Sunum

ENERJİ VERİMLİLİĞİ
=
DAHA TEMİZ BİR ÇEVRE
+
ARZ GÜVENLİĞİ
Erdal ÇALIKOĞLU
Genel Müdür Yardımcısı V.
ENERJİ VERİMLİLİĞİ & YENİLENEBİLİR ENERJİ Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
Sunum Planı
 Enerji Verimliliğine Genel Bakış
 Enerji Verimliliği Mevzuatı ve Uygulamaları
 ENVER Hareketleri
 El Ele ENVER Hareketi
 ENVER Motor Hareketi
 Sonuç ve Öneriler
Neden Enerji Verimliliği?
Fosil kaynaklar görünür gelecekte tükenecek.
Alternatif kaynaklar henüz ekonomik değil. Kullandığımız

enerjinin
Artan talep nedeniyle fiyatlar tırmanıyor. tamamını
faydaya
Yerli kaynaklar ithal bağımlılığını önleyemiyor. dönüştürelim
Ekolojik denge alarm veriyor.
Kaynak güvenliği ve temiz çevre için
Kişi Başına Enerji Tüketimi - Enerji Yoğunluğu
0,6
POLONYA
0,5
Enerji Yoğunluğu
KANADA
(TEP/1000 USD)
0,4 MEKSİKA
Y. ZELLANDA
ABD
İNGİLTERE
0,3 TÜRKİYE
İSPANYA HOLLANDA
FRANSA
0,2
PORTEKİZ İSVEÇ
0,1 ALMANYA
İTALYA
JAPONYA
0 İSVİÇRE ve DANİMARKA
0 2 4 6 8 10
Kişi Başına Enerji Tüketimi (TEP/Kişi)
Türkiye’nin ok yönünde gelişim göstermesi hedeflenmektedir.
Enerji Tüketim Eğilimi
Sektörlere Göre Nihai Tüketim Oranları
45% 42%
36%
40% 33%
35%
30% 25%
22%
21%
25%
20% 1990
15% 2004
10% 5% 5% 7%
3%
5%
0%
sanayi ulaştırma konut tarım hizmet
Birincil Enerji Tüketim Dağılımı - 2007
BAZI SANAYİ KOLLARINDA TOPLAM ÜRETİM MALİYETLERİ İÇİNDE
ENERJİ MALİYETLERİNİN ORANI
Rafineri 7,5
Gıda 10,0
Tekstil 12,5
Metalurji 15,0
Seramik 20,0
Kağıt 25,0
Gübre 25,0
Cam 30,0
Çelik 30,0
Alüminyum 30,0
Amonyak 50,0
Çimento 55,0
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0
Enerji Maliyetlerinin Oranı (%)

TÜRKİYE’NİN BİRİNCİL VE NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUĞU
1990-2004 (iklim düzeltmeli)
0,40 0,78
0,35 0,76
0,30 0,74
bintep/euro00
0,72
0,25
0,70
0,20
0,68
0,15
0,66
0,10 0,64
0,05 0,62
0,00 0,60
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Nihai Enerji Yoğunluğu Birincil Enerji Yoğunluğu Nihai EY/Birincil EY
% Artış/Azalış)/Yıl 1990-1996 1996-1998 1998-2001 2001-2004 1990-2004
Birincil 1.2 -1.4 2.7 -3.0 0.2
Nihai 1.3 -3.4 2.8 -1.4 0.4

Enerji Yoğunluğu
0,035
0,7
0,6 0,030
0,5 0,025
0,4 0,020
0,3 0,015
0,010
kep/Euro
0,2
kep/Euro
0,1 0,005
0 0,000
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Sanayi İmal. Ulaşım Hizmet Tarım
Enerji Verimliliği Eğilimi - ENERJİ YOĞUN SEKTÖRLER -
0,50
0,45
0,40
0,35
0,30
toe/ton
0,25
0,20
0,15
0,10
0,05
0,00
Demir-çelik Çimento Kağıt Cam
Spesifik enerji tüketimi 1990-2004 döneminde demir-çelik ve cam sektöründe %-0.3/yıl

oranında azalırken, çimento sektöründe +%0.3 ve kağıt sektöründe +%1.1oranında artmıştır.
-Birincil ve Nihai Enerji Yoğunlukları Artış/Azalışlarının
Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması (1990-2004)
1%
Azalan Enerji Yoğunlukları
0%
% /year
-1%
Birincil enerji yoğunluğu nihai enerji
yoğunluğuna göre daha hızlı
azalmaktadır (veya daha az
yükselmektedir)kayıp ve
-2% kaçakların azalması nedeniyle
birincil nihai
Enerji Verimliliği Eğilimi - Sektörler
SEKTÖREL ENERJİ TASARRUF ORANLARI

(1990 – 2004)
40
35
30
25
%
20
15
10
0
İmalat Ulaştırma Konut Toplam
Enerji Verimliliği Eğilimi - Sektörler
SEKTÖRLER BAZINDA SAĞLANAN ENERJİ TASARRUF MİKTARLARI

(1990 – 2004)
14,0
12,0
10,0
8,0
MTEP
6,0
4,0
2,0
0,0
İmalat Ulaştırma Konut Toplam Tasarruf
Enerji Verimliliği Eğilimi – İmalat Sanayi
İMALAT SANAYİİNDE ALT SEKTÖRLERDE SAĞLANAN TASARRUF ORANLARI
(1990-2004)
30
20
10 15,6
5,6 0,2 9,9 8,5 7,2
0
-2,2 -5,0
-10
-20
-30
-40
%
-50 -104,5
-60
-70
-80
-90
-100
-110
Makine-teçhizat
-120
Demir-Dışı
Demir-çelik
Çimento
İmalat
Tekstil
Kimya
Kağıt
Gıda
İmalat Sanayii
-Enerji Tasarrufu Oranlarının Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması
(1990-2004)
25
Enerji Tasarrufu Oranları (%)
20
15
10
Nihai Enerji Tüketiminde Enerji Tasarrufunun Etkileri
200
150
100
Mtep
50
2000 2005 2013 2020 2030
Referans Senaryo Enerji Verimliliği Senaryosu
Enerji Verimliliği Kanunu
Vizyonu & Temel Hedefi
VİZYONU
Enerjinin tamamını faydaya dönüştüren bir Türkiye..
Kişi başına enerji tüketimi yüksek ve enerji yoğunluğu düşük
ülkeler arasında yer alan bir Türkiye...
TEMEL HEDEFİ
Sanayide, binalarda, ulaşımda ve enerji sektöründe, Türkiye
pratiklerinde uygulanabilir tedbirlerin yer aldığı Kanun ile;
Birim milli gelir başına tükettiğimiz enerjiyi (Enerji
Yoğunluğunu), 2020 yılına kadar en az %15 azaltmak
Bu hedef, aynı enerji ile daha fazla üretimin önünü açacak, enerji
yatırım ihtiyaçlarımızı ve ithalat bağımlılığımızı azaltacak, ayrıca
temiz çevrenin korunmasına önemli katkılarda bulunacaktır.
Uygulamalar
Uygulama Sanayi Enerji Bina Ulaşım
Yapılanma
Enerji Yönetimi o o o
VAP Destekleri o
Gönüllü Anlaşmalar o
KOSGEB Destekleri o
Ar & GE Destekleri o o o o
Enerji Performansı o
Isı Pay Ölçer / Isı Sayacı o
Isı ve Sıcaklık Kontrolu o
Talep Tarafı Yönetimi o o o o
Açık Alan Aydınlatmaları o o
Eğitim ve Bilinçlendirme o o o o
İdari Yapılanma
ENERJİ VERİMLİLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (EVKK)
Yetkilendirme, Üniversiteler
EİE İzleme,Denetim Meslek Odaları
Eğitim
Bilinçlendirme
İzleme, Denetim
Destekleme
Ye
Lab. Desteği
İzleme, Denetim
Yetkilendirme,
m
İz t k
it i
le ile
Eğ
m n
e dir
De m
ne e
tim
Eğitim
Endüstriyel İşletmeler Enerji Verimliliği
ve Etüt Danışmanlık
Binalar VAP (EVD) Şirketleri
EVD Şirketleri
Performans garantisi
Enerji tasarruf miktarına bağlı ödeme sistemi
EVD Şirketleri Uygulamaları
Hizmet Anlaşması
Evet Hayır
Enerji Etüdü & VAP Teklifi
Uygulama Anlaşması Etüt Bedeli Ödenir
VAP Hazırlama & Uygulama
İşletme & Bakım & Doğrulama
Ekipmanların Devri Anlaşmanın

Sona Ermesi
Destekler(1/2)
 KOBİ’ler için KOSGEB Destekleri

– Ön Etütler : %70 < 2.000 YTL
– Etütler : %70 < 20.000 YTL
– Danışmanlık (VAP) : %70 < 10.000 YTL
– Enerji Yöneticisi Eğitimleri : %70
Destekler (2/2)
 Verimlilik Artırıcı Projeler için Destekler

– Projenin Uygulanma Süresi : En fazla 2 yıl
– Projenin Geri Ödeme Süresi : En fazla 5 Yıl
– Toplam Yatırım Tutarı : En Fazla 500.000 YTL
– Destek Oranı : Yatırım tutarının en fazla %20’si
– Destek Türü : Hibe
– İlk Başvurular : Ocak 2009 sonuna kadar
– Koşul / Sınırlama : Kurul onayı / Ödenek miktarı
Finansman
 TTGV Çevre Projeleri Destekleri

– Proje Süresi : En fazla 1,5 yıl
– Miktar : 100.000 - 1.000.000 ABD $ (Proje toplam

maliyetinin en fazla %50’si)
– Geri Ödeme : 1 yılı geri ödemesiz, toplam 4 Yıl (Faizsiz)
– Hizmet Bedeli : Verilen finansmanın %6’sı
Eğitim ve Bilinçlendirme
 Eğitim kurumlarının müfredatlarında enerji verimliliği
 Radyo ve televizyon gibi yayın kuruluşlarına yükümlülük
 Enerji satan şirketlerin müşterilerini bilgilendirmesi
 Kullanım kılavuzlarında ürünün enerji verimli kullanımı
 Geleneksel enerji verimliliği haftası etkinlikleri
El Ele ENVER Hareketi (1/2)
 Öğrenciler ve kamuoyu için eğitim modülleri

 Genelge 2008/2’nin uygulanması
 Sosyal sorumluluk projeleri
 Demostrasyon projeleri
 Yayın
 Medya iletişimi
 Bakanlıklar arası işbirlikleri
 Ulusal Enerji Verimliliği Forumu (15–16 Ocak 2008–İstanbul)
El Ele ENVER Hareketi (2/2)
 81 ilde etkinlikler
 Okullarda 4.800.000 adet verimli ampul dağıtımı
 OSB’ler, Resmi kurumlar, okullar ve bilboardlar için afişler
 Çocuklar ve yetişkinler için kitapçıklar
 Alışveriş Merkezlerinde bilinçlendirme
 Televizyonlar için spot filmler
ENVER
MOTOR
HAREKETİ
ELEKTRİK MOTOR SİSTEMLERİNDE

ENERJİ VERİMLİLİĞİ
Talep Tarafında Elektrik Kullanımı
Sanayide Kullanılan Elektrik Motorlarının
Kullanım Yerleri
YÜK CİNSİNE GÖRE ELEKTRİK MOTOR
DAĞILIMLARI
22%
42%
29%
7%
FAN POMPA KOMP. DİĞER
Elektrik Motor Sistemlerinde Enerji
Verimliliği Odakları
 Yüksek verimli motor kullanımı
 Motor kontrol sistemleri (Değişken Hız Sürücüleri)
 Güç kalitesi
 Motor seçimi
 Güç iletim sistemleri
 Ekipmanlar (Fanlar, pompalar, kompresörler, vs)
 Sistem ve tasarım
 Proses tipi
 Bakım
Neden Yüksek Verimli Motor ?
90 kW’lık bir motoru alırken verdiğimiz 1 YTL,

motorun ekonomik ömrü süresince cebimizden;
enerji verimlisi (EFF1) 426 YTL, verimsizi (EFF3)
575 YTL götürüyor.
Motor Fiyatı / Enerji Tüketimi (%)
EFF1 VE EFF3 MOTORLARININ EKONOMİK 120
ÖMÜR SÜRESİNCE BİRİM MALİYETLERİ

100
800
575
426
600 80
351
262
YTL
237
400
177
60
96
200
73
35
28
7
6
0 40
1.1 5.5 15 37 55 90
20
kW
EFF1 EFF3 0
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Gün
Ömür Boyunca Kazanç !
EFF1 Motor çıkış gücü ve satış fiyatı
7,5 kW 600 YTL
22 kW 1.500 YTL
55 kW 3.400 YTL
Motor ömrü 12 yıl

Enerji fiyatlarındaki yıllık artış %10
CEMEP ile Gönüllü Anlaşma Yapan ve
Yapmayan AB Ülkelerinde ve Türk Sanayisinde
Verim Sınıflarına Göre Motor Kullanımları
CEMEP CEMEP DIŞI TÜRKİYE
EFF1 %7 %6 %7
EFF2 %85 %66 %28
EFF3 %8 %28 %65
KAYNAK: ICA 2005 – EİE ANKET 2008
Pompa ve Fanlarda DHS Kullanımı
100
90 S a ntrifüj pompa ve fa nla rda ge re kli gücün

motor hizi ve ya a kis ka n de bis iyle de gis imi
80
70
60
Güç, %
50
40
30
20
Güç - Hiz
10 Küpsel Oranti Egrisi
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Hiz veya Debi, %
Fanlarda DHS Kullanımı
110
100
Fanlarda DHS ile saglanan
elektrik enerjisi tasarrufu
90
Elektrik Motorunun Tükettigi Güç, %
Da mpe r kulla nilinca

80 tüketilen güç
70
60
50 TASARRUF
40 DHS kullanilinca
tüketilen güç
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Debi, %
Uygulamalardan Örnekler
Uygulama Güç Tasarruf Tasarruf Yatırım Geri

(kW) (%) (YTL) Tutarı Ödeme
(Avro) (Ay)
Dalgıç 130 40 31.200 8.000 6
Pompa
Pompa 110 50 44.500 7.000 4
Kompresör 200 30 40.400 8.500 5
Sanayide DHS Kullanım Oranları
%
25,0 22,6 22,3
18,2
20,0
15,0 11,3
8,3
10,0
5,0
0,0
FAN POMPA KOMP. DİĞER TOPLAM
Güç Kalitesi (Gerilim Dengesizliği)
Gerilim dengesizliği motor verimliliğini kötü etkilediği gibi

vibrasyon ve mekanik vuruntular yaratacağı için motor
ömrünü de kısaltır.
Gerilim dengesizliğinin motor verimine etkileri

Motor Yükü (%) Gerilim Dengesizliği
Nominal %1 %2,5
100 %94,4 %94,4 %93,0
75 %95,2 %95,1 %93,9
50 %96,1 %95,5 %94,1
Güç Kalitesi (Gerilim Dalgalanmaları)
Motorlar, işaret plakasındaki gerilimin %10’undan daha farklı bir

gerilimde çalıştırılmamalıdır. Yüksek gerilimler motor sıcaklığını,
hızı ve titreşimi olumsuz yönde etkiler. Düşük gerilimler ise, yol
verme sırasında motorun aşırı yüklenmesine sebep olabilir.
Çalışma Karakteristiği Gerilim Değişiminin Etkisi

%90 %110 %120
Gerilimde Gerilimde Gerilimde
Standart motor verimi
Tam yükte %0,5-1 artar %1-4 azalır %7-10 azalır
¾ yükte %1-2 azalır %2-5 azalır %6-12 azalır
½ yükte %2-4 artar %4-7 azalır %14-18 azalır
Motor Seçimi
Motorlar yüke uyumlu olarak seçilmeli ve aşırı ihtiyatlı
davranıp gereğinden büyük motor seçme alışkanlığından
vazgeçilmelidir.
Böylelikle motorların plakalarında yazılı anma güçlerine göre

düşük güçte ve dolayısı ile düşük verimde çalışmaları
önlenmelidir.
Motorlarda genellikle %75 yükte motor

verimi azami seviyeye ulaşır.
Düşük yüklerde tüketilen elektrik enerjisi mekanik güç yerine
artan oranda ısıya çevrilir ve motorlarda aşırı ısınmadan
doğan arıza riskini arttırıp motorun ömrünü kısaltır.
Motor İhtiyacımızı Doğru Belirleyemezsek !
 Motor gücünün küçük seçilmesi halinde, aşırı ısınma, kaymanın artması,

devrin düşmesi ile işin kapasitesi ve iş verimi düşer.
 Motor gücünün yüksek seçilmesi halinde, kuruluş ve işletme masrafları

artar, motor verimi ve güç katsayısı düşeceğinden enerji giderleri gereksiz
yere artar.
 Motor koruma türünün uygun seçilmemesi halinde, tozlu ortamlarda

sargılarda ve biyeler üzerinde biriken toz, sulu ortamlarda ise rulmanların
paslanması ve sargıların yalıtım özelliğini yitirmesi motorun yanmasına
sebeb olur.
 Soğutma türünün uygun seçilmemesi halinde, yeterli derecede

soğutulmayan motor kısa sürede yanar.
Motorlarda Isınma
FLIR Systems FLIR Systems

FLIR Systems
65.5 °C 62.8 °C 102.3 °C

100
60 Sp1:temp 98.6
60
80
Sp1:temp 62.3 Sp1:temp 61.6 50

50
60
40
40.4 38.1 40.4
Baca Fanı Motoru (Yüksek Kömür Değirmeni Filtre Fan Baca Fanı (2) Motoru (Düşük
Verimli Motor – EFF1) Motoru (Verimi İyileştirilmiş Verimli Motor – EFF3)
P = 360 kW Motor – EFF2) P = 300 kW
n = 743 d/dk (479 d/dk) P = 380 kW – EFF2) n = 592 d/dk
Güçleri biribirine yakın motorlar seçilmeye çalışılmıştır.

EFF3’ün bariz sıcaklık farkı vardır.
Güç İletim Sistemleri
Motor gücünün direk bağlantı yerine indirek olarak düz kayış

veya standart V- kayışları ile iletildiği sistemlerde kayış
kayması ve sürtünmeden dolayı oluşan kayıplar %8’e kadar
ulaşabilir.
Bu kayıplar ve ortaya çıkan kayış ısınması standart

kayışların tırtıllı yüksek verimli V-kayışları ile
değiştirilmesiyle önlenebilir.
UNUTMAYALIM
Her yıl, motorların uygun yükte çalıştırılması ile 400
GWh, yüksek verimli motor kullanımı ile 1.300 GWh, DHS
Kullanımı ile 2.000 GWh, yanmış motorların sarılmaması
ile 600 GWh tasarruf sağlanabilir.
Sonuç ve öneriler
 Enerji yönetimi sistemleri oluşturulmalı
 OSB’lerde enerji yönetim birimleri ve enerji
yöneticileri
 Yönetimin katkı ve desteği
 İzleme ve hedef oluşturma
 Etkin bilinçlendirme kampanyaları
 Enerji etütleri ile tasarruf potansiyelleri ve
önlemler belirlenmeli
 Eylem planları hazırlanmalı
 Önceliklendirme
 Kısa, orta ve uzun vadede uygulama
 Mevcut en iyi teknolojiler kullanılmalı
KATILIMINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZ
ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
ELEKTRİK İŞLERİ ETÜT İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ecalikoglu@eie.gov.tr
www.eie.gov.tr

Sunum

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sunum

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ENERJİ VERİMLİLİĞİ

 Enerji Verimliliğine Genel Bakış

 Enerji Verimliliği Mevzuatı ve Uygulamaları

Fosil kaynaklar görünür gelecekte tükenecek.

Alternatif kaynaklar henüz ekonomik değil. Kullandığımız

Ekolojik denge alarm veriyor.

Kaynak güvenliği ve temiz çevre için

Sektörlere Göre Nihai Tüketim Oranları

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

Enerji Maliyetlerinin Oranı (%)

Nihai Enerji Yoğunluğu Birincil Enerji Yoğunluğu Nihai EY/Birincil EY

% Artış/Azalış)/Yıl 1990-1996 1996-1998 1998-2001 2001-2004 1990-2004

Birincil 1.2 -1.4 2.7 -3.0 0.2

Nihai 1.3 -3.4 2.8 -1.4 0.4

Sanayi İmal. Ulaşım Hizmet Tarım

Demir-çelik Çimento Kağıt Cam

Spesifik enerji tüketimi 1990-2004 döneminde demir-çelik ve cam sektöründe %-0.3/yıl

SEKTÖREL ENERJİ TASARRUF ORANLARI

SEKTÖRLER BAZINDA SAĞLANAN ENERJİ TASARRUF MİKTARLARI

2000 2005 2013 2020 2030

Referans Senaryo Enerji Verimliliği Senaryosu

ENERJİ VERİMLİLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (EVKK)

Uygulama Anlaşması Etüt Bedeli Ödenir

VAP Hazırlama & Uygulama

İşletme & Bakım & Doğrulama

Ekipmanların Devri Anlaşmanın

 KOBİ’ler için KOSGEB Destekleri

– Etütler : %70 < 20.000 YTL

– Danışmanlık (VAP) : %70 < 10.000 YTL

– Enerji Yöneticisi Eğitimleri : %70

 Verimlilik Artırıcı Projeler için Destekler

– Projenin Geri Ödeme Süresi : En fazla 5 Yıl

– Toplam Yatırım Tutarı : En Fazla 500.000 YTL

– Destek Oranı : Yatırım tutarının en fazla %20’si

– Destek Türü : Hibe

– İlk Başvurular : Ocak 2009 sonuna kadar

– Koşul / Sınırlama : Kurul onayı / Ödenek miktarı

 TTGV Çevre Projeleri Destekleri

– Miktar : 100.000 - 1.000.000 ABD $ (Proje toplam

– Geri Ödeme : 1 yılı geri ödemesiz, toplam 4 Yıl (Faizsiz)

– Hizmet Bedeli : Verilen finansmanın %6’sı

 Eğitim kurumlarının müfredatlarında enerji verimliliği

 Radyo ve televizyon gibi yayın kuruluşlarına yükümlülük

 Enerji satan şirketlerin müşterilerini bilgilendirmesi

 Kullanım kılavuzlarında ürünün enerji verimli kullanımı

 Geleneksel enerji verimliliği haftası etkinlikleri

 Öğrenciler ve kamuoyu için eğitim modülleri

ELEKTRİK MOTOR SİSTEMLERİNDE

FAN POMPA KOMP. DİĞER

90 kW’lık bir motoru alırken verdiğimiz 1 YTL,

ÖMÜR SÜRESİNCE BİRİM MALİYETLERİ

EFF1 Motor çıkış gücü ve satış fiyatı

7,5 kW 600 YTL

Motor ömrü 12 yıl

CEMEP CEMEP DIŞI TÜRKİYE

EFF2 %85 %66 %28

EFF3 %8 %28 %65

KAYNAK: ICA 2005 – EİE ANKET 2008

90 S a ntrifüj pompa ve fa nla rda ge re kli gücün

Da mpe r kulla nilinca

Uygulama Güç Tasarruf Tasarruf Yatırım Geri

Pompa 110 50 44.500 7.000 4

Kompresör 200 30 40.400 8.500 5