NERVNI SISTEM

Lamija Gilić, Mak Vukićević, Elma Avdibegović

 ŠTA JE NS?
o najsloženiji sistem u našem organizmu
o složena mreža svih nervnih ćelija,
njihov raspored i međusobne veze

2
 FUNKCIJA
o veza između spoljašnje i vanjske sredine
o prima, provodi, obrađuje i analizira primljene informacije,
bira adekvatan odgovor i prosljeđuje ga do efektora
o utiče na funkcije unutrašnjih organa

3
 RECEPTORSKO-EFEKTORSKI NERVNI SISTEM

Sastoji se od sljedeće 3 komponente:

RECEPTORI NERVNE ĆELIJE EFEKTORI

• primaju draž iz vanjske sredine • provode nervni impuls • reaguju na nervni impuls (mišići,
(npr. ubod, dodir,…) i pretvaraju srce,…)
je u nervni impuls
Oh!
receptor
Kičmena moždina
Motoričko vlakno
Senzorno vlakno efektor

4
GRAĐA NS
● NEURON – osnovna gradivna i funkcionalna
jedinica nervnog sistema
● neobnovljiva ćelija jezgro

dendriti
● Sastoji se od:
Nervni
- PERIKARIONA – zvjezdastog tijela sa akson završetak

jedrom tijelo
- DENDRITA – kratkih nastavaka
- NEURITA/AKSONA – dugog nastavka

5
● Aksoni kičmenjaka pored svojih membrane imaju i posebne ovojnice

● BIJELA ILI MIJELINSKA VLAKNA

- posjeduju lipidnu membranu koja im daje sedefastu boju
- svi imaju Švanovu ovojnicu
- u pravilnom razmaku se javljaju nemijelizirana Ranvijerova suženja bez ovojnice što znatno ubrzava slanje impulsa
- karakteristična za PNS

● SIVA ILI AMIJELINSKA VLAKNA

- nemaju lipidnu membranu
- karakteristična za VNS

● GLIJE
- karakteristične za CNS

6
 TIPOVI NEURONA
● Prema pravcu nadražaja:

● SENZORIČKE / USHODNE /
AFERENTNE – centripetalno šalju
impuls od perifernih organa do
nervnih centara
● MOTORIČKE / NISHODNE /
EFERENTNE – centrifugalno šalju
impuls od nervnih centara ka
perifernim organima
● INTERNEURONI – primaju impuls od
perifernih organa i šalju ga prema
nervnom centru i obrnuto

7
KAKO FUNKCIONIŠE PRIJENOS IMPULSA?
● SINAPSA – biohemijska veza između neurona, nastaje spajanjem
dendrita jednog neurona i aksona dr.
● dendriti prenose impulse ka tijelu neurona, a akson šalje impulse
od tijela neurona
● Nepobuđena nervna ćelija – polarizirana (različita koncentracija
jona natrija i kalija sa vanjske i unutrašnje strane membrane) –
preraspodjelom molekula se taj dio depolarizira, nastaje AKCIONI
POTENCIJAL / ELEKTRIČNI NABOJ koji je elektronegativan,
djeluje na ostale dijelove membrane i širi se kao val depolarizacije
● NEUROMEDIJATORI / NEUROTRANSMITERI – hemijske
supstance koje ubrzavaju ili usporavaju reakciju (noradrenalin i
acetilholin)
● na krajevima neurita se nalaze proširenja – TERMINALNI
DUGMIĆI koji sadrže sinaptičke mješke ispunjene jednim od
neuromedijatora koje ispustaju u sinaptičku pukotinu i tako
nadražuje drugi neuron
● kada se usporava neka reakcija širi se val polarizacije 8
TIPOVI NS
DIFUZNI NS – SISTEM NERVNIH SPLETOVA
• mrežasto povezane nervne ćelije
• nadražaj se koncentrično širi ravnomjerno u svim pravcima, ali mu
intenzitet postepeno opada
• dupljari, srce i crijevni zid kičmenjaka

CENTRALIZIRANI NS
• Nervne ćelije su mjestimično grupisane u nervne centre koji su s
periferijom povezani dugim aksiomima
• Provođenje impilsa nije kontinuirano već ritmično
• Nadražaj ima uvijek isti intenzitet
• Prema građi dijeli se na: vrpčasti, ganglijski i cjevasti ns

9
 CENTRALIZIRANI NS

VRPČASTI NS
• najprimitivniji, neuroni su grupisani u uzdužne trake koje su
povezane poprečnim vezama
• pljosnate gliste, metilji, niži mekušci, virnjaci (planarije)

GANGLIJSKI NS
• Člankovite gliste I zglavkari
• U svakom članku se nalazi par ganglija povezanih poprečnim
nervnim vlaknima
• Aktivnosti svakog članka su kontrolisane “moždanom” ganglijom

10
CJEVASTI NS
• hordati – kostur
• najsloženiji oblik – čovjek

• Zadebljala nervna cijev = petodijelni mozak u prednjem dijelu i kičmena moždina

• Moždano-moždinska nervna cijev :
- osnovna zaštita – hrskavićev I koštani skelet
- dodatna zaštita – troslojna opna – donja meka (pia mater), paučinasta I gornja tvrda
(dura mater)
- prostor između opni, 4 moždane komore i kanal kičmene moždine su
ispunjeni cerebrospinalnom tečnošću
• 10 – 12 moždanih živaca I 31 moždinski živac

11
 DIJELOVI CJEVASTOG NS
MOŽDANO-MOŽDINSKI (CEREBRO-SPINALNI) / (TJELESNI (SOMATSKI))
Place
Your Image / Logo CENTRALNI NERVNI SISTEM (CNS) = mozak + kičmena moždina
Here
• čine ga snopovi kratkih aksona
PERIFERNI NERVNI SISTEM (PNS) = moždani (cerebralni) + moždinski (spinalni)
• nervi čiji neuriti mogu biti dugi i do 1m

AUTONOMNI / VEGETATIVNI (VNS)

• Djeluje samostalno bez učešća svijesti I upravlja radom unutrašnjih
organa
• Neuroni su grupisani u nervne čvoriće - GANGLIJE
• SIMPATIKUS I PARASIPATIKUS – antagonističko djelovanje – na
istu funciju jedan simpatikus djeluje stimulirajuće, a parasimpatikus
je “koči”
PREVOĐENJE I OBRADA INFORMACIJA
● Svako nervno vlakno se grana tako da svaka njegova grana može napraviti veliki broj sinaptičkih veza
● OSJEĆAJNI / SENZORNI I MOTORIČKI / POKRETAČKI SISTEM – veza između efektora I receptora
- 12 moždanih (3 senzorička, 5 motoričkih I 4 miješana) I 31 moždinski miješani živac
- senzorički su smješteni u zadnjim korijenima kičme u ganglijama, dok su motorički u prednjim dijelovima sive mase
- mješoviti živac (senzorički I motorički) inervira dvije regije: 1. leđa 2. bokove, kožu, udove
● Pod moždanom kontrolom – određene regije mozga upravljaju senzoričkim I motornim funkcijama određenih dijelova
tijela – PROJEKCIONE REGIJE KORE VELIKOG MOZGA
● Senzorični – potiljačni dio
● Motorički – čeoni dio
● Svaka hemisfera kontroliše suprotnu stranu tijela
● Sistem obrnutog čovjeka – u donjem dijelu se nalaze centri za gornje dijelove tijela i obrnuto

13
INTEGRITIVNE (OBJEDINJUJUĆE) FUNKCIJE
• primaju veliki broj informacija odjednom ili u slijedu i daju automatski ili hotimice odgovor na njih
• Pod kontrolom kore velikog mozga
• REFLEKSI – najjednostavnija integritivna funkcija – 90% aktivnosti ns
• REFLEKSNI LUK – njihova funcionalna osnova
• RECEPTOR  SENZITIVNO VLAKNO  MOTORIČKO VLAKNO  EFEKTOR
• Monosinaptičke veze – 1 senzorni I 1 motorički neuron
• Polisinaptičke veze – između senzornog I motoričkog ima još najmanje 1 međuneuron

14
 ASOCIJATIVNE (POVEZUJUĆE) NERVNE FUNKCIJE
• Omogućavaju smisleno povezivanje najsloženijih funkcija mozga
• Asocijativne oblasti – motoričke i senzorne u čeonom, potiljačnom I sljepoočnom režnju kore velikog mozga
• Najsloženije psihičke aktivnosti čovjeka – inteligencija, pamćenje, govor
• POPREČNE SPOJNICE / KUMISORNI PUTEVI – asocijativna vlakna koja spajaju centre u hemisferama
• MOŽDANA GREDA – snop asocijativnih vlakana koji povezuje 2 hemisfere

15
 CNS
KIČMENA MOŽDINA (medulla spinalis) PRODUŽENA MOŽDINA (medulla oblongata) SREDNJI MOZAK (mensecephalon)

MALI MOZAK (cerebellum) MEĐUMOZAK (diencephalon) PREDNJI / VELIKI (telencephalon)

KIČMENA MOŽDINA
• Siva masa
• Siva masa = tijela
neurona i amijelinska
vlakna
• Oblik slova H
• Zadnji (leđni), prednji
(trbušni) I centralni dio
• Leđni dio – senzorni,
spinalne ganglije
• Trbušni dio – motorički
• Između svakog pršljena
izlazi jedan senzorni,
jedan motorički I
miješaju se u mješoviti
nerv
PRODUŽENA
MOŽDINA
• bijela masa • Povezuje mozak I
• Neuriti neurona sive kičmenu moždinu
mase • Centri vegetativnih
funkcija: disanje, rad
srca, proširivanje I
sužavanje krvnih
sudova, promet
ULOGA REFLEKSIJE I materija, plakanje
PROVOĐENJA (beba), kihanje,
kašljanje, žvakanje,
• Centar mnogih somatskih I
gutanje, lučenje
vegetativnih refleksa
pljuvačke, …
• Prenosilac senzornih nadražaja ka
mozgu I motoričkih ka efektorima
17
SREDNJI MOZAK
• Centar za regulaciju refleksivnih
motornih aktivnosti u
održavanju položaja tijela
• Regulacija automatskih I voljnih
pokreta tijela
MALI MOZAK
• Koordinacija voljnih pokreta
koji kontroliše odgovarajuća
projekciona oblast velikog
mozga
PREDNJI / VELIKI MOZAK
• Najsloženiji
• 3 funkcionalne oblasti: senzorna,
motorička, asocijativna
• Centri osjetljivosti I
interpretacijski centri (tumačenja
nadražaja) jako bitni za
pamćenje I inteligenciju
18
 MEĐUMOZAK

● Ispred srednjeg, a iza prednjeg mozga

● TALAMUS (vidni brežuljci) + HIPOTALAMUS (dno) + EPIFIZA (organ koji luči posebne hormone vezane za klimu)
● TALAMUS – centar primanja senzornih nadražaja I slanja istih do kore velikog mozga (centri za koordinaciju)
● HIPOTALAMUS – centar za regulisanje vegetativnih funkcija (emotivno I seksualno ponašanje, srčani ritam, temperature,
osmotski pritisak, disanje, unos hrane)
● Reguliše I rad HIPOFIZE – središnja žlijezda endokrinog sistema koja luči hormone acetilholin I noradrenalin I upravlja mnoge
dr. funkcije zajedno sa hipotalamusom

19
 VNS
FUNKCIJA I PODJELA
• Samostalno, bez uticaja volje inerviše
unutrašnje organe I upravlja njihovim
radom I procesima
• Dijeli se na 2 dijela: simpatikusni I
parasimpatikusni (antagonističko
djelovanje)
SIMPATIKUS
• 2 niza ganglija sa zadnje strane k.m. povezanih bijelim / mijelinskim
nervnim vlaknima, dok su ganglije sačinjene od sivih / amijelinskih
• SIMPATIKUSNA NERVNA STABLA = GRUDNI + SLABINSKI DIO
• za njih je karakteristično da ne idu skroz do organa vec dolazi do prekida u
kolateralnim ganglijama u kojima se nalazi rtijelo novog neurona čija
vlakna idu do organa
• ubrzava kataboličke procese preko noradrenalin - neuromedijatora
PARASIMPATIKUS
• njegova vlakna su duga I zavrsavaju u blizini organa ili u njima samima
• pojačava anaboličke procese u organizmu preko acetilholina –
neuromedijatora
• 10. moždinski živac – Vagnus ili “lutalac”
20
SIMPATIKUSNO NERVNO VLAKNO

21
VAGNUS ILI “LUTALAC”

22
 RAD I ZAMOR NS

• Jedan od najbolje istraženih sistema

• Njegov rad I efikasnost su pod kontrolom unutrašnjeg ritma
• Najviši stepen rada se dostiže u prijepodnevnim satima, zatim opada do 14
ili 15h te ponovo raste u ranim večernjim satima
• Pri pretjeranom opterećenju vrlo lako dolazi do zamora, popuštanja pažnje,
nerazumijevanja,…
• Najbolji lijek je kvalitetan san (odrasli 7-8h, djeca 10-14h)
• Kvalitetan san = spavanje prije ponoći + mir + dovoljna količina kisika
(dnevno 75l oksigena koje do mozga dovode 2 vratne arterije) + ne jesti 2h
prije spavanja

23
ŠTETNE MATERIJE I
UTICAJI NA RAD NS
Alkohol, nikotin, morfij, opijum, kokain izazivaju trenutni
stimulirajući efekat koji se ubrzo gubi I nastupa faza umora
kada posežemo za još jednom dozom što izaziva ovisnost
Slično se dešava sa kofeinom I jakim čajevima koji mogu
poremetiti naš dnevni ritam
Upotreba lijekova za spavanje treba biti pod kontrolom
liječnika također
Buka – izaziva oštećenje sluha, ravnoteže, želučane I
srčane tegobe, poteškoće u razumijevanju

24
POVREDE I BOLESTI NS
● POTRES MOZGA
- manifestira se nesvjesnim stanjem, bljedilom, povraćanjem
(osobu treba okrenuti na bok da se ne bi u ugušila)
- neposredne posljedice: zujanje u ušima, glavobolja, vrtoglavica
● SUNČANICA
- dolazi do sliva krvi I često dolazi do nesvjestice (ona može biti
izazvana I padom šećera, velikom boli ili emotivnim doživljajem)
● UPALA MOŽDANE OVOJNICE
- infekcija meke moždane ovojnice (pia mater)
- glavobolja, ukočenost vrata, visoka temperatura, povraćanje,
nesvjestica
- trajne posljedice za bolesnike, zato je bitno tretirati je na
vrijeme
25
● EPILEPSIJA / PADAVICA
- manifestira se iznenadnim padom I jakim krikom
- lice dobija modrocrvenu boju, čeljusti I šake su snažno stisnute, na usta
izlazi pjena, cijelo tijelo se trese
- ovakav napad obično ne traje duže od 1 min te potom osoba upada u dubok
san
- kada se probudi potreban mu je odmor I hidratacija
● DJEČIJA UZETOST / PARALIZA
- izazvana je virusom koji uništava ganglije I samim tim onemogućava
kretanje
- širi se kapljičnom infekcijom ili preko stolice
- redovno se dobija vakcina, pa je ova bolest u fazi izumiranja
● GLAVOBOLJA
- nastaje nedostatkom kisika, prenadraženosti mozga ili pretjeranom
upotrebom alkohola I opijata
- lakše glavobolje rješavati boravkom na čistom zraku, odmorom I oblogama
26
- teže poput jednostrane glavobolje migrene rješavati po uputama ljekara
● NEUROALGIJE
- bol određenog živca
- neuroalgija nerva lica (facijalis)
- neuroalgija trogranog živca (trigeminus)
- bedrobolja ili išijas (bol od lista do slabina)
- teško ih je liječiti, najčešće se samo ublažava bol
● NERUROZA ILI NERVOZITET
- slabost živaca
- pretjerana napetost, nemir, strepnja, uzbuđenje, prerano iscrpljivanje
- tretira se odmorom
● PSIHOZE
- duševne bolesti
- dijele se na:
Bolesti izazvane organskim oštećenjem mozga (senilna demencija, delirium tremens, progresivna paraliaza)
Endogene bolesti (šizofrenija, manično – depresivna psihoza)
Abnormalne reakcije (psihopatije, reaktivne depresije I neuroze)
- ovakve se osobe tretiraju ubacivanjem u društvo, ali nekada I prisilnom hospitalizacijom 27
THANK
YOU
HVALA NA PAŽNJI!
nilsson@example.com

678-555-0100