ORTOGRAPIYANG

FILIPINO
KASAYSAYAN NG ALPABETONG PILIPINO
.

 Ang mga mananaliksik ay nagkakaisa na ang ating mga ninuno’y may

sarili nang kalinangan at sibilisasyon bago pa man dumating ang
Kastila.
 Bukod pa sa pagkakaroon na ng sistema ng pamamahala at kalakalan,
sila ay maalam nang sumulat at bumasa.
 Samakatuwid, mayroon na silang sistema ng pagsulat gamit ang
kanilang alpabetong tinatawag nilang “ALIBATA”.
 
1) Alibata (a-lif-ba-ta/baybayin)
.

 Ang pinakaunang alpabetong ginamit ng mga Pilipino. Sa iba’t ibang

lugar, may kaunting pag kakaiba ang mga simbolo ng Alibata. Ito ay
binubuo ng 17 na titik: 3 patinig at 14 na katinig.
 
Pagbigkas ng Alibata
.

o Kapag ang isang katinig ay may tuldok o kudlit sa ibabaw, binibigkas

iyon nang may kasamang tunog na /e/ o/ i. Kapag ang isang katinig ay
may tuldok o kudlit sa ilalim, ang kasamang patinig ng katinig ay /o/ o/
u/.
Paraan ng pagsulat ng Alibata
.

o Sinusulat nang pabertikal mula taas paibaba at pahorizontal mula kaliwa

hanggang kanan.
o Sinusulat sa mga kahoy, kawayan, malalaking dahon, at bato. Ginagamit
ang balaraw o anumang bagay na matutulis na panulat at dagta ng mga
puno at halaman bilang tinta.
LARAWAN NG ALIBATA
  

2) Alpabetong Romano (abecedario)

.

 Ipinakilala at tinuro ng mga Kastila na dumating sa Pilipinas. Isa sa

mga pinakamahalagang impluwensya ng mga Kastila.
 Tinuruan ng mga Kastila ang mga Pilipino sa paggamit ng Alpabetong
Romano. Ang mga titik ay tinawag na pa-Kastila, alalaong baga’y
nakilala sa tawag na Abecedario.
 Noong panahong iyon, nagging palasak ang mga akda sa wikang Tagalog na
nakasulat sa palabaybayan ng Kastila tulad ng kasunod na halimbawa:
 
Halimbawa:
Cahinahinayang cung ito i maputi
Cucupas ang bango, culai mauauacsi
At yaong may ibig na mangagcandili
Cusang babayaan sa pagcaruhagi.
 
- Mula sa “Sa May Manga Anac na Dalaga” ni Modesto Santiago
  
3) Abakada
.

 Bunga ng pagpapahintulot ng pagpapalimbag ng mga diskyunaryo at

aklat sa gramatika ng Wikang Pambansa sa mga paaralan noon 1940,
binalangkas ni Lope K. Santos ang bagong alpabetong ito.
 Tinawag ito “Abakada” sapagkat ito ang unang 4 na titik sa alpabetong
ito. Binubuo ng 20 titik : 15 katinig at 5 patinig na kumakatawan sa
makahulugan tunog ng bawat isa.
4) Alpabetong Pilipino – Alpabetong Filipino
.

 Ang makabagong alpabetong Filipino (o mas kilalá bílang alpabetong Filipino) ay

ang alpabeto ng wikang Filipino, ang pambansang wika ng Pilipinas at isa sa mga
opisyal na wika ng bansa kasáma ang Ingles. Ang modernong alpabetong Filipino
ay binubuo ng 28 titik kabílang ang 26 titik ng payak ng alpabetong Latino ng ISO,
ang “Ññ” ng wikang Kastila at ang “NG” ng wikang Tagalog.
 Ang mga titik ay kumakatawan sa isang tunog na pasalita. Ito ay binubuo ng mga
patínig o bokáblo at mga katínig o konsonánte. Ang alpabetong Filipino ay binubuo
ng 28 na titik na may katawagan sa tulad sa wikang Ingles, maliban sa Ññ /enje/.
MGA TUNTUNIN SA
PAGBABAYBAY
 Pagbigkas na Pagbaybay
.

o Ang pabigkas o pasalitang pagbaybay sa Filipino ay patitik at hindi papantig.Ang

ispeling o pagbaybay ay isa-isang pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-sunod ng
mga letrang bumubuo sa isang salita,
 .

Halimbawa:
 .

SALITA
boto = /bi-o-ti-o/
plano =/pi-el-ey-en-o/
Fajardo =/Kapital ef-ey-dzey-ey-ar-di-o/
 PANTIG
a = /ey/
la = /el-ey/
bra = /bi-ar-ey /
kon =/ key-o-en/
 
DAGLAT
Bb. (Binibini) = /Kapital bi-bi/
Gng. (Ginang) = /Kapital ji-en-ji/
Kgg. (Kagalang-galang) = /Kapital key-dzi-dzi/
 INISYAL NG TAO
MAR (Manuel A. Roxas) = /em- ey-ar/
LKS (Lope K. Santos) = /el-key- es/
CPG (Carlos P. Garcia) = /si-pi-dzi/
 
AKRONIM
GAT (Galian sa Arte at Tula) = / ji-ey-ti/
PLM (Pamantasan ng Lungsod ng Maynila) = /pi-el-em/
KBP (Kapisanan ng mga Brodkaster sa Pilipinas) = /key-bi-pi/
 INISYAL NG SAMAHAN
KWF (Komisyon ng Wikang Filipino) = /key-dobolyu-ef/
SWP (Surian ng Wikang Pambansa) = /es-dobolyu-pi/
PSLF (Pambansang Samahan ng Linggwistikang Filipino) = /pi-es-el-ef/
 
SIMBOLONG PANG- AGHAM/PANGMATEMATIKA
Fe (iron) = /ef-i/
Ca (calcium) = /si-ey/
Cu (copper) = /si-yu/
 
 
 Pasulat na Pagbaybay
.

o Mananatili sa pagsulat at pagbasa ng mga karaniwang salita ang isa-sa-

isang tumbasan ng letra at makabuluhang tunog na ang ibig sabihin, isa
lamang ang tunog sa pagbigkas ng bawat letra kapag naging bahagi ng
karaniwang salita.
 
a. Sa pagsulat ng mga katutubong salita at mga hiram na karaniwang salita na
naasimila na sa sistema ng pagbaybay sa Wikang Pambansa ay susunod na
rin ang kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang
basa.
 .

Halimbawa:
bapor (vapor) sigarilyo (cigarillo)
kotse (coche) kalye (calle)
bangko (banco) sentro (centro)
kahon (cajon) senyas (senas)
  
b. Ang dagdag na walong (8) letra: C,F,J,N,Q,V,X,Z ay ginagamit sa mga:
 .

1. Pantanging ngalan
 .

Halimbawa:
TAO GUSALI
Carmelita Ablaza Bldg.
Exequil Certeza Bldg.
Joel State Condominium
Vinzon Twin Towers
Ferrer Grand Villa Hotel
LUGAR
Canada
Quirino
Texas
Nueva Vizcaya
  
2. Salitang katutubo mula sa ibang wika sa Pilipinas
 .
Halimbawa:
Hadji (lalaking Muslim na nakarating sa Mecca)
Ifun (pinakamaliit na banak)
Canao (panseremonyang sayaw ng mga Igorot)
Masjid (moske, pook dalanginan)
Azan (unang panawagan sa pagdarasal)
  
 Panumbas sa mga Hiram na Salita
.

o Pinababagal ng 1987 Patnubay sa Ispeling ang leksikal na elaborasyon ng Filipino,

Nililimitahan nito ang panghihiram ng mga salita dahil sa paghihigpit sa paggamit ng
walong dagdag na letra(C,F,J,N,Q,V,X,Z) doon lamang sa mga sumusunod ;
 Pantanging ngalan
 Salitang katutubo mula sa ibang wika sa Pilipinas
 Salitang hindi konsistent ang ispeling o malayo ang ispeling sa pagbigkas na
kapag binaybay ang orihinal na ispeling nito.
 Salitang pang-agham at teknikal
 Simbolong pang-agham
o Sa paghanap ng panumbas sa mga salita buhat sa wikang Ingles, maaaring
sundin ang mga sumusunod na paraan:
a. Ang unang pinagkukunan ng mga hiram na salitang maaaring itumbas ay
ang leksikon ng kasalukuyang Filipino.
 .

Halimbawa:
HIRAM NA SALITA FILIPINO
rule tuntunin
ability kakayahan
east silangan
skill kasanayan
b. Maaaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa ibang katutubong wika ng
bansa.
 .
Halimbawa:

HIRAM NA SALITA FILIPINO KATUTUBONG WIKA

Power kapangyarihan Gahum (cebuano)
Husband asawa bana (hiligaynon)
Dimple biloy chidwai (ivatan)
Resurrection muling pagkabuhay banhaw (visaya)
c. Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiniram na salita mula sa Kastila, Ingles, at
iba pang wikang banyaga, at saka baybayin sa Filipino.
 .
Halimbawa:
INGLES KASTILA FILIPINO
check cheque tseke
liter litro litro
liquid liquid likido
education educacion edukasyon
d. Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring hindi
nauunawaan ng nakakarami, hinihiram nang tuwiran ang katawagang Ingles at
binabaybay ito ayon sa sumusunod na paraan:
.

1. Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito nang walang pagbabago.
 .

Halimbawa:
SALITANG BANYAGA FILIPINO
reporter reporter
soprano soprano
memorandum memorandum.
editor editor
2. Kung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito at baybayin nang konsistent,
ayon sa simulain kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang
basa.
 
Halimbawa:
SALITANG HIRAM FILIPINO
control kontrol
meeting miting
teacher titser
nurse nars
score iskor
 Gayunpaman,may ilang salitang hiram na maaaring baybayin sa
dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit.
 .

Halimbawa:
kongregasyon konggregasyon
kongresista konggresista
bingo binggo
1. May mga salita sa Ingles o sa iba pang banyagang salita na lubhang di-konsistent
ang ispeling o lubhang malayo ang ispeling sa bigkas na:
a) Maaaring hayaan na muna sa orihinal na anyo o panatilihin ang ispeling sapagkat
kapag binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay hindi na mababakas ang orihinal na
ispeling nito.
 .

Halimbawa:
Coach Pizza Pie
Sausage Doughnut
Champagne Brochure
 Ang Gamit ng Gitling
.

o Maikling guhit na inilalagay sa pagitan ng dalawang pantig na pinaghahati,

sa pagitan ng tambalang salita, o sa dalawang salitáng pinagkakabit
 .

gitlíng
hyphen
 
gitlingán, mággitlíng
hyphenate
o Ginagamit ang gitlíng (-):
 .

1. Sa pag-uulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.

.

Halimbawa:
araw-araw balu-baluktot
dala-dalawa anu-ano
isa-isa sinu-sino
pulang-pula sari-sarili
2. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay
nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginigitlingan ay nagkakaroon ng
ibang kahulugan.
 .

Halimbawa:
mag-alis nag-isa nag-ulat
pang-ulan tag-araw pag-inom
mag-asawa pag-aaruga pag-asa
3. Kapag may katagang nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.
 .

Halimbawa:
Pamatay ng insekto pamatay-insekto
Humigit at kumulang humigit-kumulang
Lakad at takbo lakad-takbo
Bahay na aliwan bahay-aliwan
Dalagang tagabukid dalagang-bukid
4. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang
bagay o kagamitan, sagisag o simbulo. Ang tanging ngalan ay walang
pagbabago sa ispeling.
 .

Halimbawa:
maka-Diyos mag-Ajax maka-Rizal
maka-Johnson maka-Pilipino mag-Sprite
taga-Cebu taga-Luzon taga-Antique
 
 Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling
ay nalilipat sapagitan ng inulit na unang pantig ng tanging ngalan at ng
buong tanging ngalan.
 .

Halimbawa:
mag-Johnson magjo-Johnson
mag-Ford magpo-Ford
mag-Sprite mag-i-Sprite
mag-Zonrox magso-Zonrox
mag-Corona magko-Corona
5. Kapag ang panlaping ika- ay iniunlapi sa numero o tambilang.
 .

Halimbawa:
Ika-3 n.h.
ika-25 pahina
ika-8 na buwan
Ika-10 ng umaga
ika-3 rebisyon
ika-25 na anibersaryo
6. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraksyon.
 .

Halimbawa:
           isang-kapat (1/4)
             lima’t dalawang-kalima (5 2/5)
             tatlong-kanim (3/6)
 
7. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at
ng kanyang asawa.
 .

Halimbawa:
Gloria Macapagal-Arroyo
Judy Ann Santos-Agoncillo
Conchita Ramos-Cruz
8. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya
 .

Halimbawa:
.

Ginagamit ito sa pagsasanay ng wastong pagbigkas ng

mga salita, parirala at pangungusap.