Kalp Debisi

Kalp Debisi
• Kalp debisi, kalbin bir dakikada aorta pompaladığı
kan miktarıdır (dolaşımda akan kan miktarı).
• Kalp debisi;
• (1) vücut metabolizmasının bazal düzeyi,
• (2) kişinin egzersiz yapması,
• (3) yaş
• (4) vücut büyüklüğü gibi bazı faktörlerden etkilenir.
• Yaklaşık 5 lt
 Kalp İndeksi
• Vücut yüzeyinin
metrekaresi başına kalp
debisidir.
• Normal 70 kilogramlık bir
insanda;
• Vücut yüzeyi 1,7 m²
• Ortalama kalp indeksi 3
L/dak/m²
• Yaşla azalır
• Kalbin ulaşabileceği
kardiyak debi sınırlıdır.
• Normal bir kalp, debisinin
(5 litre/dakika) X 2.5 katına
= 13 litre/dakika’ya kadar
pompalayabilir (plato
seviyesi).
• Bunun üzerinde kan
pompalayan kalbe çok
etkin kalp
• Altında kan pompalayan
kalbe az etkin kalp denir.
Çok Etkin Kalbe Neden Olabilen Faktörler
• (1) Sinirsel uyarı:
• Sempatik stimulasyon ve parasempatik inhibisyonun
birleşimi ile kalp hızında büyük artış (180-200 vuru) ve
artmış kontraktilite (2 katına kadar çıkabilir) ile kalp debisi
plato düzeyini normal plato eğrisinin iki katına çıkarabilir
(25 lt/dk).
• (2) Kalp kasının hipertrofisi:
• Kalpte artmış iş yüklerine maruz kalınması hipertrofiye bu
da kalp kasının kitlesinde, kasılma gücünde artışa yol açar.
• Örn: Maraton koşucularının kalbinde meydana gelen kitle
artışı- Kalp debisi plato düzeyini bazen %60-100 artırır
• İki etki birleşirse (~ 30-40 litre/dakika) kan pompalanır.
 Az Etkin Kalbe Neden Olan Faktörler
• Kalp krizine yol açabilen koroner arter tıkanması
• Kalbin sinirsel uyarılmasının inhibisyonu
• Kalp vurularının hızında veya ritminde
bozulmaya neden olan patolojik faktörler
• Kalp kapak hastalıkları
• Konjenital kalp hastalığı
• Miyokardit
• Kardiyak hipoksi
 Kalp Debisini Etkileyen Faktörler
Kalp debisi= Dakikadaki atım sayısı x Atım hacmi

Kalp debisi=Arteryel basınç x TPR

• Venöz dönüş

• Toplam perifer direnci

 Venöz Dönüş
• Venöz dönüş, venlerden sağ atriyuma bir
dakikada akan kan miktarıdır.
• Venöz dönüşü, bölgesel kan akımlarının tümü
oluşturduğuna göre, kalp debisi öncelikle
vücuttaki bölgesel kan akımını kontrol eden
çeşitli faktörlerin hepsinden etkilenir.
 Vönöz dönüşü etkileyen faktörler
• Sistemik dolaşımdan kalbe dönüşü etkileyen
üç temel faktör
• 1. Sağ atriyum basıncı
• 2. Sistemik dolaşımın doluş derecesi
(ortalama sistemik doluş basıncı) sistemik
kanı kalbe yönelten güçtür
• 3. Perifer damarları ve sağ atriyum arasında
kan akımına direnç.
 Sağ atriyum basıncının kalp debisine etkisi
• Sağ atriyum basıncı çok artarsa venöz dönüş
azalır (artan atriyal basıncın sistemik dolaşımın
venlerindeki geriye doğru etkisi) ve kardiyak
debi düşer.
• Sağ atriyumun gerisindeki basınç artışı da kanın
venlerde depolanmasına neden olur (venöz
göllenme).
• Sağ atriyum basıncı sıfırın altına -atmosfer
basıncının altı-düştüğü zaman venöz dönüşteki
hızlı artış kesilir.
• Sağ atriyum basıncı yaklaşık -2 mm Hg’ya indiği
anda venöz dönüş plato düzeyine ulaşır.
• Bu plato, göğüse giren major venlerin
kollapsına bağlıdır.
• Sağ atriyumdaki negatif basınç ven çeperlerini
göğüse girdikleri yerde sürekli olarak kollabe
ederek, periferdeki venlerden ilave kan akışını
önler.
 Sağ atriyum basıncına etkili faktörler

• Dış basınç (intraplevral basınç):

• Normal dış basınç, -4 mm Hg’lık normal
intraplevral basınca (göğüs boşluğundaki
basınç) eşittir.
• İntraplevral basıncın artması sağ atriyum
basıncını artırır, azalması azaltır.
 İntraplevral basıncı değiştirebilen faktörler
• 1. Solunum sırasında intraplevral basıncın
döngüsel değişiklikleri,
• Bu değişiklikler normal solunum esnasında
±2 mm Hg iken zorlu solunum esnasında ±50
mm Hg kadar büyük olabilir.
• İnspiryumda intraplevral basıncın düşmesi
venöz dönüşü kolaylaştırır.
• 2. Negatif basınca karşı solunum, eğriyi
daha negatif sağ atriyum basıncına (sola)
kaydırır.
• 3. Pozitif basınçlı solunum, eğriyi sağa
kaydırır.
• 4. Göğüs kafesinin açılması, intraplevral
basıncı 0 mm Hg’ya çıkartarak kalp debisi
eğrisini 4 mm Hg sağa kaydırır.
• 5. Kalp tamponadı, dış kalp basıncının
artması ve eğrinin sağa kayması anlamına
gelir.
 Ortalama Dolaşım Doluş Basıncı
• Kan akımı olmayınca, dolaşımın
her yerindeki basınçlar eşitlenir.
Bu dengelenmiş basınç düzeyine,
ortalama dolaşım doluş basıncı
denir.
• Dolaşımdaki kan hacmi ne kadar
fazlaysa ortalama dolaşım doluş
basıncı da o kadar büyüktür,
• Kan hacmi yaklaşık 4000 mililitre
iken ortalama dolaşım doluş
basıncı sıfıra yaklaşır.
• Kan hacmi 5000 mililitre
olduğunda doluş basıncı normal
değeri olan 7 mm Hg’dır
• Güçlü sempatik uyarı ile ortalama dolaşım
doluş basıncı artar.
• Normal kan hacminde, maksimum bir
sempatik uyarı ortalama dolaşım doluş
basıncını 7 mmHg’dan 17 mmHg’ya çıkarır.
• Tersine, sempatik sinir sisteminin tam
inhibisyonu, ortalama dolaşım doluş basıncını
4 mm Hg’ya düşürür.
 Ortalama Sistemik Doluş Basıncı (Bsd)
• Büyük kan damarları kalpte klemplenerek kan akımı
durdurulduktan sonra sistemik dolaşımın her yerinde ölçülen
basınç ortalama sistemik doluş basıncıdır.
• Pulmoner dolaşımdaki basınçlardan bağımsız olarak
ölçülebilir.
• Ortalama sistemik doluş basıncı venöz kanı periferden kalbe
doğru iten bir basıncı ifade eder.
• Ortalama dolaşım doluş basıncına hemen hemen daima
yaklaşık olarak eşittir, çünkü pulmoner dolaşım sistemik
dolaşımın sekizde birinden daha az kapasitansa ve yaklaşık
olarak kan hacminin yalnızca onda birine sahiptir.
• Ortalama sistemik dolaşım basıncı ne
kadar büyükse venöz dönüş eğrisi de o
kadar çok yukarıya ve sağa kayar
• Tersine ortalama sistemik doluş
basıncının azalması eğriyi aşağıya ve sola
kaydırır.
• Sağ atriyum basıncı yükselerek ortalama
sistemik doluş basıncına eşit olduğu
zaman, periferdeki damarlarla sağ
atriyum arasında artık basınç farkı
kalmaz. Sonuç olarak artık periferdeki
damarlardan sağ atriyuma kan akımı
yoktur.
• Ortalama sistemik doluş basıncı ile sağ
atriyum. basıncı arasındaki fark ne kadar
büyükse, venöz dönüş de o kadar büyük
olur
 Venöz Dönüşe Direnç
• Bir kısmı arteriyol ve küçük arterlerde meydana
gelmekle beraber, büyük bölümü venlerde oluşur.
• Venlerdeki direnç çok arttığı zaman, venler kolayca
genişleyebildiği için venöz basınç çok az artar ve
bu artış direnci yenmek için etkin değildir
• Bu durumda sağ atriyuma kan akışı azalır.
• Başlıca venlerin kendisinde olmak üzere kan
göllenmeye başlar
• Venöz dönüşe direncin yaklaşık 2/3’ünü
venlerdeki direnç, yaklaşık 1-3’ünü küçük arter
ve arteriyollerdeki direncin belirler.
• Venöz dönüş aşağıdaki formülle
hesaplanabilir:
Bsd-PRA VR: venöz dönüş, 5 lt/dak
Bsd: ortalama sistemik doluş
VR = ------------------ basıncı, 7 mmHg
PRA: sağ atriyum basıncı , 0 mmHg
RVR RVR: venöz dönüşe direnç, 1.4 mmHg
• Venöz direncin normalin
yarısına inmesi kan
akımını iki katına çıkartır
ve bu nedenle eğri iki kat
eğimle yukarıya kayar.
• Tersine, direncin
normalin iki katına
çıkması, eğriyi yarı
eğimle aşağıya kaydırır.
 Yüksek Kalp Debisi
• Azalmış toplam perifer direnci nedeniyle oluşanlar:
• Kalbin kendisinin aşırı uyarılmasından kaynaklanan bir durum değildir.
• Beriberi. Tiyamin eksikliği (B1 vitamini). dokuların bazı hücresel besinleri
kullanma yeteneğinin azalmasına yol açar. Lokal doku arteriyollerinde
vazodilatasyona neden olur. Venöz dönüş ve kalp debisinin uzun süreli
düzeyleri de sıklıkla normalin iki katına çıkar.
• Arteryovenözfistül (şant). Çok büyük miktarlarda kan doğrudan arterden
vene akar. Bu da toplam perifer direncini çok azaltarak venöz dönüş ve
kalp debisini artırır.
• Hipertiroidizm: vücuttaki pek çok dokunun metabolizması çok artmış
durumdadır. Oksijen kullanımı artar ve dokulardan vazodilatör ürünler
salgılanır. Toplam perifer direnci belirgin şekilde düşer; sonuç olarak venöz
dönüş ve-kalp debisi sıklıkla normalin yüzde 40-80 üzerine çıkar.
• Anemi. düşük eritrosit konsantrasyonu sonucu olan azalmış kan viskozitesi
ve dokulara oksijen dağıtımının azalmasının neden olduğu lokal
vazodilatasyona bağlı gelişir.
• Bunun sonucu olarak kalp debisi büyük oranda artar.
 Yüksek Kalp Debisi
• Kan hacminin ani olarak artışı:
• Artmış kan hacminin neden olduğu kalp debisi artışı sadece birkaç dakika sürer,
• Kompanse edici etkiler hemen o anda oluşmaya başlar:
• (1) Artmış kalp debisi kapiller basıncı yükseltir, böylece sıvı kapillerlerden doku
aralarına sızmaya başlayarak kan hacmini normale çevirir.
• (2) Venlerdeki basınç artışı, stres-gevşeme mekanizmasıyla venlerin giderek
genişlemesine yol açar, özellikle karaciğer ve dalak gibi venöz kan depolarının
genişlemesi neticesinde, ortalama sistemik basınç azalır.
• (3) Perilerdeki dokulann aşın kan akımı, otoregülasyonla perifer direncinin
artmasına neden olarak, venöz dönüşe direnci yükseltir.
• Bu faktörler, ortalama sistemik doluş basıncının normale dönmesine neden olur.
• Böylece 10-40 dakikalık bir sürede kalp debisi kademeli bir şekilde normale yakın
bir değere döner.
 Yüksek Kalp Debisi
• Sempatik uyarı:
• Saniyeler veya dakikalar içinde diğer kompanse
edici etkiler oluşuncaya kadar kısa bir süre için
kalp debisini normalin iki katına çıkarır.
• (1) Kalbi daha kuvvetli bir pompa yapar.
• (2) Sistemik dolaşımda, periferdeki damarların
-özellikle venlerin- kasılmasıyla ortalama
sistemik doluş basıncını yükseltir
 Düşük kalp debisi
• 1. Kalbin pompa etkinliğinin çok azalması
• Miyokard enfarktüsü (MI), ağır kapak hastalığı,
miyokardit, kalp tamponadı, kardiyak metabolik
bozukluklar
2. Venöz dönüşün çok azalmasına neden olan
anormallikler
Kan hacminin azalması (kanama), Akut venöz
dilatasyon (sempatik sinir sisteminin aniden
inaktif olması), büyük venlerin tıkanması,.
 Kalp debisinin ölçümü
• Deney hayvanlarında aorta yerleştirilen akım ölçen
aletlerle (flowmeter) doğrudan kalp debisi belirlenir.
• İnsanda:
• Ekokardiyografi,
• Fick metodu,
• Boya veya izotoplarla uygulanan seyreltme
(dilüsyon) metodu gibi dolaylı yöntemlerle tayin
edilir.
 Fick metodu
• Organizmanın bir dakikada tükettiği O2 miktarı ölçülür.
• Arteryel kan ile venöz kan arasındaki O2 farkı bulunduktan
sonra, kalp debisi, her ml venöz kanın akciğerden geçerken
aldığı O2 miktarından aşağıdaki formüle göre hesaplanır :

O2 tüketimi (ml/dak) x 100

Sol kalp debisi = ----------------------------------------- 
(Arteryel O2 - Venöz O2) (ml/100 ml kan)
• Örnek :
Arteriyel O2 : 19 ml/100 ml

• Venöz O2 : 14 ml/100 ml

• O2 tüketimi : 250 ml/dak

bulunursa, örneğimizde arteryo-venöz O2 farkı 5 ml
olduğundan :

250 x 100
Kalp debisi = ---------------- = 5000 ml/dak
5