Sosyedad at Literatura

MODYUL 4 at 5: Panitikan
Hinggil sa Kahirapan
IKALAWANG PANGKAT:
Barrid, Eunice Bernadette
Bataller, Mary Ann
Bo, Angeline
Bobier, John Edward
Bognalbal, Joan Mae
Bragais, Kiarra Queen
 MODYUL 4

MGA LAYUNIN:
Sa katapusan ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
• Nasusuri ang mga pangyayari o mahahalagang
kaisipan mula sa akdang binasa.
• Nakasusulat ng tula na tumatalakay sa
suliraning panlipunan.
• Nairerebisa ang borador ng akademikong
papel na nagsusuri sa kabuluhang panlipunan
ng isang akda
ALAMIN MO:
Sagutin ng oo o hindi ang mga pahayag. Ipaliwanag
kung bakit oo ang sagot at bakit kung hindi.
1.Ang kahirapan ay dahil sa katamaran.
2.Naghihirap ang mga tao dahil ito ang
parusa sa kanila ng Maykapal.
3.Naghihitrap ang marami dahil sa
kamangmangan.
4.Kapalaran nila ang maghirap.
5.Populasyon ang dahilan ng kahirapan.
 TULA NG KAHIRAPAN Katha ni Mona
Kaming mga dukha  Sagad sa kahirapan Nakita ko si Ineng Ano na ang mangyayari
Sa baryo Binagoongan Gumagawa ng paraan Pumasok sa iskwela Sa anak ng bayan
Galunggong, kangkong Basura kinakain Butas ang tsinelas Nalimutang tao
Tanghalian, hapunan Malamnan lang Tagpian ang palda Na may pangangailangan
  Ang tiyan  
Pagkaing karne   Lapis niya ay pudpodSila ay biktima
Tanging pangmayaman Kay sakit isipin Kuwaderno ay kulang Gobyernong mapanlinlang
Almusal ay pandesal Ang yaman ng bansa Sikmurang mahapdi Tanging adhikain
Mantikilyang palaman Di Pakinabangan Masakit kumakalamSarili mapayaman
Ng maralita  
Pamutat ay saging Walang pamasahe Sa dulo ng tulay
Bukayo paminsan Anong ginagawa Utak nagugulumihanMayroon hangganan
Walang reklamo Inutil na pamahalaan Sustansiya ay salat Di maglalaot
Makaraos lamang Korapsiyon, mag umit Pag-aaral ay nabalamMaaalsa, lalaban
Sa kaban ng bayan
Ngayon ang dukha Musmos na mukha Silang nagugutom
Sa aking bayan  Meron bang Nagkalat sa Daigdig ang pasan
Kahit tuyo, isda konsiyensiya lansangan Pulang rebolusyon
Di makapag ulam Sa mundo ng burgesya Maglilibing sa gahaman
Nanghihingi ng limos
Silang naghahari Damit ay basahan
Bulok na burukrasya
PAGSUSURI NG TULA:
Tungkol sa Tula
Ang tulang ito ay sumasalamin sa kahirapan na nararanasan sa
bansa. Ipinapakita dito kung gaano hindi naging makatarungan
ang pakikitungo ng mga may katungkulan sa mahihirap.
Ipinapahayag na ang mas may karapatan sa batas ay tanging
mayayaman lamang sapagkat sila lang ang may kakayanan sa
buhay.
PAGSUSURI NG TULA:
Pagpapakilala sa may Akda

Ito ay isinulat ni Mona, isang dating

manggagawa na ngayon ay nasa New York na.
PAGSUSURI NG TULA:
Nilalaman ng Tula
• Ipinapakita ang anyo ng kahirapan sa
pamamagitan ng paggamit ng
simbolismo at mga pangyayari.
• Nagpapahayag ng matinding emosyon
at damdamin
• Gumamit ng teoryang realismo upang
maipahayag ang kahulugan ng tula.
PAGSUSURI NG MENSAHE NG TULA:

• Mapait ang naging karanasan ng mga mahihirap sa kamay ng

mga gahamang nasa katungkulan.
• Malayo ang agwat ng mga mahihirap at mayaman sa kanilang
estado sa buhay.
• Ang mga nasa gobyerno ang mas nakikinabang sa yamang dapat
napapakinabangan ng mga mas nangangailangan.
• Rebolusyon ang tanging naiisip na kasagutan upang matigil na
ang kahirapan.
PAGSUSURI NG MENSAHE NG TULA:

• Hindi pa rin tayo nakakalaya sa pagkaalipin sapagkat kapwa

mismo natin ang unang kumukulong sa atin sa realidad na
masalimuot ang uri ng pulitiko sa ating bansa.
• Hindi hadlang ang pagiging mahirap sa pagkamit ng ating mga
pangarap sapagkat lahat tayo ay may pantay na karapatan at
pangangailangan, kung kaya, mayaman man o mahirap ay
parehong may paninindigang dapat ipaglaban.
• Ang kahirapan at problema ay hindi nagtatagal sapgkat pasasaan
pa ay makakamtan din natin ang walang humpay na kaligayahan
kapag tayo ay naging matatag at mananalig sa Diyos.
Isa sa naging bisa ng panitikan na ito ay
upang malaman ng mga mambabasa ang
pahiwatig at tunay na kahulugan ng mga
salita at naglalantad ng lantay na
katotohanan upang ipakita ang larawan
ng buhay—ang kahirapan.
Tunay ngang ang
panitikan ay
sumasalamin sa
buhay, buhay-buhay,
pamumuhay at
pakikipamuhay.
 MODYUL 5

MGA LAYUNIN:
Sa katapusan ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

• Matukoy ang paliwanag ng pinag-ugatan

ng kahirapan sa Pilipinas.
• Nasusuri ang mga pangyayari o
mahahalagang kaisipan mula sa akdang
binasa
Bakit ba mahirap tayo kahit na
umaangat daw ang ekonomiya
ng ating bansa? Ilang Pangulo
na ba ang nagsabing
umuunlad na ang ekonomiya
ng bansa ngunit ito ba’y
nararamdaman ng karaniwang
mamamayan?
ALAMIN MO
Sino ba ang nakikinabang sa
pag-angat ng ating ekonomiya?
Babalik tayo sa tanong noon ng
mga awtor o manunulat
patungkol sa human
development na “Development
for Whom?” “Para kanino ba ang
pag-unlad”?
Paano natin ipapaliwanag
ang kahirapan sa Pilipinas?
Akda ni Philip Emmanuel Penaflor, PhD galing sa
Linkedin
Masalimuot ang usaping kahirapan sa ating bansa. Kung tatanungin
natin ang mga mayayaman ang tiyak na sasabihin nila’y “marami kasi
sa atin ang tamad”. At hindi naman natin sila masisisi sa ganitong
pananaw dahil umagang-umaga pa lamang nakikipag-inuman na ang
ibang mga kalalakihan sa barangay, walang kusang magbanat ng buto,
at naghahangad na lamang ng biglaang kita na parang “instant
coffee”. Ang iba sa halip na maghanap ng kapakipakinabang na
trabaho ay nagbabakasakali sa sugal, at habang natatalo ay lalong
nagpipilit na makabawi hanggang sa malulong sa sugal at magkabaon-
baon sa utang na lalong nagpapalugmok sa kahirapan. Ang lalong
nagpapabigat sa ganitong problema, wala na ngang trabaho, ayaw
magbanat ng buto, saksakan pa ng bisyo – sugal, alak o droga. Siga
pa, palaaway, nambubugbog ng asawa o mga anak. Kaya paano nga
naman aasenso?
 Bakit nga ba marami sa atin ang tamad, batugan, ayaw magbanat ng buto,
pero nangangarap ng masarap na buhay? Ay di hanggang pangarap na lang
tayo?
 
Kung tatanungin naman ang mga aktibista kung bakit mahirap tayo ang
kanilang sasabihin ay “dahil sa pagkakasakal ng mga mayayaman at
naghaharing-uri sa lipunan” katulad ng mga panginoong may-lupa at
mga negosyante na madalas sila rin ang mga pinuno sa pulitika. At dahil
sila ang mga namumuno sa pulitika ang kanilang mga balakin at gawain ay
patungo sa higit na pagpapaibayo ng kanilang mga interes, ng kanilang
mga negosyo at ng kapakanan ng kanilang mga pamilya lamang. Kaya nga
sila tumatakbo sa pulitika ay upang ma-proteksiyunan ang kanilang mga
negosyo at iba pang mga interes, hindi talaga kapakanan ng mga tao ang
layunin nila. Kaya patuloy na lumalaki ang agwat ng mayaman at
mahirap.

Paano natin ipapaliwanag ang kahirapan sa Pilipinas?

Akda ni Philip Emmanuel Penaflor, PhD galing sa Linkedin
 Kaya ano nga ba ang dahilan
ng ating kahirapan?
Katamaran nga ba? O ang
paghahari ng mga
Paano natin ipapaliwanag mayayamang panginoong
ang kahirapan sa Pilipinas? may-lupa o may-negosyo?
Akda ni Philip Emmanuel Penaflor
, PhD galing sa Linkedin  
Maaaring may katuwiran
ang parehong argumento,
at higit pa, sapagkat
maaaring may kaugnayan
ang dalawang dahilang ito.
UGAT NG ‘KATAMARAN’
SA KASAYSAYAN
Panahon pa ng mga Kastila’y naobserbahan na ang
katamaran daw ng mga “Indiyo” (“Indiyo” ang tawag
noon ng mga Kastila sa mga katutubong Pilipino). Ang
kanilang obserbasyon, magtatrabaho lamang daw ng
ilang oras ang mga Pilipino pagkatapos ay uuwi na sa
bahay at wala nang gagawin. Pagkatapos sa hapon
naman ay pupuntang muli sa linang na sinasaka
magbubungkal ng kaunti tapos uuwi na at kung may
makakasama ay mag-iinom na ng kahit na anong alak.
Kaya naturingang tamad ang mga ninuno natin.
 Ang hindi naisip ng mga Kastila ay magkaiba
ang klima ng Pilipinas at Espanya. Sa
Espanya iba’t ibang panahon iba’t ibang
pamamaraan ng pagtrabaho. Samantalang sa
UGAT NG Pilipinas napakasimple lang ng panahon at sa
buong taon ay maaaring magtanim. At dahil
‘KATAMARAN’ mainit ang klima hindi maaaring magtrabaho
SA sa maghapon kung kaya nagpapahinga ang
mga tao sa tanghali hanggang hapon.
KASAYSAYAN
Hindi dahil sa katamaran ang dahilan
kung bakit naghirap ang ating mga ninuno.
Ang dahilan ay ang pananakop ng mga
Kastila na kumamkam ng ating mga lupain.
 Ano’ng nangyari sa mga Indiyong
ninuno natin? Sila’y naging mga
mangagawa sa mga malalawak na
hacienda ng mga Kastila at nang
mga may dugong Kastila, na
mistulang alipin ng mga
mananakop. Ang iba’y sapilitang
pinagtrabaho sa mga pagawaan
ng “galleon”. Ang tawag dito’y
“polo” o “forced labor” at
walang bayad.
UGAT NG ‘KATAMARAN’ SA KASAYSAYAN
Ang mga ninuno natin ay naging
mga alipin ng mga mayayamang
haciendero at walang
nakikinitang paglaya sa ganitong
uri ng pagkaalipin, kung kayat
napaniwala nila ang kanilang
mga sarili na iyon na talaga ang
swerte ng kanilang buhay. Kaya
tinawag na “fatalistic” ang mga
mahirap dahil sa paniniwalang
ang kahirapan ang swerte nila sa
buhay.
UGAT NG ‘KATAMARAN’ SA KASAYSAYAN
Ang ating mga ninuno ay
alipustahin kadalasan ay ang
mga mayayamang haciendero.
Hampaslupa, walang pinag-
aralan, mga bobo at ignorante,
at patay-gutom ito ang mga
katagang madalas banggitin at
ito’y nakatanim na sa kanilang
isipan. Kaya ito na ang kanilang
nakagisnan at sa tuwing sila ay
may makakaharap na
mayayaman sila ay sunud-
sunuran lamang.
Sa panahon ngayon ito’y
nagaganap pa rin, katulad ng
pagtrato ng mga namamahala ng
mga kumpanya sa kanilang mga
empleyado o ng mga pinuno ng
pamahalaan o burukrasya sa mga
karaniwang kawani nito, maging
sa simbahan man sa pagitan ng
mga pari at madre at ng
karaniwang layko, o sa tahahan
mismo kung paano ituring ng mga
amo ang kanilang mga katulong o
kasambahay.
Sila ay nangangarap ng Ang mga nalululong sa alak ay
magandang buhay at maging katulad din ng mga mahihirap,
katulad ng mga mayayaman. Sa tinatawag din silang hampaslupa,
kanilang palagay ang pagiging walang kwenta at api, ngunit ang
ganap na tao ay ang katulad ng kanilang tanging hiling ay
mga mayayaman, at sa tingin umasenso. Dahil wala silang
nila magiging ganap lamang nakikitang pag asa kanila na lamang
ang kanilang pagkatao kung dinadaan sa pag inom para kanilang
sila’y makaahon sa makalimutan ang problema.
kahirapan. Karamihan sa
kanila ay nagiging artista,
umaasenso sa buhay, mga UGAT NG ‘KATAMARAN’ SA
“masa” at nagsusumikasp KASAYSAYAN
upang makaahon sa kahirapan.
ANG PAGSAKAL NG MAYAYAMAN SA
MAHIHIRAP

Ang madilim na kasaysayang

naglugmok sa ating mga ninuno sa
kahirapan ay naging dahilan upang
bumaba ang kanilang tingin sa
kanilang sarili pati na rin sa kanilang
kakayahan na naging dahilan upang
mas mapadali para sa mga
mayayaman ang pananamantala sa
mahihirap.
MAYAYAMAN Mayroon silang
mahuhusay na abogado,
kaibigan nila ang mga asa
pulitiko, maging ang simbahan
kung kaya’t madali lamang para
sa kanila ang pananamantala sa
mga mahihirap tulad ng
pangangamkam ng mga lupain.
MAHIHIRAP Walang sapat na
kaalaman at wala rin silang
kakayahan na mag bayad ng
abogado,
ANG PAGSAKAL NG MAYAYAMAN SA MAHIHIRAP
Mayayaman ang nagdidikta ng
mga kalakaran sa pulitika at
sa ekonomiya. Ang gobyerno
ay umaasa lamang sa buwis ng
mga mayayaman kung kaya’t
sunud-sunuran lamang sila sa
mga iminumungkahing
patakaran o batas ng mga
mayayaman. Halimbawa na ng
batas na ito ay ang
“Comprehensive Agrarian
Reform Program”.
Ang mga mayayaman din
mismo ang namamayani sa
pulitika upang isulong ang
kanilang pansariling hangarin
o interes at mga negosyo. ANG PAGSAKAL NG
“Political Dynasty” kung saan MAYAYAMAN SA
MAHIHIRAP
ilang pamilya lamang ang
naghahari sa isang lugar, o kaya
hindi napapalitan ang pinuno
at nagpapasalim-salin lamang
ito sa mga kasapi ng pamilya
 Sa usaping ‘patronage politics’, upang
mapanatili ang mayayaman sa kanilang
pwesto, ginagamit nila ang mahihirap. Ito
rin ang katangian ng tinatawag nating
‘traditional politics’ o ‘tropa’.
Ang mga mayayamang politiko ay parang
ANG PAGSAKAL NG patron sa mga nasasakupang lugar at
MAYAYAMAN SA dahil dito sila ang unang takbuhan ng
MAHIHIRAP mga mahihirap sa oras ng
pangangailangan

Ang kaunting tulong na ito ay malaking

utang na loob para sa kanila. Dahil dito
sa susunod na eleksyon ay iboboto nila
ang politko bilang pagtanaw sa nakuhang
tulong.
Sa utang na loob ng mga mahihirap sa mga
mayayamang politiko hindi na kwalipikasyon,
plataporma, o kakayahan nasusukat upang magboto
kundi kung ano ang binibigay sa kanila ng mga ito sa
oras ng pangangailngan. Ginagamit ng mga trapo ang
mahihirap upang manatili sa kanilang pwesto.
Inaabuso nila ang kaunting tulong na ibinibigay
sa mga matatihihirap.

Walang pagunlad at pagbabago ang nangyayari. Ang

mga politikong ito ay lalong yumayaman habang
ANG
ang mahihirap ay nananatiling mahirap.
PAGSAKAL
Sa ating bansa ang ‘patronage politics’ o ‘traditional politics’
NG
ay tinatawag ding ‘Oligarchy’ na ang ibig saibihin ay MAYAYAMAN
pamumuno na iilan lamang na tinatawag na mga aktibista na SA
‘naghaharing uli’ o ‘ruling elite’. MAHIHIRAP
Paano tayo makakaalpas sa kahirapan
at magkakaroon ng tunay na
pagbabago?
Ang pagiging tamad ng mga pinoy ay isa lamang sa mga dahilan kung bakit mahirap ang ang
mahihirap, ngunit mas malawak pa ang sanhi ng kahirapan sa bansa.

Ayon sa isang batikang edukador na nagngangalang

Paolo Freire mula sa bansang Brazil, ang mga
mahihirap, dahil sa napakatagal na pagkaalipin sa mga
dayuhang mananakop ay walang kakayahang iangat
ang antas ng kanilang kamalayan upang maunawaan
ang kanilang tunay na kalagayan pagkat para sa kanila,
ayon kay Freire, napaniwala nila ang kanilang mga
sarili na ganito na nga ang swerte ng kanilang buhay, na
ganun talaga ang buhay, kung kaya’t wala nang kusang
magsikap upang makaalpas sa ganitong kalagayan.
Makakaalpas tayo sa kahirapan Sa pamilya mag-
kung mababago ang pananaw ng uumpisa ang
mga mahihirap, na aasenso tayo pagbabago kung ang
kung magsisikap at hindi aasa sa mga magulang ay
iba. Kung pagbabago ng lipunan ang magbibigay ng
pag-uusapan, malaki ang magagawa magandang halimbawa
kung magsasama-sama ng lakas ang sa kanilang mga anak
mahihirap. Sa gayon ang mga ng kasipagan,
mahihirap ay patuloy ng makakawala katapatan o “honesty”,
sa pagkakahawak sa kanila ng mga pagtutol sa pandaraya
politikong corrupt. At higit sa lahat ang o kurapsiyon, pag-iisip
hindi pagbenta ng boto, para mas ng tama at paggawa ng
maayos ang gobyerno na mabuti at pagtulong sa
mamamahala. kapwa.

Paano tayo makakaalpas sa kahirapan at magkakaroon ng tunay na pagbabago?

 Kaya kailangang magbago ng pananaw sa
buhay ang mga tao. Kailangang maunawaan
natin na may mga balangkas o istruktura sa
lipunan na siyang dahilan ng patuloy na
pagkakalugmok ng mga tao sa kahirapan. Kung
Paano tayo
tataas ang antas ng ating kamalayan, hindi aasa
makakaalpas sa
kahirapan at
na lamang sa kanila kundi magsusumikap na
magkakaroon ng makaahon sa kahirapan sa pamamagitan ng
tunay na pagbabanat ng buto. Kung nabuwag na ang
pagbabago? oligarchy maaari tayong magsama-sama upang
magtayo ng bagong uri ng pamahalaan na
tunay na para sa tao na tutugon sa kanilang mga
karapatan at pangangailangan bilang mga
mamamayan ng bansa, at hindi pamahalaan
para sa interes ng iilan lang na naghaharing
uri.
PAHALAGAHAN MO!

Makaaahon tayo sa kahirapan kung mababago ang

pananaw ng mga mahihirap, na aasenso tayo kung
magsisikap at hindi aasa sa iba. Hindi dapat ikahiya ang
pagbabanat ng buto sa marangal na paghahanapbuhay, at
hindi maghahangad ng agarang pagyaman kung hindi
pagtitiyaga

Malaki ang papel na gagampanan ng mga pamilya.

Sa pamilya mag-uumpisa ang pagbabago kung ang
mga magulang ay magbibigay ng magandang
halimbawa sa kanilang mga anak ng kasipagan,
katapatan o “honesty”, pagtutol sa pandaraya o
kurapsiyon, pag-iisip ng tama at paggawa ng mabuti
at pagtulong sa kapwa.
 Kailangang magbago ng pananaw sa buhay ang
mga tao. Hindi swerte-swerte lamang ang
buhay. Kailangang maunawaan natin na may mga
istruktura sa lipunan na siyang dahilan ng patuloy
na pagkakalugmok ng mga tao sa kahirapan. Kung
tataas ang antas ng ating kamalayan, bubuwagin
natin ang oligarchy at patronage politics ng mga
trapo at mga political dynasty, hindi aasa na
lamang sa kanila kung hindi magsusumikap
na makaahon sa kahirapan sa pamamagitan ng
TANDAAN pagbabanat ng buto. Kung nabuwag na ang
MO! oligarchy maaari tayong magsama-sama upang
magtayo ng bagong uri ng pamahalaan na tunay
na para sa tao na tutugon sa kanilang mga
karapatan at pangangailangan bilang mga
mamamayan ng bansa, at hindi pamahalaan para
sa interes ng iilan lang na naghaharing uri.