YAPI İŞLETMESİ

BÖLÜM 8 METRAJ HESABI

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ
Dr. Esra Dobrucalı-Mehtap Karabay Yılmaz

Bu ders notunun hazırlanmasında Yrd. Doç. Dr. Şevket ATEŞ, Yrd. Doç. Dr.
Süleyman ADANUR, Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN ve Yrd. Doç. Dr. Hüseyin
YİĞİTER’in ve Yrd. Doç. Dr. Tahir AKGÜL
ders notlarından istifade edilmiştir.

2020 1
Metraj; bir yapıyı meydana getiren elemanların ayrı ayrı
ölçülerek miktarlarının bulunması işlemine metraj denir.
Ölçümlerde uzunluklar m, alanlar m2, hacimler m3 ve
ağırlıklar ton olarak hesaplanmaktadır. Metraja bağlı
maliyet hesaplarında bulunacak maliyetin gerçekçi
olması metrajın doğru yapılması ile doğrudan ilişkilidir.
Bu nedenle, metrajın hazırlanması ile ilgili temel
ilkelerin iyi bilinmesi gerekmektedir.

Keşif; ihale aşamasından önce idare tarafından

yaptırılması düşünülen işin baştan sona bitirilmesi için,
tespiti yapılan iş miktarlarının ve tutarlarının
hazırlandığı çalışmaya denir.

2/28
 Metraj Hazırlanırken Dikkat Edilmesi
Gerekenler
Metraj hazırlanması karmaşık matematiksel işlemler
gerektirmemektedir. Ancak, ölçü birimlerinin doğru
yazılmaması, boyutların yanlış alınması ve basit işlem
hataları, işi yapan ve yaptıran taraflar arasında
anlaşmazlıklara ve haksızlıklara uğrama gibi olumsuz
sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle, metraj
yaparken veya yapılmış olan bir metrajın denetimini
yaparken gerekli titizliğin gösterilmesi gerekmektedir.
Aşağıda metraj hazırlanırken dikkat edilecek hususlar
özetlenmiştir:

3/28
• Metraj hazırlanırken yapılan en sık hata, bazı yapı
elemanları miktarının olması gerekenden az ya da fazla
olmasıdır. Bu durum, daha çok bazı elemanların
unutulması veya birden fazla yazılmasıyla meydana
gelmektedir. Bu nedenle aynı olan elemanlar metraja
başlamadan tespit edilerek aynı renge boyayarak veya
aynı numaralar verilerek sınıflandırılmasında fayda
sağlayacaktır.
• Boyutları ifade eden rakamlar, elemanın birimine uygun
şekilde yazılmalıdır. Örneğin 2,00 m; 5,20 m2; 4,500 m3;
1,500 ton.
• Metraj cetvellerinin kullanılması hata yapma ihtimalini
azaltmaktadır.
• Eleman boyutları belirlenirken, en ve boylar planlardan;
yükseklikler kesitlerden alınmalıdır.
4/28
• Metrajda ilk iş, yapı elemanlarının ölçülmesinde hangi
birimlerin kullanılacağına karar vermektir. Kamu inşaat
metrajlarının nasıl yapılacağı Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı tarafından hazırlanmış bulunan “Birim Fiyat
Tarifleri” kitabında ayrıntılı olarak tanımlanmıştır.
Hatta kamu inşaat metrajlarının dışındaki inşaat
işlerinde de söz konusu ölçüm yöntemlerinden
faydalanılmaktadır. Bazı yapı elemanlarının metraja
esas ölçüm birimleri aşağıda verilmektedir:

5/28
6/28
 Metraj Cetvellerinin Doldurulması
Yapılan metrajın kontrolü esnasında yapılan işlemlerin takip
edilebilmesi kolay olmalıdır. Yani, hangi değerin nereden
alındığı kolay anlaşılır nitelikte olmalıdır.

Metrajı yapılacak olan elemanlar, taşıyıcı eleman aksları,

kat ve yer isimleri ile yeterince tanımlanmalıdır. Yapının
birden fazla bölümünde bulunan elemanların metrajında, her
bölüme ait eleman miktarları ara toplamlar alınarak
belirlenmelidir. Örneğin; beton metrajı yapılırken temel,
kolon, döşeme ve kiriş betonları metraj cetveli üzerinde
ayrı ayrı görülebilmelidir.

7/28
 Metraj Hesaplarında Kullanılan Cetveller

Metraj hesaplarında kullanılan cetveller değişik

kaynaklarda ufak farklılıklar gösterse de şablon hepsinde
hemen hemen aynıdır. Metraj hesapları yapılırken ve yapılan
hesapları kontrol ederken kolaylık sağlaması sebebiyle bazı
cetveller kullanılır. Bunlar; yapı metraj cetveli, demir
metraj cetveli ve metraj icmali cetvelidir.

Yapı metraj cetveli

İnşaatta yapılan bütün imalatlar metraj cetveline yazılarak

malzeme miktarları teker teker hesaplanır. Aşağıda örnek
olarak boş bir yapı metraj cetveli verilmiştir.

8/28
9/28
 Demir metraj cetveli :

Betonarme elemanlar içerisine konulan donatı beton çeliği

olarak tanımlanmakta ise de, uygulamada, inşaat demiri
veya betonarme demiri olarak da adlandırılmaktadır.
Betonarme demirleri ince ve kalın olmak üzere ikiye ayrılır.
İnce demirlerin çapları 8 ~ 12 mm arasındadır. Kalın
demirlerin çapları ise 14 ~ 26 mm arasındadır. Aşağıda
örnek olarak boş bir demir metraj cetveli verilmiştir.

Metraj özeti cetveli

Metraj hesaplamaları tamamlandıktan sonra değişik

hacimlerdeki aynı imalatlar toplanarak tek satırda metraj
özeti cetveline yazılır. Bütün imalatlar bu şekilde yazılarak
metraj özeti cetveli oluşturulur. Aşağıda örnek olarak boş
bir metraj özeti cetveli verilmiştir.
10/28
11/28
Bir yapının tamamına ait metraj hesapları oldukça fazla
sayfadan oluşmaktadır. Ancak, metrajlardan faydalanılırken
işlemlerin tamamı değil, işlem sonuçları gerekli olmaktadır.
Bu nedenle, metraj tamamlandıktan sonra, metraj
cetvellerinde yer alan her bir yapı elemanının toplam
miktarını gösteren değerler alınarak bir başka listede
toplanmaktadır. Bu toplam değerlerin oluşturduğu listeye
metraj icmali ve bunların yazıldığı tabloya da metraj icmali
cetveli denilmektedir. Metraj özet cetveli, yapılması
düşünülen bir yapıda hangi yapı elemanlarının ne miktarda
bulunduğunu toplu olarak sunabilmek amacıyla
hazırlanmaktadır. Metraj icmali cetvelindeki değerler,
yaklaşık maliyet hazırlanmasına ve yapı için gerekli olan
malzeme miktarlarının hesaplanmasına esas teşkil
etmektedir.
12/28
13/28
 Yaklaşık Maliyet
Bir yapının uygulama projelerine esas bedelini oluşturan
maliyet kalemlerini içeren belgeye yaklaşık maliyet
denilmektedir ve bunların yazıldığı tabloya da yaklaşık
maliyet cetveli denilmektedir. Bu cetvelde, yapıyı
oluşturan elemanların her birinin cinsi, miktarı, birim fiyat
numarası, birim fiyatı, tutarı ve pursantajı yer almaktadır.
Elemanların maliyetleri toplamı da, yapının yaklaşık
maliyetini vermektedir.

14/28
15/28
METRAJ ÇEŞİTLERİ
• Kazı İşleri
• Demirsiz Beton
• Betonarme
• Kalıp
• Taş Duvar
• Donatı
• Çatı
• Kapı ve Pencereler
• Kaba sıva
• İnce sıva
• Boya badana
• Kalıp, İskele vb.
16/28
Kazı İşleri
• Temel planı veya kazı planı üzerinde hesap yapılır
• Çakışan alanlara dikkat edilerek Kazı hacmi hesaplanır
• Birim fiyat, kazının yapılış yöntemine ve toprağın
cinsine göre değişir
Zemin Çeşitleri
• Toprak Zeminler
– Yumuşak (bitkisel toprak, gevşek toprak, kum vb)
– Sert (Kumlu kil, gevşek kil, killi kum, çakıllı toprak)
• Küskülük Zeminler
– Yumuşak (sert kil, sıkışık gravye, parçalanıp el ile atılabilen < 0.1 m3
blok taşlar)
– Sert (çürük kaya, şist, taşlanmış kil, parçalanıp el ile atılabilen 0.1 –
0.4 m3 blok taşlar)
• Kaya Zeminler
– Yumuşak (tabakalaşmış kalker, alçıtaşı, > 0.4 m3 blok taşlar)
– Sert (patlayıcı madde kullanılarak atılan, sert gre, mermer, vb.)
– Çok sert (Bazalt, kuvarts, porfir, vb.)
• Batak ve Balçık Zeminler
– Su içeriği yüksek, yapışkan kıvamda 17/28
 Metraj Uygulaması

ÖRNEK : Aşağıda kesiti verilen bahçe duvarının uzunluğu L = 12,00 m’dir.

• Kazı metrajını yapınız.
•

18/28
ÇÖZÜM :

Kazı Metrajı
12,00 x 1,10 x 0,50 = 6,600 m 3

19/28
Örnek; Aşağıda planı ve Kesiti Verilen Taş Temel Metrajını
çıkarınız

20/28
21/28
22/28
ÖRNEK
Aşağıdaki şekilde radye jeneral temel yapısına sahip, bir bodrum katlı
betonarme binada, bodrum kat dış perde duvarlarının dıştan ölçüleri, 12.10 m x
6.70 m dir.
Çalışma Payı: 1.00 m, Kazı Şevi: 1:1 (450) olacaktır. Temel kirişi üst kotu
şekilde görüldüğü gibi - 2.00 m dir. Geri dolgu doğal zemin kotuna (0.00
kotuna) kadar yapılacaktır. Binanın radye temelin döşeme kalınlığı 30 cm,
temel kiriş genişlikleri 40 cm, temel kiriş yüksekliği radye döşeme
kalınlığından hariç 50 cm (radye döşeme kalınlığı ile birlikte 80 cm) dir. Radye
temel döşemesi dışa çıkma yapmamıştır.
Bodrum kat döşemesinde, kiriş araları da toprakla doldurulup, üstüne
blokaj ve grobeton dökülecektir. Temel kirişleri üst yüzey hizasından aşağı
doğru, sırasıyla, 10 cm kalınlığında grobeton, altında 15 cm blokaj, blokajın
altında sıkıştırılmış toprak ve sonunda radye temel döşemesi bulunmaktadır.
Radye temelin altına ise, 10 cm kalınlığında grobeton ve grobetonun alt
kısmına 30 cm kalınlığında tuvönan (eleküstü) mıcırdan oluşan bir blokaj
tabakası serilip sıkıştırılacaktır. Aşağıdaki kesitte, yukarıda açıklanan
katmanların tümü kalınlıklarıyla birlikte verilmiştir.
23/28
24/28
 Kesik piramit

Kazı
Blokaj + Grobeton = 14,10x 0,40x 8,70= 49,07 m3
Şevli kazı = ((14,10x 8,70) +( 19,70x 14,30))x 2,8/2= 566,13 m3
Toplam kazı= 615,20m3

Dolgu
Temel altı blokaj= 14,10x 0,30x 8,70= 36,80 m3
Geri toprak dolgu Yanlar= 566,13- (12,10x 2,80x 6,70)=339, 13m3
Temel üstü toprak dolgu= (250+300)x(350+450+250)x0,25= 144,38 m3
Temel üstü blokaj= (250+300)x(350+450+250)x0,15= 86,63 m3

25
TEŞEKKÜRLER…

26/28