Professional Documents
Culture Documents
Rehiyon 10
Rehiyon 10
Mindanao
REGION
10
Mary Grace Y. Paracha
Matatagpuan sa Hilagang bahagi
ng Mindanao.
Mga lungsod na matatagpuan:
Oroqueta City, Cagayan de oro City,
Gingoog City, at Malaybalay City.
62% ng rehiyong ito ay
KABUNDUKAN.
Ang rehiyong ito ay pangunahing
nagpoprodyus ng TROSO sa bansa
Ang rehiyong ito ay PANGATLO sa
pinakamalaking prodyuser ng mais at
saging.
Iba’t ibang uri ng mina :
manganese, chromite, gold,
silver, nickel, sand, gravel,
fertilizers, coral rocks at clay.
Bukidnon
E
G
I
O
N
Misamis
10
Misamis
Oriental
Occidental
Lanao Del
Bukidno
Bukidnon (Malayb
ay)
May lawak na humigit kumulang
8,293.8 kilometrong parisukat.
Pangunahing ani ay PINYA.
May dalawang uri ng tao ang
naninirahan sa Bukidnon:
MANOBO – mga naninirahan sa
bundok
Ang mga Bukidnon (mga tao) –
naninirahan sa kapatagan.
Bukidnon
May dalawang uri pa ang mga Manobo:
Ang mga naninirahan sa Silangang
Mindanao sa Budhi, Sise, Cahangsalan,
Tigwa at Lumbayan.
Ang mga naninirahan sa Kanlurang
Mindanao sa hangganan ng Bukidnon-
Cotabato-Lanao.
Nagsasalita ng wikang BINUKID.
Hanapbuhay: pagsasaka, pangingisda, at
paggawa ng mga bag at bayong na may
iba’t ibang uri ng disenyo.
LOGO – tawag sa pagdidisenyo.
Bukidnon
Tatlong uri ng LOGO na kanilang
ginagawa:
Binabangon, kinubaka at bintuon.
Nagbuburda sila ng mga damit
PANULAW – tawag nila sa
pagbuburda
PINANULUWAN – tawag nila sa
naburdahang damit.
Bukidnon
Kaugalian sa pagsasaka
Nagdaraos ng isang seremonya sa
gitna ng palayan.
Pinagpupugayan nila si
DAGINGON ng isang magarang
selebrasyon habang nagtatanim at
pagkatapos ng anihan.
Sa Malaybalay, Bukidnon ay may
pagdiriwang na kung tawagin ay
Kaamulan Festival.
Bukidnon
Ang Bukidnon ay kilala sa pitong
talampas nito na pantay-pantay ang taas.
Ganoon din nag pitong bundok nito na
pinaghiwa-hiwalay ng mga bangin at
lambak.
RUBIA – panlalawigang bulaklak.
Pag-aalaga ng baka
Mayroong labinsiyam na munisipalidad at
529,003 na populasyon.
Halu-halo ang naninirahan dito sa
Bukidnon– Manobo, Muslim, Bisaya at mga
Tagalog.
Bukidnon
Ang ibig sabihin ng
BUKIDNON ay mga
tao sa bundok.
Camiguin
(Mambajao)
Oriental
ng Mindanao.
May sukat na humigit kumulang sa 3,570.1
kilometrong parisukat
24 na munisipalidad
Ang Cagayan de Oro at Gingoog ay
matatagpuan sa sentro nito.
Ang lalawigan ay tinatawag na “Typhoon
Belt”
1,015,865 ang populasyon
Ang mga taga- Central Visayas ang
unang nakarating sa Misamis Oriental.
Misamis
KATOLIKO – pangunahing relihiyon
Oriental
AGLIPAY – pangalawa
May mga protestante at Iglesia ni
Kristo rin sa lalawigang ito.
Sinasabing 1,888 na ektarya ng lupain
nito ay tapunan ng basura
573 na ektarya ay kakahuyan
Karaniwang pananim ng lugar ay
mais, palay, kape, at cacao.
Ang pangingisda ay maunlad din sa
lugar na ito.
Misamis
Dito matatagpuan ang
Oriental
Philippine Packaging Corporation
na nagsasalata ng mga prutas.
Resins Incorporated na
nagpoproseso ng plywood
Soft Drinks Bottling Plant
Wine Factory na nagpoproseso
ng alak
Floro Cement Company
Misamis
Ang Misamis Oriental ay may 12 ilog
Oriental
na maaaring pagkunan ng inuming
tubig.
NAPOCOR ang nagsusuplay ng
kuryente sa lalawigan.
Ang komunikasyon ay hindi mahirap
sapagkat may mga pribado at
pampublikong telepono na rin sa lugar
na ito.
May mga bangko at Post Office sa
lugar na ito.
Misamis
Ang iba’t ibang bayan ay gumagamit
Oriental
ng iba’t ibang wika tulad ng:
Alubihid, Balingoan at Binuangan –
Cebuano
Cagayan de Oro City – Aklanon,
Babuanon, Bicol, Bukidnon, Cebuano,
Chavacano, Chinese, Cuyano,
Davaoeno, Ingles, Hiligaynon, Maranao,
Kapampangan, at samarnon
Balingasan – Bicol, Cebuano,
Hiligaynon, Ilocano, Waray
Misamis
Lugait – Aklanon, Bicol, Cebuano, at Tagalog
Oriental
Magsaysay – Cebuano
Montico – Cebuano, Waray
Medina – Cebuano, Ingles
Opol – Cebuano, Tagalog
Naawan, Sugbongcogon, at Talisayan –
Cebuano
Villanueva – Cebuano, Hiligaynon, Tagalog
Salay – Bicol, Cebuano
Tagaloan – Cebuano, Hiligaynon, Maranao,
Tagalog
Misamis
Inukit na suporta, yari sa kahoy, may
Oriental
bintana, sahig, hagdan, dingding, at
bubong na may disenyong inukit.
29 na ilog
Popular ang Rehiyon X sa mga perlas
at korales.
Karamihan sa mga dagat na
napagkukunan ng mga korales ay
ginagawang mga “beach” na
ginagawang liwaliwan ng mga turista.
Bubble Coral, Brain Coral, at Sea
Anemone.
Misamis
Occidental
Misamis
(Oroquieta)
Occidental
Matatagpuan sa Hilagang
bahagi ng Bohol at Silangang
bahagi naman ay ang Look ng
Iligan.
Sa Kanluran ay ang
Zamboanga del Sur at
Zamboanga del Norte
Sa Silangang-Kanluran ay
matatagpuan ang Look Paguil.
Misamis
Occidental
May sukat na humigit kumulang
sa 1,939.3 kilometrong parisukat
458,965 populasyon
Pinagkakakitaan sa lalawigang
ito ang pangingisda at
pagtatanim.
Napagkukunan din ng mga
yamang mineral tulad ng graba at
buhangin.
41.63% ng lupain ay kabukiran
Misamis
Ang mga wikang ginagamit sa iba’t
Occidental
ibang bayan ng lalawigan ay ang
mga ss.
Aloran – Bisayang Cebuano
Bonifacio – Bicolano, Bisayang
Hiligaynon, Ilocano, Waray, Subanon
Concepcion – Bisayang Cebuano,
Subanon
Jimenez – Kalibugan, Tagalog,
Bisayang Cebuano
Clarin – Aklanon, Bisayang Cebuano,
Chinese, Subanon, Tagalog
Misamis
Occidental
Lopez-Jaena – Aklanon,
Cebuano
Tagub City – Aklanon,
Bicolano, Bisayang Cebuano,
Chavacano, Hiligaynon,
Kangkanai
Ozamis City - Aklanon
Lanao Del
Lanao Del (Tubod)
Norte
May kabuuang lawak na humigit-kumulang sa
3,092.04 kilometrong parisukat.
5.32% ang naninirahan sa mga kababayanan
samantalang ang mga naninirahan sa kabukiran
ay 15.41% kung kaya’t nananatiling ang lugar ay
nasa klasipikasyon ng kabukiran.
Nang maging hiwalay na lalawigan ang
Lanao del Norte, naging kabisera nito an Iligan
City.
Sa bisa ng Batas Blg. 181, ang pamahalaan ng
lalawigan ay nalipat sa munisipalidad ng Tubod.
Lanao Del
Pangunahing ikinabubuhay ng mga
Norte
mamamayan ay pagsasaka, pangingisda, at
pagtotroso.
Ang pangunahing produkto ng lalawigan ay
mga prutas tulad ng saging, niyog, mais at bigas.
Maria Cristina Falls ang pinagmumulan ng
elektrisidad na siyang nagpapabilis sa kaunlaran
ng industriya sa Iligan.
Ang lalawigan ay may malalaking
establisimyentong pang-industriya na
gumagawa ng mga asero, ladrilyo, semento,
harina, langis at iba pa.
Maria Cristina
Lanao Del
Sa 20 mga talon (waterfalls) na
Norte
matatagpuan sa Iligan, ang Maria Cristina
Falls, ang pinakamaganda.
Hindi kalayuan sa Maria Cristina Falls ay
ang malamig na bukal naman ng Timoga
na may tubig na sinlinaw ng kristal.
Malapit sa hangganan ng Bukidnon at
Lanao del Sur ay naroon naman ang
Limunsundan Falls sa Rogongan sa siyang
pinaniniwalaang pinakamataas na talon
sa Pilipinas.
Timoga Cold
Lanao Del
Norte
Matatagpuan din sa Rogongon ang
Sadyaan Cave sa kalagitnaan ng
kagubatan.
Sa tuktok naman ng Buhanginan Hill
naroroon ang Iligan City Hall.
Kung sumasapit ang Setyembre 29 ng
bawat taon ay ipinagdiriwang ang pista
na kung tawagin ay Sinulog Festival
bilang pagpaparangal sa kanilang patron
na si San Miguel Archangel.
Sinulog
Lanao Del
Norte
Sa pistang ito, ang mga sumasama
sa prusisyon ay nagsusuot ng
matitingkad na kasuotan at
sumasayaw habang sumisigaw ng
“Viva Se O San Miguel”.
Sa gabi naman ay nagtatanghal
sila ng comedia o Moro-Moro na
nagpapakita ng pagwawagi ni San
Miguel sa kapangyarihan ni Lucifer.
Tinatawag nila itong Yawa-Yawa.
Lanao Del
Ang mga mamamayan ng Lanao del
Norte
Norte ay mga Bisayang Cebuano at mga
Maranao.
Pinakamalaking grupo ng mga Muslim
ang Maranao.
Sila ang mga mamamayan ng Lake
Lanao
65% ng mga mamamayan ay nagsasalita
ng wikang Cebuano
33% ay nagsasalita ng diyalektong
Maranao.
Ang iba ay nagsasalita ng Ilonggo,
Tagalog at iba pang mga diyalekto.
Literatura
ng
Rehiyon
10
ANTOKA o BUGTONG
- ito ay ginagawang libangan ng
mga taga-Bukidnon kasabay ng
kanilang mga gawain tulad
halimbawa kung sila ay
naghihimay ng mais kung
gabi,naglalala ng banig at
nagkakayas ng yantok na
ginagawa nilang panghuli ng
isda.
Antoka o
1. Gimokura, gimokura
Bugtong
Mga along ha
migpapabaha
ang iba.
Kaluluwa, Kaluluwa
Anino ng isa sa kabila na.
BUHANGIN
Antoka o
2. Sinla, sinla biyangbang
Bugtong
biyangbang
Pangabukad ho anlaw
Hiporong do daluman
Liwanag, liwanag
Namumulaklak ka sa umaga
Pumipikit ka sa gabi.
ARAW
Tula
Ang mga taga-Bukidnon
ay may isang uri ng tula na
karaniwang ginagamit nila sa
mga pagtitipun-tipon.
Tinatawag nila itong Limbay.
Ito ay binibigkas nang paawit
at punung-puno ng
damdamin.
Tula
MantiAy-Ay Manduraw
- isang tulang pasalaysay na nauukol sa
tunay na buhay ng isang matapang na
mandirigma na nakatira sa pagitan ng Basak
at Takalaan (mga lugar sa Bukidnon).
- ang mandirigmang ito ay nagkaroon ng
isang magiting na anak na ang pangalan ay
Duraw.
- Ang salaysay ay nagpapakita ng
pagpapahalaga at pagmamahal ng mga
taga-Bukidnon kay Duraw, panganay na
anak ng mandirigma.
Tula
SALA
- isa ring tulang pasalaysay
ng mga taga-Bukidnon.
Nagpapahayag ito ng
pagmamahal, binibigkas din
nang paawit subalit ang
pagpapahayag ay
patanong.
Tula
Idangdang
- Isang tulang pasalaysay na
nauukol sa mga tao at sa mga
pangyayaring nagaganap sa
kanyang kapaligiran. Ito ay naririnig
na inaawit sa Bukidnon (Central
Bukidnon). Kilala ito sa tawag na
“ballad” sa Ingles.
Lacaba
hayskul sa Pasig Catholic College
na may karangalan.
Ateneo de Manila University
nagtapos ng kolehiyo.
Nagsimulang sumulat para sa
Philippines Theater Association
Sumulat ng liriko ng awit ng
pelikulang “Tinimbang Ka Ngunit
Kulang” ni Lino Brocka.
Emmanuel
Nakasulat siya ng magagandang tula at
Lacaba
awiting pambayan na nananatiling inaawit
pa rin ng mga New People’s Army.
Naging kasapi rin ng New People’s Army
Ang kanyang pagsali sa kilusang NPA ang
siyang nakaakit sa kanyang mga tula at iba
pang sulatin na naaayon o nabatay sa
layunin ng nabanggit na kilusan.
Napatay sa isang labanan sa Mindanao
noong 1976.
Emmanuel
Lacaba
Nasulat ang kwento ng kanyang
buhay at ito ay nagwagi ng
gantimpala sa “ Don Carlos
Palanca Awards for Literature”.
Nagtamo rin ng Second Prize
Award ang kaniyang sinulat na
may pamagat na “The Trial of
Professor Riesco”.
Francisco R..
Nakapagtapos siya ng kanyang
Demetrio
pag-aaral sa St. Augustine School
at Ateneo de Cagayan de Oro.
Pumasok sa Sacred Heart
Novetiate sa Novaliches noong
1938
Tinapos ang Theology sa
Woodstock College sa Maryland
noong 1948.
Noong 1951 ay inordinahan siya
bilang ganap na pari.
Kabilang sa kanyang mga
nasulat ay ang “Christianity on
Context”.
Francisco R..
Demetrio
Patunay ng kanyang kahusayan
sa pagsusulat ang “The National
Press Award for Myths and
Symbols”
“National Book Award from
Manila Critics”
“Premio Pitre Somomone-Marino”
Noong 1990 natanggap niya ang
“Gawad CCP para sa Sining”
Jose F..
Kilala sa tawag na “Pete Lacaba”
Lacaba, Jr.
Nakatatandang kapatid ni
Emmanuel F. Lacaba
Naging editor ng magasing Free
Press, Asia Philippines, National
Midweek at Philippine Graphics.
Naging kasapi at pinuno ng
“Concerned Artist of the Philippines”
Unang namahayag tungkol sa
mga gawain ng “Student Activist
Movement” sa magasing Free Press.
Jose F..
Lacaba, Jr.
“Mga Kagila-gilalas na
Pakikipagsapalarang Nagaganap”
(1991)
May mga nasulat para sa putting
tabing o pelikula na ang naging
tema ay kahirapan at kawalang
hustisya.
“Angela Markado” (1980)
“Bayan Ko”
“Kapit sa patalim”
Jose F..
Sumulat din ng mga awitin tulad ng:
Lacaba, Jr.
Isang karaniwang Tao” para sa pelikulang
“Jaguar” at “Sangadaan” para sa pelikulang
“Sister Estella L”
Nagsulat din ng kwento tungkol sa Philippine
Educational Theater Association na ang
pamagat ay “Meserere Nobis” 1982
Sa tulong ni Virgilio Almario ay naisalin niya
sa Tagalog ang obra ni Nick Joaquin na
“Father and Son”
Jose F..
Lacaba, Jr.
Ang kanyang “Panahon ng
Ligalig” ay nagkamit ng unang
gantimpala sa Carlos Palanca
Memorial Awards for Literature
noong 1983.
Kinilala rin ng Manila Critic Circle
ang kanyang mga akdang “Sa
Daigdig ng Kontradiksiyon”, “Days of
Disquiet”, “Nights of Rages”,
“Salvages Poems”, at “Salvage
Prose”.
Jose F..
Lacaba, Jr.
Ang kanyang “Jaguar” at
“Sister Estella L.” ay nagtamo
ng karangalan sa Gawad
Urian
Ang “Kapit sa Patalim” ay
pinarangalan ng Film
Academy at Star Awards.
Lina Espina-
Moore
Nagtapos ng kursong Foreign
Service sa FEU.
Nagtrabaho sa “Manila
Chronicle” kung saan
napangasawa niya si C.S Moore
na isang amerikano na noon ay
naninirahan sa Bontoc, Mt.
Province.
Nakapagsulat ng tula at
salaysay sa wikang Ingles at
Cebuano.
Lina Espina-
Moore
“Heart in Lotus” (1970)
“A Lion in the House”
(1984)
“Then the Weeping”
Reuben R..
Manunulat na nagsimula sa
Canoy
Siliman University at Unibersidad ng
Pilipinas.
Naging mahusay na editor ng
mga pahayagan ng Siliman
University.
1950 nang naging editor ng
Collegian, pahayagang
pampaaralan ng U.P
Dalawa sa kanyang mga nasulat
ay “Deep River” (kwento) at “Let
the People Speak” (dula) na umani
ng pagkilala.
Manuel A..
Bernard
Elementarya: Paaralang Sentral ng
Misamis
Sekundarya: Colegio de San Carlos
Kolehiyo: Yale University; kursong
Pilosopiya
Marso 1946, nagsimula sa pag-aaral
ng pagpupuri sa Jesuit Novetiate
Nagtapos ng sagradong aralin sa
Woodstock College sa Maryland
noong 1947
Manuel A..
Naging editor ng Philippine Studies
Bernard
noong
1956-1959
Ang kanyang sulatin ay pawang
pagbabalik tanaw sa literatura ng
Pilipinas.
Naging kolumnista ng Philippine Daily
Express.
Naging propesor sa Ateneo de Manila
Nagturo sa Xavier University sa Cagayan
de Oro City.
Manuel A..
Bernard
Ang kaniyang mga nasulat ay:
“Tragic Mountain Manungal 1958”
“The Assent of Mt. Apo”
“Bamboo and the Greenwood
Tree”
“The Landscape”
“The Christianization of the
Philippines”
“Dius ng Tau”
“The February Revolution”
Albert Eduave
Isang manunulang Pilipino.
Alejo (SJ)
Ang kaniyang mga magulang
ay sina Severino Alejo at
Cinderella Eduave
Lumaki sa Obando Bulacan
Elementarya: Mababang
Paaralan ng Katanghalan
(1971)
Hayskul: San Pascual Institute
(1975)
Kolehiyo: Unibersidad ng Sto.
Tomas (1979)
Albert Eduave
Alejo (SJ)
Mayo 30,1979; pumasok siya sa
Jesuit Novitiate.
Nagtapos ng Masters Degree sa
Teolohiya sa Loyola School of
Theology (1992)
Naordinahan sa pagiging pari
noong Abril 21,1991
Bilang seminarista, nagtrabaho
siya kasama ang mga tao sa
Sapang Palay, Nangka, Bagong
Silang at Pandacan atbp.
Albert Eduave
Alejo (SJ)
Sa larang ng pagsulat, nagsimula
siya bilang mamamahayag ng
paaralan nang siya ay nasa kolehiyo.
Ang kaniyang mga nasulat ay
napalimbag sa pahayagang
pampaaralan.
Kasama siya sa Batch ‘82 sa UP
Summer Writers Workshop
Naging kasapi ng GALIAN SA ARTE
AT TULA (GAT), KATRIBU at PETA
Albert Eduave
Alejo (SJ)
Tumulong sa pagtatag ng
Matanglawin, ang Pilipino
Magasin sa Ateneo de Manila
College of Arts and Sciences.
Editor ng pahayagang
Kristiyanong Manggagawa.
Ang pagsama niya sa mga
batikang sektor ng lipunan ay
naging gabay niya sa
malikhaing pagsusulat sa mga
pilosopiyang pagninilay.
Albert Eduave
Alejo (SJ)
Ipinalimbag niya ang pagninilay sa
pilosopiya sa konseptong Pilipino ng
“Loob”, “Tao Po” at “Ilang Landas” (1990)
Nagwagi ito ng gantimpala sa National
Book Award mula sa Manila Critics Circle
Ang tulang naisulat niya ay natipon sa
isang aklat na “Sanayan Lang”
Nagsaayos ng pagsasalin sa Filipino ng
“Laborer Exercensive” ni Pope John Paul II
(1990)
Thank
you!
REGION 10