Uyku Bozuklukları

Uzm.Dr. Esra Yürümez

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları
 Uyku organizmanın çevreyle iletişiminin geri
döndürülebilir biçimde geçici, kısmi ve periyodik olarak
kaybolması durumudur.
 Yaşam için gereklidir.
 Uyku, insan ömrünün yaklaşık 1/3'ünü oluşturmaktadır.
 Uyku temelde 2 döneme ayrılır; REM (hızlı göz
hareketleri-Rapid Eye Movement) dönemi ve Non REM
(NREM) dönemi.
 NREM dönemi ise 4 dönemden oluşur.
 NREM dönemi:
 a) Yüzeyel uyku (1. dönem ve kısmen 2. dönem)
 b) Derin uyku (yavaş dalga uykusu) (3. ve 4. dönemler)
(anabolik dönem)
 Genç erişkin insanda uyku dönemleri
 1. dönem % 5-10
 2. dönem % 45-60
 3. ve 4. dönem % 20-25
 REM dönemi % 20-30
 REM döneminde kaslarda tonus kaybı (atoni) olur.
 Hızlı göz hareketleri başlar, bilişsel ve fizyolojik
aktivitelerde artış görülür.
 Ereksiyon (nocturnal penile tumescence - NPT), kalp atım
hızı, solunum sayısı ve derinliğinde değişiklikler
görülebilir.
 REM ve yavaş dalga uykusu en önemli dönemler olarak
kabul görür.
 Evre I; uyanıklık ve uyku arasında bir geçiş evresidir.
Yatağa girdikten sonra evre 1’e kadar geçen süre uyku
latansı olarak adlandırılır. Bu süre 20 dakikadan kısa
olmalıdır. 
 Evre 2 uyku elektroensefalografi (EEG)’de uyku iğcikleri
ve K kompleksleri ile karakterizedir.
 Evre 3 ve evre 4 EEG’de yavaş delta dalgalarının olması
ile ayırt edilir. Evre 3 ve 4 yavaş dalga uykusu, delta uyku
veya derin uyku olarak da adlandırılmaktadır.
Dinlendirici uyku dönemidir.
 Uykunun başlamasından yaklaşık 90 dakika sonra ilk
REM dönemi ortaya çıkar.
 90 dakika aralarla bir gecede 3-5 REM dönemi görülür.
 Genel olarak uykunun ilk 1/3'lük bölümünde derin uyku,
son 1/3'ünde REM uykusu daha fazladır.
 Erişkinlerin yedi-sekiz saat süren monofazik uyku paterni
vardır.
 NREM ve REM’in bir döngüsü 90-100 dakikada
tamamlanır.
 Normal bir uyku periyodunda beş-altı döngü olur.
 Uykunun ilk iki evresinde kişi kolayca uyanır. Uyku
ilerledikçe NREM kısalır, REM uzar.
 NREM 3-4 sadece uyku süresinin ilk yarısında görülür.
 Rüyaların %80’i REM’de, %20’si NREM’de görülür.
REM rüyaları daha kompleks ve garipken NREM rüyaları
daha gerçek ögeler içerir.
 Uyku bozukluklarının klinik değerlendirmesinde, alışılmış
uyku uyanıklık düzeni, bu düzende ortaya çıkan
değişiklikler dikkatle araştırılmalıdır.
 Uyku bozukluğunun tanımı, sıklığı, şiddeti, ciddiyeti,
gelişimi, süresi ve eşlik eden durumlar araştırılmalı, bunun
için de kişinin 24 saatlik yaşantısı gözden geçirilmeli,
ayrıntılı öykü alınmalıdır.
 Uyku sorunlarının çözümünde davranış tedavileri ilaç
kullanımı dışındaki tedaviler arasında en etkili olanıdır.
 Düzenli egzersiz, zamanın yapılandırılması, yatmadan
önce uykuya dalmayı kolaylaştırıcı alışkanlıkların
kazandırılması ve uyku hijyeni hakkında eğitim önemlidir.
Uyku Hijyeninin Sağlanması

 Kişi sabah uyandığında yataktan çıkmalıdır.

 Aynı saatte yatılıp kalkılmalıdır.
 Gündüz uykusu uyunmamalıdır.
 Yatak odası ses, ışık, ısı yönünden uygun olmalıdır.
 Aşırı aç ya da tok olunmamalıdır.
 Kafeinli içecekler, alkol ve sigara kullanılmamalıdır.
 Uyumaya ilişkin koşullanma ya da özel bir çaba
gösterilmemelidir.
Uykunun Değerlendirilmesi
 Sık kullanılan objektif yöntemler arasında polisomnografi,
aktigrafi, Çoklu Uyku Latansı Testi (MSLT) yer alır.
 PSG: Uyku evreleri, kardiyak ritm, kas aktivitesi, solunum
ve horlamayı monitorize eden, uyku bozukluklarında altın
standart yöntemdir.
 Aktigrafi: Bileğe takılan sensörle büyük motor hareketleri
ölçerek uyku-uyanıklık dönemlerini monitorize eden non-
invaziv bir yöntemdir.
 MSLT: Uyku latansını belirlemek için, çevresel uyaranlar
yokken oluşan uyku halini saptamaya çalışan, çok kez
tekrarlanan, özellikle narkolepsi tanısında kullanılan bir
yöntemdir.
Uykunun Değerlendirilmesi
 Subjektif yöntemler arasında Türkçe geçerlik güvenilirliği
yapılanlar; Çocukluk Uyku Alışkanlıkları Anketi,
Çocuklarda Uyku Ölçeği, yapılmayanlar; Çocuklarda
Uyku Çalışması (Pediatric Sleep Survey), Öğretmenler
için Gündüz Uykululuk Anketi (The Teachers Daytime
Sleepiness Questionnaire), Uyku Özbildirim Ölçeği,
Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksidir.
Uyku Bozuklukları
 Dissomnialar
 Parasomnialar
 Tıbbi/Psikiyatrik Bozukluklar
Dissomnialar
 Primer İnsomnia
 Primer Hipersomnia
 Narkolepsi
 Solunumla İlişkili Uyku Bozukluğu
 Sirkadian Ritmle İlişkili Uyku Bozukluğu
Primer İnsomnia
 Uykuya dalma, sürdürme ve sonlandırma sorunlarına
bağlı dinlendirici olmayan uyku söz konusudur.
 İnsanların %50'si yaşamlarının bir döneminde uykusuzluk
yaşar.
 Erişkin ağır ve kalıcı uykusuzluktan yakınanların oranı
%10-20’dir.
Primer Hipersomnia
 Bir aydan uzun süren, gündelik yaşamı olumsuz etkileyen,
gece yeterince uyunmasına karşın gündüzleri uyumak
zorunda kalınmasıyla karakterizedir.
 1.Kleine-Levin Sendromu: Ergenlikte başlayan, ani
ataklarla seyreden, erkeklerde daha çok görülen ve
zamanla kaybolan bir uyku bozukluğudur.
 Hipersomnia, hiperfaji, hiperseksüalite ve konfüzyon
benzeri bozukluklar görülür.
 2. İdiyopatik Hipersomnia: Uzun süre uyuduğu halde
dinlenemeyen, gündüz de uyuyan kişilerdir.
 Narkolepsiden farklı olarak REM latansı kısa değildir.
 3.Narkolepsi: Ani uyku atakları, katapleksi, uyku-
uyanıklık geçişi sırasında uyku paralizisi ve
hipnogojik/hipnopompik halusinasyonlarla karakterizedir.
 Katapleksi kısa süreli, ani çizgili kas tonusu değişikliğidir.
 Sıklıkla ergenlik döneminde başlar.
 Gün içerisinde aniden 5-10 dakikalık uyku atakları gelişir,
kişi engel olamaz. Tamamen dinlenmiş uyanır.
 Huzursuz Bacak Sendromu (Restless Leg Sendromu-
RLS): İstirahat ya da uyku sırasında, ayaklarda belirgin
uyuşma, karıncalanma, ağrı ve sıçramalarla karakterize bir
tablodur.
 Çoğunda uykuda bacaklarda periyodik hareketler saptanır.
 Dopaminerjik sistem
 İdiyopatik periyodik bacak ve kol hareketleri (nokturnal
miyoklonus): Özellikle alt ekstremitelerde, yineleyici ve
düşük amplitüdlü, kısa süreli atmalar şeklinde kendini
gösterir.
Parasomnia
 Uykuda, uyku dönemiyle eş zamanlı davranış ve
fizyolojik alanlarda değişimleri kapsar.
 Bunlar, SSS aktivasyonunun otonomik sinir sistemi ya da
iskelet kaslarına aktarılması ile ortaya çıkar.
 Parasomnialar çocuklukta sık görülür.
Parasomnialar
 Kabus Bozukluğu
 Uyku Terörü
 Uykuda Yürüme
 Diş Gıcırdatma
Kabus Bozukluğu
 Sıklıkla 3-5 yaşları arasında görülen, genellikle REM
döneminde ve uykunun ikinci yarısında, dış uyaran
olmaksızın uyanmaya yol açan, korkutucu rüyalar ile
karakterizedir. Yaklaşık %5 oranında rastlanır.
 Korku ile uyanır, rüya içeriğini hatırlar ve
uyandığında hafif konfüzyon içindedir. Epizod
geçince uykuya dalar.
 Kabus bozuğu, uyku terörü ve epilepsiden ayırt
edilmelidir.
 Kabus bozukluğu, REM'le ilişkilidir ve uykunun her
döneminde görülebilir, uyku terörü ise daha çok
derin uykunun yoğun olduğu ilk 2 saatte ortaya çıkar.
Epilepsi ise uyanıklıkta da görülmesi ve EEG ile
ayırt edilebilir.
Uyku Terörü
 Uykunun ilk saatlerinde, yavaş dalga uykusu
sırasında ortaya çıkan, korku, çığlık atma ve
ağlamanın görüldüğü, otonomik ve davranışsal
değişikliklerle karakterize bir bozukluktur.
 Genellikle hatırlanmaz.
 Yaygınlığı çocuklarda %1-6 olup, en çok 5-7 yaşları
arasında görülmektedir.
 Erişkinlikte prevalansı %0-1 civarındadır.
 Motor aktivite belirgindir.
 Pupil dilatasyonu, terleme, taşikardi, takipne,
konfüzyon hali eşlik edebilir.
 Genellikle 15 dakika içinde tam bir uyanıklık hali
oluşmadan yatışır. Yaklaşık uykunun aynı
dönemlerinde ve gecede bir epizod görülür.
 Gece terörü Kabus bozukluğu

Ortalama başlama yaşı > 18 ay (4-12 yaş sık) 36-72 ay

Ortaya çıktığı zaman Uykunun ilk 1/3’ünde Uykunun 2. yarısında
Görüldüğü uyku evresi NREM REM
Çocuğun duygusal durumu Yatıştırılamayan ağlama, Yatışabilen korku
panik
Çocuğun uyanması Hayır Evet
Uykuya kolayca geri Evet Hayır
dönmesi
Olayı hatırlaması Hatırlamaz Hatırlar
Uyurgezerlik (Somnanbulizm)

 Yavaş dalga uykusu sırasında ortaya çıkan ani motor

aktivite ile karakterizedir. Uykunun ilk saatlerinde,
yaklaşık 10-15 dakika süreyle görülür.
 Amnezi eşlik eder.
 Çocukların %25-30'unda görülür. 12 yaş civarında en
sıktır, 15 yaşından sonra nadirdir.
 Uyurgezerlikte ailesel yatkınlık belirgindir.
 REM uykusu davranış bozuklukları: Genellikle orta
yaş ve yaşlı erkeklerde, gecenin son 1/3’lük
kısmında, REM uykusunda atoninin geçici kaybı ile
birlikte, motor aktivitelerin oluşması ile karakterize
bir bozukluktur.
 Uyku Paralizisi: Uykuya dalarken (hipnogojik) ya da
uyanırken (hipnopompik) ortaya çıkan, genellikle
anksiyete ve ölüm korkusunun eşlik ettiği, istemli
hareketleri yapamama ile karakterize bir bozukluktur.
 Ergenlik döneminde oldukça yaygındır.
 Uykuda Konuşma: Uyku sırasında kendiliğinden,
farkında olmadan sesler çıkarma veya konuşmalarla
karakterizedir. Uykunun ilk saatlerinde, derin uykuda
ortaya çıkar.
 Uyku Bruksizmi: Uyku sırasında dişlerin birbirine
sürtülmesi ile karakterize stereotipik bir bozukluktur.
 Uyku Enürezisi: Uyku sırasında tekrarlayıcı istemsiz
miksiyon ile karakterizedir. Genellikle yavaş dalga
uykusu sırasında görülür.