INOZITOLI, ACIDI P-AMINOBENZOIK DHE

KOLINA

LENDA: Biokimi
Prof. dr Sheqibe Beadini

Donjeta Abazi
 INOZITOLI (C6H O6) 12

• Inozitoli eshte sheqer karbociklik,dikur konsiderohej anëtar i kompleksit të

vitaminës B, e quajtur Vitamina B8 në këtë kontekst. Sidoqoftë, për shkak se
prodhohet nga trupi i njeriut nga glukoza, nuk është një lëndë ushqyese
thelbësore. Me sakte eshte alkool sheqeri I prodhuar nga vet trupi I njeriut
(veshket, qe prodhojne 2 gram ne dite)
• Merr pjesë në ndërtimin e membranës qelizore.
• Ndikon në përgjigjen e insulinës dhe në disa hormone që lidhen me disponimin
dhe vetedijen.
• Indet e tjera e sintetizojnë gjithashtu, përqendrimi më i lartë është në tru, ku luan
një rol të rëndësishëm duke bërë që neurotransmetuesit e tjerë dhe disa
hormone steroide të lidhen me receptorët e tyre.
Struktura kimike
Inozitoli per nga struktura kimike eshte
heksahidroksi-cikloheksan. Kjo strukture
jep mundesine e krijimit te 9 izomereve.
Prej tyre mezo-inozitoli (mio-inozitoli)
eshte izomeri me I rendesishem dhe I
vetmi izomer ne natyre me veti
vitaminike. Izomeret e tjere nuk e kane
kete veti.

Inozitoli permes grupeve te veta -OH mund te

krijoje estere te ndryshme te thjeshta te dhe
perbera. Per shembull, me acidin fosforik mund
te krijohen estere te shumta, prej te cilave me i
rendesishem eshte acidi mio-inozitheksafosforik
i cili quhet acid fitnik. Kriperat e tij te Ca dhe Mg
njihen me emrin fitin.
Izomeret dhe struktura e tyre
• Izomeri mio-inozitol është një përbërje mezo, dhe kështu optikisht joaktiv, sepse ka një plan
simetrik. Përveç mio-inositolit, stereoizomerët e tjerë që ndodhin natyrshëm janë skillo-, muko-,
D-chiro- dhe neo-inositol, megjithëse ato ndodhin në sasi minimale në natyrë. Izomerët e tjerë të
mundshëm janë L-chiro-, alo-, epi- dhe cis-inositol. Siç tregojnë emrat e tyre, inositoli L- dhe D-
chiro janë çifti i vetëm i enantiomerëve inozitol, por ato janë enantiomerë të njëri-tjetrit, jo të
mio-inositolit.

Mio- Scylo- muko- neo- alo-

 Ku mund te gjendet
• Mio-inoziti eshte mjafte i perhapur ne boten bimore e shtazore dhe ne mikroorganizma. Ne indet e kafsheve
gjendet si pjese perberese e fosfatideve (ne forme te inozit-fosfatideve), kurse te bimet gjendet kryesisht ne forme
te fitines. Ka mjaft ne tharm, ne fara te dritherave, ne perime dhe peme (sidomos ne portokall). Sinteza e tij behet
ne zorre nga ana e mikroflores.

Rendesia:
• Gjendet ne inde si njesi perberese e inozit-fosfatideve, te cilat pasi te lidhen ne proteina, japin lipoproteina.
Pra permes lipoproteinave edhe inoziti gjendet ne tru, ku funksioni i tij mund te lidhet me transportin e
metabolizmin e lipideve. Te marja e kufizuar e proteinave permes ushqimit, prania e inozitit e zvogelon
degjenerimin yndyror te melcise.
• Vitamina ne forme te acidit fitnik ka kapacitet te madh per lidhjen e joneve te Ca dhe Mg, keshtu qe ka
ndikim ne resorbimin dhe perqendrimin e tyre ne inde dhe organe. Te mikroorganizmat ka ndikim ne rritje.
mungesa e inozitit te kafshet eksperimentale shkakton renje te qimeve, cregullime ne traktin digjestiv (p.sh
ngadalsimi i peristaltikes), cregullime nervore dhe degjenerim yndyror te melcise. Ka rol te rendesishem ne
pengimin e grumbullimit te yndyres ne melci.
 Acidi para-aminobenzoik
(C7H7NO2)
• Eksperimentalisht eshte vertetuar funksioni esencial i acidit p-aminobenzoik, si
faktor i rritjes dhe i shumimit te nje numer i madh i mikroorganizmave
posacerisht te ato patogjen qe dmth shkaktare te semundjeve ngjitese. kjo
vitamine eshte izoluar nga tharmi ne vitin 1940. Kur u vertetua se hyn ne
strukture te acidit folik, atehere edhe u vertetua se kjo eshte substance me veti
vitaminike. Acidi p-aminobenzoik eshte derivat i acidit benzoik me grup amin ne
poziten para dhe ka kete strukture:
Vendndodhja dhe funksioni
• Ky acid eshte mjaft i perhapur ne boten shtazore dhe ne mikroorganizma. Me shume ka ne
tharm, melci, fara te dritherave, buke te zeze, patate etj
• Acidi para-aminobenzoik ka funksion te koenzimit te disa enzimeve, te cilat katalizojne
proceset e sintezes te atyre komponimeve ne te cilat futen radikalet me nje C-atom. Pastaj ky
acid ne substance eshte shume reaktive pasi ne molekulen e vet i ka dy grupe funksionale:
grupin karboksil- COOH dhe grupin amin - NH2. Prandaj eshte substance me veti amfoterne.
• Sulfonamidet jane analoge strukturore te acidit p-aminobenzoik. nese ne terren ushqyes ka
sulfonamide, ateher mikroornizmat per sintezen e acidit folik ne vet te acidit p-aminobenzoik i
perdorin sulfonamidet. Prandaj sulfonamidet jane antivitamina, qe dmth antagoniste te acidit
p-aminobenzoik. Me kete shpjegohet veprimi bakteriostatik i ketij grupi te barnave
(sulfonamideve).
*Perdorimi oral per nje kohe te gjate i ketyre barnave te semundjet infektive i shkaterron
bakteret e zoreve dhe ateher organizmi nuk mund te furnizohet me vitamina te ketij burimi.
KOLINA (C H 5 14 NO)
• Kolina eshte substance e rendesishme per te cilen mendohet se nuk e ka vendin
ne grupin e vitaminave, sepse kjo sintetizhet ne organizem. Pervec kesaj sasia e
kolines qe i nevojitet organizmit eshte shume me e madhe ne krahasim me
substancat vitaminike. Mirepo, te shume kafshe mungesa e kolines ose
prekursoreve te saje, shkakton simptomat karakteristike qe tregojne per
semundjen e avitaminozes. Paraqiten cregullime ne metabolizmin e yndyrnave,
hemoragji ne mollezat e syve dhe ne organe tjera.

• Kolina ekziston si molekula të tretshme në ujë dhe të tretshme në yndyrë. Trupi transporton dhe
thith kolinën ndryshe në varësi të formës së tij.
• Molekulat e kolinës të tretshme në ujë shkojnë në mëlçi, ku trupi i shndërron ato në një lloj
yndyre të quajtur lecitinë.
• Kolina e tretshme në yndyrë zakonisht vjen nga burime dietike, kështu që trupi e thith atë në
traktin gastrointestinal.
Funksionet qe i mbeshtet kolina jane:
• Mirëmbajtja e qelizave: Trupi përdor kolinën për të prodhuar yndyrna që përbëjnë
membranat qelizore.
• Sinteza e ADN-së: Kolina, së bashku me elementët e tjerë ushqyes si folati dhe vitamina B-
12, mund të ndikojnë në shprehjen e gjeneve.
• Metabolizmi: Kolina ndihmon në metabolizmin e yndyrnave.
• Funksionimi i sistemit nervor: Trupi shndërron kolinën në një neurotransmetues që prek
nervat dhe luan një rol në rregullimin e funksioneve automatike trupore, siç janë
frymëmarrja dhe rrahjet e zemrës.

Kuriozitet!!
• Kolina është një lëndë ushqyese thelbësore për zhvillimin e trurit.
• Në një studim vëzhgimi të 2,195 pjesëmarrësve të moshës 70-74 vjeç, ata me
nivele më të larta të kolinës kishin funksionim më të mirë njohës sesa
pjesëmarrësit me nivele të ulëta të kolinës.
• Një studim tjetër vëzhgues nga viti 2019 zbuloi se nivelet e papërshtatshme të
kolinës, vitaminës C dhe zinkut ishin të lidhura me kujtesën e dobet tek burrat e
moshuar.
ACETIL-KOLINA
• Acetil-kolina eshte e njohur si mediator kimik i aktivitetit parasimpatik dhe i
tipave te tjere te aktivitetit ne sistemin nervor. Krijohet prej kolines dhe acidit
acetik. Reaksionit i paraprin sinteza e acetil-koenzimit A ("acetati aktiv") i cili
formohet prej acidit acetik dhe koenzimit A me pjesmarjen e ATP-se dhe enzimit
acetil-tiokinaza. Keto reaksione zhvillohen me se shumti ne tru.
• Acetil-kolina e formuar edhe mund te zberthehet ne koline dhe ne acid acetik
nen veprimin e enzimit acetil-kolin esterazes. Eritrocitet kane aftesi te
sintetizojne acetilkolinen, por edhe ta zberthejne.Keto procese zhvillohen
edhe ne placente. Kjo tregon se kolin-acetilaza, pervec qe gjendet ne tru,
gjendet edhe ne eritrocite, shperetke, tru, muskuj skeletor.
Prania e ketij enzimi ne eritrocite dhe placente ne te cilat nuk ka nerva tregon
se acetil kolina mund te kete edhe ndonje funkson tjeter, pervec atij qe ekziston
ne vet nervat. Formimi dhe zberthimi i acetil kolines mund te ket lidhje eedhe
me permeabilitetin e qelizave. Eshte verejtur se kur behet inaktivizimi i kolin-
acetilazes qoft per shkak te inhibimit me barna ose pershkak te mungeses se
substratit, qeliza e humb aftesine e permeabelitetit selektiv dhe i nenshtrohet
hemolizes.

Acetil-kolina