Prvo predavanje : Osnovni koncept ekonomske politike

Prof dr. Kadrija Hodžić 26.02.2020.

 Sadržaj
drugog predavanja

- • Ekonomska i socijalna politika

- • Ciljevi ekonomske politike
- • Makroekonomski ciljevi ekonomske politike
- • Mikroekonomski ciljevi ekonomske politike
- • Trade off među ciljevima ekonomske politike
- • Izbor između inflacija i (ne)zaposlenosti
- • Ekonomske slobode
 EKONOMSKA I SOCIJALNA POLITIKA
- usporedba pojmova

● Iako usko vezane, ekonomska i socijalna politika su dijametralno različite.

● Ekonomska politika obezbjeđuje blagostanje društva (ekonomski rast, stabilne i
zaposlenost) na tržišnim osnovama, dok socijalna politika obezbjeđuje socijalno
zbrinjavanje stanovništva.
● Socijalnaa politika ima zadatak socijalno zbrinjavanje stanovništva
(zaštita narodnog zdravlja i porodice, zaštita boraca i žrtava rata, socijalno
osiguranje, zaštita osoba s tjelesnim i duševnim nedostacima, starih i iznemoglih i dr.
U širem smislu, u socijalnu politiku spada i spriječavanje negativnih pojava u društvu
– alkoholizma, prosjačenja, prostitucije, huliganstva i sl.
 U svom međuodnosu ekonomska i socijalna
politika polaze od sljedećeg:

• Tržište je osnovni pokretač i mehanizam raspodjele dohotka u društvu.

• Zbog manjkavosti tržišta potrebna je korekcija tržišta. Tržište prouzrokuje
nejednakosti (socijalne nepravde). Zbog toga država, ne odbacujući tržište kao
nacionalni mehanizam mora ublažiti njegove negativne posljedice i afirmirati
društvene vrijednosti: jednakost, socijalna pravda, solidarnost.
• Civilno društvo je potrebno kao korektor države. Čak i država sa svim svojim
politikama raspodjele dohotka nemože u potpunosti riješti sve socijalne probleme.
Zbog toga se i aktivirao koncept socijalnog društva koji provodi široka mreža
nevladinih organizacija i sindikata.
• Načelo uključivanja socijalna politika polazi i od toga da se ne vrši samo materijalno
pomaganje hendikepiranih nego da se omogući i njihovo aktivno uključivanje u
društvo (inkluzija).
• Načelo prevencije znači da socijalna zajedno sa ekonomskom politikom postavi
prevenciju kojom se unaprijed izbjegavaju socijalne posljedice.
 Ciljevi ekonomske politikae

Makroekonomski ciljevi Mikroekonomski ciljevi

ekonomske politike
ekonomske politike
 Makroekonomski ciljevi ekonomske politike

● U tradicionalnoj ekonomskoj teoriji najčešći, osnovni makroekonomski

ciljevi ekonomske politike, koji ujedno služe i za mjerenje uspjeha neke
ekonomije, su („zlatni četverougao“):
 (1) ekonomski rast,

 (2) visoka zaposlenost,

 (3) stabilnost cijena i

 (4) uravnotežen platni i vanjskotrgovinski bilans sa inostranstvom

  

● U posljedne vrijeme proširuju se opseg osnovnih ciljeva ekonomske politike,

pa se uz predhodne postavlaju i sljedeći ciljevi ekonomski ciljevi:
 (1) održivi ekonomski rast i

 (2) ekonomska stabilizacija.

 , MATE, 2011, Zagreb, str. 370 i dalje.

 Trade off među ciljevima ekonomske
politike

 Ciljeve ekonomske politike obično nije moguće istovremeno ostvariti, jer su

neki od njih međusobno suprostavljeni, iako mogu biti i komplemenratni.
 Za nosioce ekonomske politike problem čine upravo ovi suprostavljeni ciljevi,
jer su tada prinuđeni da prave trade off (izbor) između njih.

 Prema međusobnom odnosu, ciljevi ekonomske politike mogu biti:

 ● nezavisni jedni od drugih – ostvarenje jednog ne utiče na ostvarenje
drugog cilja, što se rijetko dešava;
 ● komplementarni – ciljevi ekonomske politike imaju paralelan efekat
(npr. povećavanje proizvodnje i povećavanje zaposlenosti);
 ● suprostavljeni – realizacija jednog negativno utiče na drugi cilj (npr.
inflacija i zaposlenost, investicije i tekuća potrošnja).
 Najčešće suprostavljeni ciljevi ekonomske
politike
  
 1) Zaposlenosti i inflacija (tj. puna zaposlenost i stabilnost cijena).
Snižavanje visoke stope inflacije izaziva ili visoku nezaposlenost ili primjenu
politike dohodaka koja zadire u slobodu tržišta. Ako se cijene i nadnice
određuju na slobodnom tržištu, uslov obaranja inflacije je visoka
nezaposlenost;
 (2) Inflacija i ekonomski rast, jer se često postavlja pitanje: da li
trebamo ostvariti nisku i stabilnu inflaciju sa nižim stopama rasta ili
povećanu inflaciju sa rastućim stopama ekonomskog rasta;
 (3) Očuvanja stabilnosti tečaja domaće valute i poboljšanja
vanjsko-trgovinskog bilansa;
 (4) Potrošnja i ekonomski rast. Brzi ekonomski rast pretpostavlja visoke
investicije, a veće investicije su moguće uz veću štednju, dakle nauštrb
potrošnje;
 (5) Tržišne efikasnost i socijalna pravednost.
 Izbor između inflacija i (ne)zaposlenesti

 ● Najčešće se pravi izbor između inflacije i nezaposlenosti na kratak rok.



 ● Ako se ekonomska politika opredjeli za povećanje agregatne potražnje,

smanjiće se nezaposlenost, ali će se povećati inflacija.

 ● Ako se, pak, opredjeli za smanjenje agregatne potražnje, smanjiće se

inflacija, ali će se povećati nezaposlenost, bar privremeno.

 ● Filipsova kriva (Phillips curve) ilustruje ovaj odnos između inflacije i

nezaposlenosti na kratak rok. U dorađenom obliku ove krive izražava se
izbor (trade-off) kroz negativnu korelaciju između stope inflacije i stope
nezaposlenosti.
Filipsova kriva (Phillips curve)

 
Filipsova kriva pokazuje
nagativnu vezu između
stope inflacije i stope
nezaposlenosti.

U tački A, inflacija je niska,

a nezaposlenost visoka.

U tački B inflacija je visoka,

a nezaposlenost niska.
Trade off između inflacije i
nezaposlenosti:

● Visoka nezaposlenost =>

niska inflacija

● Niska nezaposlenost =>

visoka inflacija
 Mikroekonomski ciljevi ekonomske politike

 ● Ekonomska efikasnost - sposobnost društva da putem mikroekonomske

 politike alocira ili raspoređuje oskudne resurse da bi zadovoljio potrebe i
 želje potrošača u određenom vremenu.
 ● Pravedna raspodjela - Kao najčešće mjere koje ekonomska politika
 primjenjuje kako bi smanjila nejednakosti u dohocima i imovini su: (1)
 progresivno oporezivanje i (2) transferna plaćanja.
 ● Pravedna raspodjela
 ● Ekonomske slobode – liberalno uvjerenje da će slobode podržati i ekonomski
 rast i razvoj. Bez ekonomskih sloboda nema slobodnog društva i tržišta, a
 ekonomske slobode su i preduslov privatnog investiranja, pogotovo stranih
 investicija. Ekonomske slobode podrazumijevaju slobodan tok roba i novca.
 Osnove ekonomskih sloboda čine: • vlasnička prava • sloboda ugovaranja i
 trgovine • poštovanja ugovora • niski porezi.
 • poštovanja
 Hipotetički primjer usporedbe proporcionalnog i progresivnog oporezivanja
Proporcionalno oporezivanje: Progresivno oporezivanje:
Iznos Proporcionalna Plaćeni Iznos Proporcionalna Plaćeni
dohotka stopa porez dohotka stopa porez
1000 10 % 100 1000 10 % 100
2000 10 % 200 2000 15 % 300
3000 10 % 300 3000 20 % 600

Na sve dohotke se (proporcionalno) plaća Sa rastom dohotka porezi rastu

isti porez od 10 %. progresivno, tako da se na drugi dohodak
sada plaća viši (15%), a na treći još viši
porez (30%).
 Mjerenje ekonomskih sloboda
 ● Dva su najpoznatija načina mjerenja ekonomskih sloboda država:
 - indeks ekonomskih sloboda po The Heritage fondacije i
 - indeks ekonomskih sloboda po Wall Street Jurnala
● Ocjene imaju vrijednost od 1 do 5.
● Ocijena 1 prezentuje visok nivo
ekonomske slobode dok 5 predstavlja
veoma nizak nivo ekonomske slobode.
● Zemlje koje imaju prosječnu ocenu
između 1,00-1,99 smatraju se
ekonomski slobodnim
● Zemlje koje imaju ocjenu između 2 i
2,99 uglavnom ekonomski
neslobodnim,
● Od 3 do 3,99 uglavnom nisu ekonomski
slobodne
● Zemlje koje imaju ocjenu između 4 i 5
smatraju se represivnim.
Zemlje Balkana zauzimaju sljedeće pozicije
za 2019. godinu

 33. Makedonija 71.1

 51. Kosovo 67.0
 52. Albanija 66.5
 69. Srbija 63.9
 83. Bosna i Hercegovina 61.9 – „umjereno slobodna zemlja“
 86. Hrvatska 61.4
 92. Crna Gora 60.5

 Ukupna ocjena BiH je ispod regionalnog prosjeka i nešto malo iznad svjetskog
prosjeka.
 Indeks ekonomskih sloboda za BiH, 2019
Klasifikacija ciljeva na dugoročne i kratkoročne
I. Dugoročni (strukturni) ciljevi II. Kratkoročni (konjukturni) ciljevi:
GLAVNI:
(1) Povećavanje proizvodnje 1. Puna zaposlenost
(ekonomski rast) 2. Stabilnost cijena
(2) Poboljšanje alokacije i 3. Poboljšanje izvoza
iskorištenost faktora proizvodnje
(3) Zadovoljavanje kolektivnih
potreba
(4) Ravnomjernija raspodjela
bogatstva i dohotka
(5) Zaštita i stimuliranje razvoja
pojedinih sektora i grana privrede
(6) Regionalni razvoj
SPOREDNI:
1. Poboljšanje lične potrošnje,
2. povećavanje veličine i
poboljšanje strukture populacije
3. Skraćivanje radnog vremena
 Brzi kviz i kontrolna pitanja
● Brzi kviz
(1) Objasnite odnos socijalne i ekonosmke politike!

● Kontrolna pitanja
1. Istaknite razliku ekonosmke i socijalne politike!
2. Zašto se javja tredae off između ciljeva ekonosmke politike
3. Koji su najčešće suprostavljeni ciljevi ekonomske politike ?
4. Koji su kratkoročni ciljevi ekonomske politike ?
5. Koji su dugoročni ciljevi ekonomske politike ?
6. Objasnite Izbor između inflacije i (ne)zaposlenosti!
7. Objasnite krakoročnu Filipsovu krivu!
8. Predstavite ekonomsku efikasnost kao mikroekonomski cilj ekonomske politike!
9. Predstavite pravednu raspodjelu kao mikroekonomski cilj ekonomske politike!
10. Predstavite ekonomske slobode kao mikroekonomski cilj ekonomske politike!