách cứ của con: phân vân cao độ và xúc động, sáng
suốt đưa ra ý định thử thách với chồng => dùng lý trí để xử lý
tình huống
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
3. Nhân vật Penelope
 Tâm trạng:
 Trước lời trách móc, hờn dỗi của Ulysses: bình tĩnh, thận trọng
đưa ra ý kiến về chiếc giường để thử thách
 Khi nghe Ulysses miêu tả chi tiết, tỉ mỉ chiếc giường bí mật:
xúc động mãnh liệt, vui sướng nhận ra chồng
 Tâm trạng của Penelope được thể hiện rõ nét qua diễn biến
câu chuyện, cho thấy vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ ở nhân vật
này: một người phụ nữ bản lĩnh, kiên cường, thông minh và vô
cùng chung thủy
֎ Penelope là hình tượng người phụ nữ đẹp đầu tiên trong
văn học thế giới: thuỷ chung, son sắt với chồng, thông
minh, thận trọng, khôn ngoan trong ứng xử, bản lĩnh cao
 II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
4. Nhân vật Ulysses
 Đẹp như một vị thần (miêu tả của người kể chuyện)
 Nổi tiếng là người khôn ngoan (lời con trai)
 Có trong đầu những ý nghĩ rất khôn (lời nhũ mẫu)
 phẩm chất của người anh hùng
 Trước sự lạnh nhạt của vợ: nhẫn nại cười, chấp nhận thử
thách, tỏ ra tự tin, bản lĩnh, trí tuệ
 Khi nhận ra nhau: Ulysses không chùn bước trước hiểm nguy
đã “ôm lấy vợ, khóc dầm dề”, cảm động vì tấm lòng cao đẹp
của Penelope và sung sướng đón nhận hạnh phúc sau 20
năm => tình cảm sâu nặng với gia đình, quê hương
 Ulysses là biểu hiện đẹp đẽ của trí thông minh, nghị lực, đặc
biệt là tình cảm sâu nặng với gia đình, quê hương
 III. TỔNG KẾT
1. Về nội dung, tư tưởng
• Ca ngợi vẻ đẹp của trí tuệ, tâm hồn con người, ca ngợi
tình vợ chồng chung thuỷ và khát vọng cuộc sống hạnh
phúc
2. Đă ̣c sắc nghê ̣ thuâ ̣t
• Sáng tạo một tình huống đoàn tụ rất giàu kịch
tính, có thể ví như một màn kịch nhỏ 
• Tâm lí nhân vật được miêu tả khá sinh động,
chân thực qua việc miêu tả một dáng điệu, một
cử chỉ, một cách ứng xử, một thái độ, và qua
cách dùng lối so sánh mở rộng, có đuôi dài sinh
động, giàu hình ảnh
• Cách kể chuyện chậm rãi cùng ngôn ngữ trang
trọng tạo”sự trì hoãn sử thi”
 MỞ RỘNG: SO SÁNH
Sử thi Đam Săn Sử thi Odysseus
 Sử thi dân gian  Sử thi bác học
 Tác giả: tập thể  Tác giả: cá nhân
 Tư duy chất phác, hồn  Giàu tính nhân văn, giá trị
nhiên thẩm mĩ
 Câu chuyện về tù trưởng  Câu chuyện về Ulysses và
Đam Săn và cộng đồng thị khát khao của người Hy Lạp
tộc Ê-đê trong buổi đầu lịch cổ đại trong công cuộc chinh
sử phục thiên nhiên
 Sử thi anh hùng: miêu tả và ca ngợi những người anh hùng
dũng cảm, có phẩm chất tốt đẹp, tài trí hơn người, lập được
nhiều chiến công hiển hách, biết hi sinh lợi ích cá nhân để bảo
vệ cho cộng đồng
 Hình ảnh kỳ vĩ, quy mô hoành tráng
 MỞ RỘNG: SO SÁNH
Nhân vật Đam Săn Nhân vật Ulysses
 Được khắc họa chủ yếu qua  Được khắc họa chủ yếu qua
hành động, ngôn ngữ diễn biến tâm lý, hành động,
ngôn ngữ
 Nhấn mạnh vẻ đẹp, sức
 Nhấn mạnh vẻ đẹp, sức
mạnh trí tuệ
mạnh thể chất

 Người anh hùng trung tâm của tác phẩm, có phẩm chất tốt
đẹp, tài trí hơn người, lập được nhiều chiến công hiển hách,
biết hy sinh lợi ích cá nhân để bảo vệ cho cộng đồng
 Đại diện, kết tinh phẩm chất tốt đẹp và ước mơ, khát vọng của
cả cộng đồng
 Chiến công bảo vệ hạnh phúc gia đình, thu phục lòng người