SAMİH DİKEL

YUSUF KARADENİZ
YASEMİN KOÇ
SEDAT AYDOĞDU

KONU: HİPOTEZ TESTLERİ

HİPOTEZ TESTLERİ
Hipotez Testlerinin Belirlenmesi
Sıfır Hipotezi
Alternatif Hipotez
Tek ve Çift Kuyruklu Testler
I. ve ll. Tip Hata
Anlamlık Düzeyi
HİPOTEZ TESTLERİ
Tanım:
Gözlem ya da deneme sonucu elde
edilmiş sonuçların, rastlantıya bağlı olup
olmadığının incelenmesinde kullanılan
istatistiksel yöntemlere hipotez testleri
denir.
Hipotez testi sayesinde örnek istatistiklerine
dayanılarak ana kütle parametreleri hakkında
belli bir güven seviyesinde karar verilebilir.
Örneğin bir yağ fabrikasının 250 gr.lık
paketler halinde imal ettiği nebati
margarinlerin ortalama ağırlığı hakkında karar
vermek isteyelim.
Elbette ki, kesin karar, bütün paketlerin
tek tek ölçülmesi sonucunda verilir.
Ancak bu işlemin ekonomik olmayacağı
açıktır ve yapılması mümkün değildir.
Bu durumda mamullerden belli bir örnek
alınır ve o örneklem üzerinde hipotez testi
uygulanır.
HİPOTEZ TESTLERİNİN
BELİRLENMESİ
Hipotez test, önceden belirlenmiş bir
anakütle parametresinin elde edilen
örneklem kütlenin parametresi ile
karşılaştırılıp test edilmesidir.

Eğer örneklem istatistiği, test edilen

parametrik değere yakın ise hipotez
doğru olarak kabul edilir.
Fakat örneklem istatistiği test edilen
parametrik değerden çok farklı ise hipotez
doğru olarak kabul edilmez, hipotez
reddedilir.
Hipotez testini uygulayabilmek için
öncelikle sıfır hipotezi (null hypothesis)
ve alternatif hipotezin belirlenmesi
gerekir.
Sıfır Hipotezi ve Alternatif Hipotez

Karar verme prosedüründe ilk adım sıfır

hipotezdir
Anakütle parametresinin, araştırmadan
önce varsayılan gerçek değeri ile tahmini
değer arasında önemli bir farklılık
olmadığı,görülen farklılığın şansa bağlı
sebeplerden ileri geldiği şeklindeki
hipoteze “Sıfır Hipotezi” denilir.
H0 sembolü ile gösterilir. Test edilecek
parametrik değer (µ0) ifade eder.
Sıfır hipotezi, bir farklılık yoktur
anlamında, eşitlik ile formüle edilir ve
reddedilmek maksadıyla kurulur.
Sıfır hipotezin aksi ispatlanana kadar
doğru kabul edilir.
Bu mahkemeye çıkarılan bir kişinin suçu
ispatlayıncaya kadar sanık olmasıyla
büyük bir benzerlik göstermektedir.
Bu yüzden sıfır hipotez oluşturulurken
istatistiksel olarak tam ve net olmasına
dikkat edilir
Sıfır hipotezinin reddedilmesi durumunda
kabul edilecek hipoteze “Alternatif
Hipotez” denilir.
HA sembolü ile gösterilir. Alternatif
hipotez araştırmacının şüphe yönünü ifade
eden hipotezdir.
Örneğin, bir imalatçı tarafından piyasaya
sürülen kabloların ortalama dayanma
gücü 720 kg. olsun. imalat işlemindeki
yeni bir teknikle bu gücün artırılabileceği
iddia ediliyorsa bu durumda sıfır hipotez
ve alternatif hipotez şöyle olur:
H0 :µ=720 kg. (µ:ortalama)
Yani, yeni teknik, kabloların dayanma
gücünü artırmamıştır. Ortalama dayanma
gücü yine 720 kg. dır.

HA:µ≠720 kg.
Yani, yeni teknik, kabloların dayanma
gücünü artırmıştır.
Alternatif hipotezi µ>720 kg. şeklinde
yazabilmek için dikkat edilmesi gereken
önemli husus da, ana kütleden alınmış olan
örneğin ortalama değeridir. Eğer örnek
ortalaması >720 X kg. olarak tespit edilmişse
alternatif hipotez µ>720 kg. şeklinde yazılır.
Örnek:
H0 : X iline ait kişi başı milli gelir 3500 TL dir.
HA : X iline ait kişi başı milli gelir 3500 TL değildir.
İstatistiksel olarak özetlemek gerekirse:
H0 :µ= µ0 H0 : µ=3500TL
HA : µ≠ µ0 HA : µ≠3500TL
Örnekte de görüldüğü gibi alternatif
hipotezle ilgili olan değer sıfır hipotezinde
yer almayan değerleri kapsar. Yani
örnekte sıfır hipotez red edilerek alternatif
hipotez kabul edilirse X ilindeki kişi başı
milli gelirin 3,500TL’den farklı bir değer
olduğu anlaşılacaktır.
TEK VE ÇİFT KUYRUKLU
TESTLER

Oluşturulan hipotez testinin tek veya çift

kuyruklu olarak adlandırılması alternatif
hipotezin oluşturulma biçimine bağlıdır.
Eğer alternatif hipotez aşağıdaki gibi ise sol tek
kuyruklu test söz konusudur.

H0 :µ=k (k herhangi bir sayı)

HA :µ<k
Sıfır hipotezde ana kütlenin ortalaması k’ ya eşit,
alternatif hipotezde ise k’dan küçüktür.
 H0
KABUL
**** BÖLGESİ

Sol Tek Kuyruk Testi

 H0
RED
BÖLGESİ H0
 KABUL
BÖLGESİ
(1- )

Sol Tek Kuyruk Testi

Eğer alternatif hipotezde ana kütle ortalaması k’dan
büyük olarak belirtilirse bu sefer sağ tek kuyruk testi
söz konusudur.

H0 :µ= µ0

H0 :µ> µ0
 H0
KABUL
BÖLGESİ ****

Sağ Tek Kuyruk Testi

 H0
H0 RED
KABUL BÖLGESİ
BÖLGESİ

(1- )

Sağ Tek Kuyruk Testi

Eğer hipotezde red alanı iki eşit alana
bölünmüş durumdaysa çift kuyruk test söz
konusudur. Çift kuyruk testinde alternatif
hipotezde eşitsizlik söz konusudur.

H0 :µ= µ0

H0 :µ≠ µ0
 H0
H0 KABUL
RED BÖLGESİ
H0
BÖLGESİ (1- ) RED
/2 BÖLGESİ
/2

Çift Kuyruk Testi

l. VE II. TİP HATA
Bir hipotez testi sonucunda iki tip hata
yapma riski vardır.

Bunlardan birisi, gerçekte doğru olan bir

sıfır hipotezin reddedilmesidir. Buna
“I.Tip Hata” denilir.

I.Tip Hata ihtimali  ile gösterilir.

Diğeri ise, gerçekte yanlış olan bir sıfır
hipotezinin kabul edilmesi durumudur.

Buna da “II. Tip Hata” denilir.

II. Tip Hata ise β ile gösterilir.

Hipotez testlerinin daha güvenilir olması için
hataların asgariye indirilmesi gerekir. Ancak
bu o kadar kolay değildir.
Çünkü , I.Tip hatayı azaltmaya çalışırken
II.Tip hata büyüyecektir.
Yani, belli bir örnek hacmi için bu hatalardan
biri azaltılırken diğeri artırılmış olacak.
Her iki hata tipini de azaltmanın en ideal yolu
örnek hacminin büyütülmesidir.

Büyük örnek alınması ise zaman kaybı ve

maliyetin yükselmesine sebep olur.

Böyle durumlarda I.Tip ve II.Tip hatalardan

hangisinin daha önemli olduğuna karar
vermek gerekir.
Örnek-1. Bir ilacın zehirleme tesiri yapmadığı
iddia edilmektedir.

H0 : İlacın zehirlenme tesiri vardır.

I.Tip Hata: İlacın zehirlenme tesiri var iken H 0

reddedildi. Yani ilacın zehirleme tesiri
olmadığına karar verildi.
Sonuç: İlacın zehirleme tesiri yok diye
hastaya verildi ve hasta zehirlendi.

II.Tip Hata
Kaynakça
 Aczel Amir D.Complete Statistic 1996
 ErtekTümay,Ekonometriye Giriş,İstanbul 1987
 Köksal Bilge Aloba,İstatistik Analiz Metodları,İstanbul 1995
 Newbold Paul,Statistic For Business And Economics,New Jersey
1991
 Tekin Vasfi Nadir,SPSS Uygulamalı İstatistik Teknikleri