• TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN • TULANG PASALAYSAY • TULANG DULA • TULANG PATNIGAN 1. TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN Ang Tulang Pandamdamin o Liriko ay mga tulang nagpapahayag ng damdaming pansarili o ng kaya ng ibang tao. Maaari rin itong likha ng imahinasyon ng makata at karaniwan itong maikli at madaling maunawaan.
Mga Uri ng Tulang Padamdamin o Liriko:
• Awit - Ito ay madamdamin, na ang karaniwang paksa ay tungkol sa pag-ibig, pangamba, kalungkutan, pag-asa, at iba pa. • Oda - Nagpapahayag ito ng isang papuri, ng isang panaghoy o iba pang masiglang damdamin. • Soneto - Ito ay tulang may 14 na taludtod. Nagtataglay ito ng damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao na naghahatid ng aral sa mambabasa. • Pastoral - Naglalarawan ito ng buhay sa bukid. • Elehiya - Nagpapahayag ito ng damdamin tungkol sa kamatayan o tula ng pananangis sa paggunita ng isang yumao. • Dalit - Ito ay awit na pumupuri sa Diyos o sa Mahal na Birhen. 2. TULANG PASALAYSAY
• Ito naman ay nakatuon sa pagkukuwento o
pagpapakita ng balangkas ng isang pangyayari. Walang bilang ng taludtod, saknong, o pantig ang tulang pasalaysay. • Maaari itong mga akdang mahaba o maikli na nagbibigay ng simple o komplikadong mga pangyayari tulad ng daloy ng buhay pag-ibig o pakikipagsapalaran ng isang tao o bayani. • Mayroong dalawang uri ng tulang pasalaysay: ito ang epiko at awit o korido. • Epiko • Ito ay isang napakahabang tula, isang uri ng kuwento tulad ng mga nobela, na nakasulat nang patula. Karaniwang ang bida o pangunahing tauhan sa epiko ay isang bayani o mahalagang tao sa isang lipunan. Mahalagang bahagi ng isang bansa, pangkat etniko, o lipunan ang epiko. Binibigyang halaga rin ng mga tao sa isang lipunan o pangkat ang pangunahing tauhan sa isang epiko. • Awit o korido • Ito naman ay karaniwang may walong sukat o kung minsan ay hindi sinusunod. Ito ay karaniwang ginagawa sa ibang bansa tulad ng Europa, Espanya, Gresya, at Pransya. Ang ballad ay tulang inaawit habang may nagsasayaw. Ginawa ito noong matagal nang panahon. Mayroon itong anim hanggang walong pantig. Isang halimbawa nito ay balitaw. Ang balitaw ay debateng awit at sayaw tungkol sa pagmamahalan ng isang babae at isang lalaki. 3.Tulang Patnigan (Joustic Poetry) Ito naman ay isang uri ng tula na nakatuon sa pagbibigay ng damdamin habang mayroong kapalitan ng opinyon o kuro-kuro. Karaniwang tinitignan ito bilang isang tulang nasa anyong padebate o pagtatalo. Ang kaibahan lamang nito sa karaniwang debate ay gumagamit pa rin ito ng tugma, ritmo, at taludturan.
Mayroong apat na uri ng tulang patnigan ang
kinikilala: ang Balagtasan, Karagatan, Duplo, at ang kontemporaryong FlipTop Battle o Battle Rap.3 • Balagtasan • Ito ay ipinangalan kay Franciso ‘Balagtas’ Baltazar. Ito ay isang uri ng pagtatalo ng dalawa o tatlong manunula sa iisang paksa. Magsasalitan ng pagsagot ang bawat panig na pinagigitnaan ng isang lakandula o lakambini. • Karagatan • Ito ay isang uri naman ng paligsahan sa pagtutula. Kilala rin ito sa tawag na libangang tanghalan. Nagmumula sa isang alamat ang paksa ng tula. Duplo Ito ay isa namang paligsahan sa pangangatwiran sa anyong patula. Hango ito sa Bibliya na binubuo ng mga mahahalagang salita at kasabihan.
Fliptop o Battle Rap
Isang modernong uri ng Balagtasan ang FlipTop kung saan nagsasagutan din ang dalawang panig patungkol sa isang paksa. Kailangan din itong may tugma na binibigkas lamang nang mas mabilis. 4.Ang tulang dula o pantanghalan 1. Komedya – ang layunin nito ay gawing kawili-wili ang panonood sa pamamagitan ng mga ginagawa ng pangunahing tauhan. Ang wakas nito ay masaya. Ang kaguluhan sa bandang simula ay naaayos. Angpagkakasundosundo ng mga tauhan ang nakapagpapasaya sa mgananonood. Isang halimbawa ng komedya na isinulat ni Juan Crisostomo Soto (o Crissot), na tinaguriang “Ama ng Panitikang Kapampangan” ay ang komedyang Kiki-Riki, isang komedyang nakasulat sa Kapampangan at may isang yugto.
2. Melodrama – ginagamit ang tulang ito sa mga dulang musikal.
Isang halimbawa nito ang Sarimanok na isinulat ni Steven Prince “Patrick” C. Fernandez. 3. Trahedya – nauuwi ang dulang ito sa malagim o malungkot na wakas. Isang halimbawa ng trahedya ay Ang Trahedya sa Balay ni Kadil na isinulat ni Don Pagusara.
4. Parsa – ang parsa ay nakapagpapasiya sa mga nanonood
dahil sa mga dugtong-dugtong na mga pangyayaring nakatatawa.
5. Saynete – ang dulang ito ay tungkol sa mga lugar o pag-