‫به نام خدا‬

‫موضوع ‪ :‬سم شناسی فلز آهن‬

‫درس ‪ :‬سم شناسی شغلی‬
‫استاد ‪ :‬آقای موسوی‬
‫تهیه کننده ‪ :‬علی اسماعیلی‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ .1‬معرفی فلز آهن (‪)IRON‬‬

‫‪ .2‬کابرد آهن در صنعت‬

‫‪ .3‬توکسیکو کینتیک‬

‫‪ .4‬مکانیسم سمیت‬

‫‪ .5‬عالیم و آثار سمیت در ارگان ها‬

‫‪ .6‬مقادیر مجاز در هوا‬

‫‪ .7‬ماتریکس های بیولوژیک‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ .1‬معرفی فلز آهن‬
‫آهن مهمترین فلز پر مصرفی است که غیر سمی است‪.‬‬
‫که دارای نقطه ی ذوب ‪ 1535‬درجه سانتی گراد‬
‫و نقطه ی جوش ‪ 3000‬درجه سانتی گراد‬
‫و دارای وزن اتمی ‪ 55/845‬گرم بر مول است‪.‬‬
‫استنشاق مقادیر زیادی از اکسید آهن تولید رنگ قرمزی در ریه ها می نماید که بنام سیدروزیس معروف است و ممکن است در آزمایش با اشعه ایکس‬
‫ایجاد سایه ای مشابه سیلیکوز نماید‪ .‬عمده عقاید پزشکی بر آن است که سیدروز‪ ،‬یک عارضه خوش خیم است و عمل ریه ها را مختل نمی سازد‪.‬‬
‫کربنیل آهن به صورت مایع است و ماده ای فوق العاده سمی میباشد‪)FeCO(5.‬‬
‫ترکیبات مهم آهن ‪ :‬آهن فلزی ‪ ،‬اکسید مغناطیسی ‪ ،‬اکسید فریک ‪ ،‬هیدروکسید آهن‬
‫اثرات زیان آور ‪ :‬پیگمانتاسیون ریه ها (سیدروزیس)‬
‫درجه ی زیان ‪ :‬از کار افتادگی نمی آورد ‪.‬‬
‫آهن از نظر خاصیت مغناطیسی تمام عناصر ارجحیت دارد‪ .‬آهن کامال خالص هرگاه از میدان الکتریکی دور شود خاصیت مغناطیسی خود را از دست‬
‫می دهد‪ .‬موقعی که آهن دارای مقادیر جزئی از کربن‪ ,‬کبالت و یا نیکل باشد خاصیت مغناطیسی آن زیاد می شود‪ .‬خاصیت مغناطیس آهن در ‪770‬‬
‫درجه سانتیگراد از دست می رود اما پس از سرد شدن این خاصیت برمی گردد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫نماد شیمیایی‬ ‫جرم مولی‬ ‫وزن مخصوص‬ ‫نقطه ذوب‬ ‫نقطه جوش‬ ‫انحالل پذیری‬
)‫(گرم‬
Iron Fe 55.85 7.86 1535 3000 Insol. hot or cold
H2O sol alkalies, alc. , ether
Sol. acids
Ferrous oxide Fe2o3 159.70 5.24 1565 Insol. hot or cold
H2O sol HCL
Ferrous FeCO3 115.86 3.8 Dec 67 mg/l
(25) Sol
carbonate CO2 soln
Iron di-sulfide FeS2 115.98 5 1171 Dec 4.9 mg/l
HNO3
(pyrite) Insol dilute acida
Ferrous sulfate FeSO4.7H2o 278.03 1.898 64 156.5 g/l (50) Insol. alc
100(6H2O)
300(7H2O)
Ferric sulfate Fe2(SO4)3.9H 562.04 2.1 Dec 4.4 kg/l Dec. Hot
2O H2O Sol. Abs. alc

Ferric chloride FeCl3.6H2o 270.32 37 280-285 191 g/l (20)

Inf. Sol.
Hot H2O
Sol. Alc. ether

4
 ‫‪.‬ترکیبات عمده آن عبارت اند از ترکیبات فرو ( دو ظرفیتی) و فریک ( سه ظرفیتی)‬
‫‪ .‬ترکیبات فرو در صورتی که یونیزه شوند بیش از ترکیبات فریکی پایدارند ولی وقتی به صورت کوواالن باشند پایداریشان کمتر خواهد بود‬
‫‪ .‬تعدادی از امالح آهن در آب محلولند ولی کربناتها‪ ،‬اکسیدها‪ ،‬هیدروکسیدها‪ ،‬فسفاتها‪ ،‬سولفور ها و فلوئور ها و امالح فرونا محلول میباشند‬
‫آهن مهمترین فلز پر مصرف است که غیر سمی میباشد‬
‫استنشاق مقادیر زیادی از اکسید آهن تولید رنگ قرمزی در ریه ها می نماید‬
‫‪.‬و ممکن است در آزمایش با اشعه ی ایکس سایه ای که به سیدروزیس معروف است و مشابه سیلیکوزیس میباشد را ایجاد نماید‬
‫‪.‬عمده عقاید پزشکان بر آن است که سیدروز ‪ ،‬یه عارضه ی خوش خیم است و عمل ریه ها را مختل نمیسازد‬
‫این عارضه معموال در جوشکاران آهن به وسیله ی الکتریسیته پس از سالها کار و تماس ممکن است دیده شود ‪.‬نزد افرادی که برای مدتهای طوالنی و‬
‫‪.‬حتی ‪ 20‬سال سابقه کار داشتند تغییرات ریه ها بسیار جذبی و عوارض محدود بوده است و تعداد مختصری به سرفه مبتال بوده اند‬
‫آزمایشات جسمی و ظرفیت بازدهی کارگران جوشکار که دارای پیگمانتاسیون آهن بوده اند نشان داده است که آهن باعث عدم توانایی و از کار‬
‫‪.‬افتادگی نگردیده است‬
‫ممکن است دود های حاصل از اکسید های آهن در صورت همراه بودن با سیلیس و حرارت های زیاد باعث ایجاد فیبروز مخاط یا سیدروز سیلیکوز‬
‫بنماید و‬
‫گاهی بین ریخته گران آهن نوعی سرطان برونش نیز مشاهده شده است بدین ترتیب باید گفت که اکسید های آهن تازه تولید شده آهن همراه باحرارت‬
‫زیاد ممکن است همانند دود اکسید آلومینیوم یا اکسید سیلیسیوم عمل نموده و نوعی حالت فیبروتیک ریه ایجاد نمیاد‬

‫‪5‬‬
 ‫کینتیک‪ ‬‬

‫ترکیبات آهن از راه تنفس‪ ،‬پوست و گوارش جذب شده و توزیع آن بیشتر در بافت های بدن از جمله کبد‪ ،‬کلیه و مغز استخوان صورت می گیرد و‬
‫عمدتا از طریق کلیه ها دفع می شود‪.‬‬

‫استنشاق گرد و غبار و فیوم های آن ممکن است یک پنوموکونیوز خوش خیم به نام سیدروزیس را بوجود آورد‪ .‬الزم به ذکر است آهن می تواند‬
‫از جفت عبور کرده و باعث ناهنجاری های جنینی شود‪.‬‬

‫عالیم مسمومیت‬

‫• در مسمومیت های گوارشی‪ ،‬اسهال و استفراغ شدید سیاه رنگ و خونی همراه با درد شدید معده‬
‫• در مسمومیت تنفسی‪ ،‬تحریک موضعی مخاط مجاری تنفسی‬
‫• در مسمومیت پوستی‪ ،‬اختالالت پوستی ایجاد می شود‪.‬‬

‫مکانیسم اثر آن مشخص نشده است‬

‫‪6‬‬
‫عوارض مسومیت حاد‪ :‬تحریک شدید دستگاه گوارش و التهاب‪ ،‬نکروز و خونریزی (سد موکوسی دستگاه گوارش را تخریب می کند) ‪ ،‬که می‬
‫تواند موجب کاهش فشار خون شود‪ .‬اسیدوز متابولیک و نیز شوک‬

‫درمان‪ :‬انجام الواژ در ساعات اولیه بعد از خوردن‪ ،‬تجویز پادزهر دفروکسامین به صورت تزریقی‪ ،‬درمان عالمتی و حفظ عالئم حیاتی‬

‫فلزات واسطه ای از قبیل آهن و وانادیوم و نیکل و کروم و مس به دلیل پتانسیل این فلزات در تولید گونه های اکسیژن فعال (‪)ROS‬در بافت های‬
‫بیولوژیکی همیشه مورد توجه بوده اند‪.‬‬

‫‪7‬‬