SAĞLIK HİZMETLERİ

MESLEK YÜKSEK OKULU

İLK VE ACİL YARDIM PROGRAMI

AYP 107-Acil Sağlık Hizmetleri-I

Öğr.Gör.Dr., Tuğba ÇINARLI
 TRİAJ

AYP 107-Acil Sağlık Hizmetleri-

I
Hafta-13
 TRİAJ

• Fransızca bir sözcük olan “triaj” ayıklama sınıflama

anlamına gelmektedir.

• 1800’lü yılların başında Fransa’da uygulandığı

bildirilmektedir.

• Çıkış noktası savaş meydanlarında yaralanan

askerlerin, acil bakım önceliklerine göre
sınıflandırılması olmuştur.
 Triyaj

 Kısa zamanda eldeki kısıtlı imkanlarla,en fazla sayıda

yaşamı kurtarmak amacı ile triaj uygulanır.

 Triaj uygulamasına göre yapılacak girişim ve transport

öncesinde, hasta veya yaralılar arasında durumu öncelik
gerektirenler belirlenir.
 Triyaj

• Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre;

• Triaj, mevcut imkanları aşan fazla sayıda hasta veya

yaralının bulunduğu hallerde, hasta veya yaralılardan
öncelikli tedavi ve nakil edilmesi gerekenlerin tespiti
amacıyla, olay yerinde ve ulaştırıldıkları her sağlık
merkezinde yapılan hızlı seçme ve kodlama işlemi
olarak tanımlanmıştır.
 Triyaj Uygulamasının Amaçları

• Olaya maruz kalan tüm hasta ve yaralıların sağlığını

korumak

• Ölümleri ya da ileri dercede yaralanmaları önlemek

• İhtiyaçları belirleyerek mevcut kısıtlı kaynakların

daha etkin ve verimli kullanılmasını sağlamak

• Gerekli acil tıbbi müdahalenin erken dönemde ve etkili

yapılmasını sağlamak
 Triyaj Uygulamasının Amaçları

• Olaya maruz kalan hasta ve yaralıların nakil

önceliklerini ve kurallarını tespit etmek.

• Hasta ve yaralının sağlık ihtiyacına göre uygun sağlık

merkezine hasta veya yaralının naklini sağlamak.

• Personel, araç ve malzemenin kullanımını engellemek

• Triajda iyileştirme ve geliştirme çalışmaları yapmak

 Triaj Uygulamasında Temel Kurallar
• Önceden belirlenmiş belli kurallar içinde yapılmalı

• Kurallar olayın büyüklüğüne, yaralı sayısına, eldeki

tıbbi yapıya, kurtarma, transport ve cerrahi imkanlara
göre değişir.

• Triaj olaydan etkilenen herkese uygulanır.

• Triaj sorumlusu, hasta veya yaralıların acil bakımıyla

ilgilenmez.

• Triaj işleminde görevler, kesin tanımlanmış ve

paylaşılmıştır.
 Triaj Uygulamasında Temel Kurallar

• Genellikle triaj işinden tek kişi sorumlu olmalıdır.

• Zaman kazanımı ve görev yükü dağılımı için geniş

kapsamlı olaylarda, geniş alana yayılmış veya bölünmüş
alanlardan oluşan olaylarda birden fazla triaj alanı ve
triaj sorumlusunun olmalıdır.

• Triaj süresi, her bir yaralı için bir dakikadan daha kısa
olmalıdır.
 Triaj Uygulamasında Temel Kurallar

• Dinamik bir süreç olan triaj olay yerinde bütün hasta

ve yaralılara uygulandıktan sonra tekrarlanmalıdır.

• Yenilenen triajda en önemli kural, verilmiş olan kodun

daha iyi bir kod ile değiştirilemez olmasıdır.

• Yeniden değerlendirme sonrasında, önceden verilmiş

kod ancak daha acil ve öncelikli bir kodla
değiştirilebilir.
 Triaj Uygulamasında Temel Kurallar

• Acil yardım konusunda en yüksek eğitime veya

deneyime sahip personel triajdan sorumlu olmalıdır.

• Olay yerine daha deneyimli ve eğitimli acil sağlık

personeli geldiğinde komuta el değiştirebilir.
 Triaj Türleri

• Hastane Öncesi Triaj Algoritmaları

• Hastane Acil Servis Triaj Algoritmaları

 Hastane Öncesi Triaj Algoritmaları

 Birincil Triyaj

 İkincil Triyaj

 Üçüncül Triyaj
 Hastane Öncesi Triaj Algoritmaları

 Birincil Triyaj

• Kitlesel olaylarda, yaralıların sınıflandırılması için

mümkünse önce bulundukları yerde triaj
uygulanmalıdır.

• Yerinde triaj olarak da adlandırılan bu uygulama olay

yerinin güvenli olmaması nedeniyle bazı durumlarda
yapılmayıp yaralılar doğrudan güvenli bir bölgeye
taşınabilir.
 Hastane Öncesi Triaj Algoritmaları

 Birincil Triyaj

• Birincil triaj algoritmalarına START, SIEVE ve

SALT algoritmaları örnek verilebilir.

• Alanda yapılacak en uygun triaj yöntemlerinden birisi,

ülkemiz acil sağlık hizmetlerinde kullanılan START
Triaj Yöntemidir.
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• 1983 yılında geliştirilmiştir.

• Hoag Hastanesi’ndeki araştırmacılar ve California Yangın

Departmanı tarafından geliştirilmiştir.

• Temel ilkyardım becerisine sahip kurtarıcılar da

uygulayabilir.

• 1994 yılında yapıalna güncelleme ile dolaşım kontrolünde

kullanılan kapiller geri dolum kontrolü radyal nabız
kontrolü ile değiştirilmiş ve SAVE ikinci triaj algoritmesı
oluşturulmuştur.
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)

• Bu yöntem hastanın yürüyebilme yeteneğini,

respiratuar eforunu, doloşımını ve bilinç durumunu
değerlendirmeye alır.

• Her bir vakaya 30 sn ayrılmalıdır.

 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• İlk aşama

• İlk olarak mümkünse tüm hasta-yaralıların görebileceği

duyabileceği bir yere geçerek uygulayıcı kendisine
tanıtmalıdır. 

• Ardından yürüyebilen herkesin belirttiği yere hareket

etmesi istemelidir.

• Bu işlem ile hafif yaralılar diğerlerinden ayrılmaktadır

ayrılan vakalar Yeşil olarak kodlanmaktadır.
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• İkinci aşama
 Bu aşamada uygulacı kendisine en yakın bölgede
bulunan ve yürüyemeyen hastalardan değerlendirmeye
başlamalıdır.

 İlk olarak solunum kontrol edilmektedir.

 Solunum yoksa havayolu açılmalıdır.

 Havayolu baş çene manevrası ile açılmalıdır.

 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• İkinci aşama

• Kaynaklar yeterli ise bu uygulama yerine airway

kullanılabilir.

• Hava yolu açma işlemine rağmen spontan solunum

dönmez ise siyah kod ile kodlanır.

• Hava yolu açma ile solunum dönerse kırmızı ile

kodlanır.
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• İkinci aşama

• Solunum var, 10’dan az veya 30'dan fazla ise Kırmızı

ile kodlanır.

• Solunumu var ve solunum sayısı 10'dan fazla 30’dan az

ise dolaşım değerlendirilmesine geçilir
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• Üçüncü aşama

 Dolaşım değerlendirilmesinde radyal nabız kontrol

edilir.

 Nabız alınamıyor ise vaka kırmızı olarak kodlanır.

 Nabız alınabiliyorsa bilinç kontrolüne geçilir.

 
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• Üçüncü aşama

 Dolaşım değerlendirilmesinde radyal nabız kontrol

edilir.

 Nabız alınamıyor ise vaka kırmızı olarak kodlanır.

 Nabız alınabiliyorsa bilinç kontrolüne geçilir.

 
 START (SimpleTriage and Rapid
Treatment/Basit Triaj ve Hızlı Tedavi)
• Dördüncü aşama

  Son olarak bilinç kontrolü yapılır.

 Bu kontrol için vakaya basit komutlar verilir.

 Vaka komutları yerine getirebiliyorsa sarı,

getiremiyorsa kırmızı ile kodlanır.
 JUMP START

• START’ın 1-8 yaş arası çocuk kazazedeler için

modifîye edilmiş hali JUMPSTART olarak adlandırılır.
 JUMP START

• JUMP START’ın START uygulamasına göre

farklılıkları:

 Çocuk yaralıda hava yolu açıldığında solunum apneikse

ya da solunum yoksa, öncelikle 5 suni solunum
yaptırılmalıdır. Bu 5 solunuma rağmen solunum hala
yoksa ya da apneikse yaralı siyah olarak kabul
edilmelidir.

 Çocukta solunum hızı 15’in altı ya da 45’in üzerinde ise

yaralı kırmızı olarak kabul edilmelidir.
 JUMP START

• JUMP START’ın START uygulamasına göre

farklılıkları:

 Çocukta solunum olmasına rağmen dolaşım perfüzyonu

değerlendirmesinde hiçbir distal nabız alınamıyorsa,
yaralı kırmızı olarak kabul edilmelidir.

 Çocukta mental durum değerlendirmesinde AVPU

kısaltmasından yararlanılmalıdır.
 JUMP START

• JUMP START’ın START uygulamasına göre

farklılıkları:

 Yaralı; uyanıksa ya da sözel uyarana uygun yanıt

(konuşabiliyor) veriyorsa sarı olarak kabul edilmeli;
tepkisizse, ya da ağrılı uyarana uygunsuz yanıt
(bağırma, inleme vs.) veriyorsa ya da vücudu özel
postür (dekortike, deserebre) almışsa kırmızı olarak
kabul edilmelidir.
 JUMP START

• JUMP START’ın START uygulamasına göre farklılıkları:

 JUMPSTART uygulaması bir yaşın üzerindeki çocuklar için

geçerlidir.

 Bir yaşın altındaki çocuklar için hemen ikincil triyaja

geçilmeli ve yaralının durumu ne olursa olsun, yeşil alana
gönderilmemelidir.

 Bebek değerlendirildikten sonra sarı ya da kırmızı olarak

tanımlanmalıdır.
 SALT ALGORİTMASI

• Sort

• Asses

• Lifesaving interventions

• Treatment and/or Transport

 SALT ALGORİTMASI

• Sınıflandır

• Değerlendir

• Hayat kurtarıcı müdahale

• Tedavi ve/veya nakil

 2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde

gerçekleştirilmiştir.
 SIEVE ALGORİTMASI

• 1995’te Hodgetts ve Mackway- Jones SİEVE triyaj

algoritmasını yayınlamışlardır.

• START ‘tan farklı olarak bilinç değerlendirmesi

yoktur.

• Birinci aşamada yürüyebilenlerin yaralı olup

olmamalarının değerlendirmeye dahil edilmesi,
yürüyebilen ve yaralı olmayanların triaj kodlamasına
dahil edilmeyerek sahadan tahliye edilmeleri dikkat
çekmektedir.
 Hastane Öncesi Triaj Algoritmaları

 İkincil Triyaj

• Birincil triyaj gerçekleştirildikten sonra, daha fazla

zaman ve kaynak kullanımı ile daha ayrınıtılı “ikincil
triyaj değerlendirmesi” gerçekleştirilmektedir.

• İkincil triyaj algoritmalarına SAVE ve SORT

algortimaları örnek gösterilebilir.
 SAVE
• “Secondary Assesment of Victim Endpoint”

• 1996 yılında geliştirilmiştir.

• Bu algoritma çeşitli yaralanmalara sahip hastaların

hayatta kalma ihtimallerini değerlendirmek için
travma istatistiklerine dayanarak, beklenen fayda ve
tüketilen kaynaklar arasında bir ilişki kurmaktadır.
 SAVE

• Afet durumlarında START ile ilk değerlendirme

yapıldıktan sonra, hastalar SAVE algoritmasının
kullanımı ile yeniden değerlendirilir.

• START ile belirlenen öncelik sırasına göre ilk olarak

kırmızı hastalar ardından sarı hastalar ve daha sonra
yeşil hastalar ve son olarak siyah hastalar
değerlendirilir.
 SAVE

• Bu yöntemde hastalar üç ayrı kategoriye ayrılmaktadır.

 Ne yaparsan yap ölecek olanlar

 Tedavi edilse de edilmese de iyileşecek olanlar

 Yetersiz saha tedavisinden bile fayda görecek olanlar

• Bu algoritmanın amacı üçüncü gurupta yer alan vakalara

müdahale edilmesidir.
 SORT

• Bu triaj türü, Sieve triajının ikincili olarak

değerlendirilmektedir ve afet durumlarında bu iki sistem
birlikte kullanılmaktadır.

• Sieve ile ilk değerlendirmesi yapılan vakalar, Sort ile tekrar

değerlendirilir.

• Bu aşamada vakaların kodlarında aşağı ve yukarı yönlü

değişiklikler olabilmektedir.

• Bu triaj sistemi her biri toplamda 4 puan alabilen üç fizyolojik

parametreyi kullanmaktadır: Glaskow koma skoru, sistolik kan
basıncı ve solunum hızı
 Acil Servis Triyaj Algoritmaları

• Acil Şiddet İndeksi

• Kanada Triyaj ve Aciliyet Ölçeği

• Avustralya Triyaj Ölçeği

• Manchester Triyaj Ölçeği

 Acil Servis Triyaj Algoritmaları

• Ülkemizde acil servislerde kullanılacak triyaj kodları

16 Ekim 2009 tarihli ve 273778 sayılı “Yataklı Sağlık
Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul
ve Esasları Hakkında Tebliğ” ile belirlenmiştir ve 20
Şubat 2018’de 30338 sayılı tebliğ ile değişiklik
yapılmıştır.
 Triaj Görevlisinin Sorumlulukları

• Olay yerine güvenli uzaklıkta triaj alanı oluşturmak

• Triaj uygulamasını organize etmek ve triaj

uygulamasına hemen başlamak

• Yaralıları değerlendirmek ve öncelikli olanları

belirlemek

• Triajı hızlı ve soğukkanlı gerçekleştirmek

 Triaj Görevlisinin Sorumlulukları

• Sürekli triajı yenilemek

• İhtiyaç halinde, personel araç gereç takviyesi istemek

• Hasta ve yarlıların kimlik tespitlerini yaparak triaj

kartlarını kullanmak ve düzenlemek

• KKM, kurumlar ve ekipler arası haberleşmeyi sağlamak

 Triaj Görevlisinin Sorumlulukları
• Hastanelerin kapasitelerini ve yaralıların durumunu
göz önünde bulundurarak sevk işlemlerini
gerçekleştirmek
• Triaja tüm hasta ve yaralıların sevki gerçekleşene
kadar devam etmek
• Yapılan işlemlerin kaydını tutmak ve ilgili yerlere
teslim etmek
• Radyoaktif serpintiye maruz kalan hasta veya
yaralıların acil yardım ve transportunu ayrıca yapmak
• Triaj görevini olay sonlanıncaya kadar veya bir başka
sorumluya devredilinceye kadar sürdürmektir.
 Acil Yardım Görevlisinin Sorumlulukları

• Uygun tedavi alanları oluşturmak

• Gerekli tıbbi malzeme ve ekipmanı sağlayarak

kullanmak

• Hasta veya yaralıların acil yardımını yapmak veya

koordine emek

• Gerekli durumlarda triaj sorumlusunu bilgilendirmek

 Transport Görevlisinin Sorumlulukları

• Uygun hasta dağılımı yapmak

• Hastanelerle haberleşerek gönderilen hasta veya

yaralı sayısı ve durumu hakkında bilgi edinmek

• Yapılan hasta transportu ile ilgili kayıtları tutmak

• Gerekli durumlarda triaj sorumlusunu

bilgilendirmektir.
 KAYNAKLAR
• Aslan, R. Triyaj. Özen, S., Tok Özen, A.(ana ed.). Tanrıverdi, H.,
Köksal, G. (kitap ed.) Paramedikler için Acil Sağlık Hizmetlerinde
Yönetim ve Organizasyon. Ankara, Hedef Paramedik Seti, 2020.
• Tanrıverdi, H., Köksal, G., Mert, O. Triyaj Uygulamaları. Özen, S.,
Tok Özen, A.(ana ed.). Tanrıverdi, H., Köksal, G. (kitap ed.)
Paramedikler için Acil Sağlık Hizmetlerinde Yönetim ve
Organizasyon. Ankara, Hedef Paramedik Seti, 2020.
• Bağlar, HH.. Hastane Öncesi Triaj, Cander, B (ed.). Cander
Hastane Öncesi Acil Tıp ve Paramedik. İstanbul Tıp Kitabevleri,
İstanbul, 2019.
• Ekşi A (2015). Kitlesel Olaylarda Hastane Öncesi Acil Sağlık
Hizmetleri Yönetimi. Kitapana Basım Yayın Dağıtım