Vitamin A

Pripremio
Prof dr Midhat Jašić
 Sadržaj
1. Povijesni podaci
2. Oblici vitamina - aktivne forme:
3. Izvori
4. Vitamin A iz Karotenoida
5. Apsorpcija
6. Nedostatak
7. Funkcije
8. Potrebe
 povijesni podaci
• Elmer V. McCollum and • Vitamin A prvi puta
M. Davis otkrili su vitamin sintetiziran 1947.
A u periodu 1912–1914. • Dodavao se djeci-
dojenčadi kao AD kapi
• 1913, Yalski istraživači, ( više se ne daje)
Thomas Osborne i
Lafayette Mendel otkrili
su da buter sdrži
liposolubilni nutrient
Vitamin A
 Oblici vitamina A
Tri aktivne forme vitamina A, Karotenoidi-prekursori
a to su: vitamina A
• retinol,
• retinal i
• retinoična kiselina. Od svih karotenoida,
ß-karoten snabdijeva
retinol «glavni igrač» u familiji najveći dio vitamina A
vitamina A.

Retinoidi ( derivati retinoične

kiseline)
 izvori

U biljkama u formi
Nalazi se u namirnicama
životinjskog porijekla:
prekursora β-
• meso, karotena.
• mlijeko,
• jaja, itd.
izvori
 Vitamin A - apsorpcija
Apsorpciju vitamina A i
provitamina A (β-karotena
) u tankom crijevu
olakšavaju soli žučnih
kiselina:
• holna,
• henodezoksiholna,
• dezoksiholna,
• litoholna kiselina.
Emulgovanje olakšava i
hidrolizu retinil estera
pomoću pankreasne
retinil ester hidrolaze.
Nakon apsorpcije slobodni
retinol se u mukoznim
ćelijama reesteficira sa
dugolančanim masnim
kiselinama, prvenstveno
• palmitinskom i
• stearinskom.
 Vitamin A - apsorpcija
Apsorpcija vitamina A se
odvija u tankom crijevu.
Apsorpciju ometaju
• alkohol,
• velike količine željeza,
• neki lijekovi,
apsorpciju pomažu vitamini
C, D, E, F, B-kompleks i
minerali cink, kalcijum i
holin.
Usljed nedostatka vitamina
E dolazi do usporavanja
apsorpcije vitamina A.
Svi retinil esteri u lumenu
crijeva enzimatski
konvertiraju u retinol, koji
se inkorporira u
hilomikronske čestice
skupa s ostalim lipidnim
tvarima, uključujući
karotenoide i druge.
liposolubilne vitamine
 Vitamin A iz Karotenoida
Karotenoidi, koji se u ćelijama
cijepaju pomoću
dioksigenaza, prevode se u
retinal, a zatim reduciraju do
retinola i estrificiraju.
Retilni esteri asocirani na
hilomikronima transportiraju
putem limfnog sistema u jetru.
Da bi ušli u parenhimske čelije
jetre esteri retinola se ponovo
hidroliziraju, vežu za celularni
“ retinol vezujući protein “,
reesterificiraju i pohranjuju u
obliku lipoglikoproteinskih
kompleksa.
Da bi se oslobodio u cirkulaciju
retinol se mora odvojiti od
ovog kompleksa pomoću
esteraza i vezati za plazmatski
“ retinol vezujući protein “.
U cirkulaciji, nadalje, ovaj
kompleks se asocira sa
prealbuminom dajući agregate
koji ne mogu proći
glomerularni filter.
Vitamin A iz Karotenoida
 Vitamin A iz Karotenoida
Apsorpcija karotenoida u
tijelu kreće se između Ukoliko ne dođe do
10% i 30%, a značajno se pretvorbe karotenodia u
smanjuje s povećanjem vitamin A, oni se ugrađuju
unosa. u hilomikrone te dolaze u
apsorpciju potiču   jetru.
masnoće, jer se U cirkulaciji se nalaze
karotenoidi apsorbiraju vezani za lipoproteine.
samo u prisutnosti žučnih
soli.
Vlakna iz hrane smanjuju,
odnosno inhibiraju
apsorpciju karotenoida.
 Vitamin A iz Karotenoida
Karotenoidi se   pohranjuju U gušterači dominantni su
prvenstveno u masnom • beta - karoten i
tkivu, no također ih • likopen;
nalazimo i u jetri, plućima,
prostati i sl. u testisima i prostati
likopen, dok u
Raspored pojedinih
karotenoida u tjelesnim jajnicima i masnom tkivu
organima vrlo je zanimljiv: prevladava zeaksantin.
• u štitnjači,
• slezeni,
• jetri i
Karotenoidi
 Izvori, apsorpcija i pohrana
karotenoida.
Narandžasto i žuto voće i povrće
sadrži ß-karoten, α-karoten i
kriptoksantin.
Dobri izvori ß-karotena su
• mrkva,
• paradajz,
• tikvice,
• dinja,
• kajsije i
• mango.
Tamnozeleno povrće također sadrži
karotenoide, s tim što su boje
karotenoida sakrivene u bogatom
zelenom pigmentu hlorofilu.
narandže i mandarine imaju nizak
sadržaj ß-karotena, ali su bogate
kriptoksantinom.
Likopen ima ga u paradajzu,
crvenom grejpu i lubenici.
Lutein i zeaksantin se nalazi u
zelenom povrću, crvenom biberu i
tikvi.
Naše tijelo apsorbuje samo 20-40%
karotenoida koje pojedemo, čak i
ako je unos veliki.
Faktori koji ograničavaju apsorpciju
masti također ograničavaju
apsorpciju karotenoida.
To uključuje holesterol, koji se nalazi
u brzoj prehrani.
 Retinol (vitamin A)

Vitamin A u svojoj aktivnoj formi

(retinol) se prirodno nalazi
samo u hrani životinjskog
porijekla
 Aktivne forme:
Aktivne forme:
Retinol:Deponovan u jetri. Ćelije mogu konvertovatu retinol u druge aktivne
forme
• Retinal
• Retinoičnu kiselinu
 Retinol (vitamin A)

Deficijencija dovodi do:

• kokošijeg sljepila
• smanjenja razvoja kostiju i zubi
i
• zaostajanja u razvoju mlađih
osoba.
 Funkcije u organizmu vitamina A

Glavna funkcija vitamina A rast, reprodukcija i

produkcija vidnog pigmenta rodopsina.
 Retinol (vitamin A)

Nedostatak Važan za funkcioniranje

Dovodi do bolesti epitelnih imunološkog sustava.
stanica i nosa,
Vitamin A u svojoj
smanjena opće otpornosti
aktivnoj formi
organizma na infekcije.
(retinol) se prirodno
Potreban je za rast i
diferencijaciju epitelnog
nalazi samo u hrani
tkiva dišnog, životinjskog
urogenitalnog i porijekla
probavnog sustava.
 Rodopsin i vitamin A
Shema po kojoj se
odvija nastanak
rodopsina je:

oksidacija opsin
transretinoli retinol cis-retinol rodopsin
alk. dehidrogenaza (protein retine)
 Noćno sljepilo

U retini, senzitivnost na svjetlost daje

pigment rodopsin
 Retinol (vitamin A)

Toksičnost vitamina A
-Korištenje saplemenat
( trudnice) izaziva
malformaciju kod
djeteta
 Imune funkcije i vitamin A
Deficit se javlja kod osoba Sa samo nekolicinom
koje su osjetljive na imunoloških ćelija, protiv
infekcije. ovako jakog napada,
Oštećeni epitel dopušta negativni mikroorganizmi
mikroorganizmima da mogu prouzrokovati
prekorače prvu liniju ozbiljne, čak fatalne,
odbrane. posljedice kao što je
Pod normalnim okolnostima, diareja ili disajna
infekcija.
invazija ovakih pojava bi
aktivirala zaštitni sistem Kada se kod djece javi
na brzo umnožavanje deficit, bezopasna
imunih ćelija. infekcija kao što su
ospice postaje «ubica».
 Ostale funkcije
Pošto je vitamina A
esencijalan za rast ćelija i
diferencijaciju, deficit
uzrokuju nekoliko
problema kao npr.
• deformaciju kostiju,
• bubrežne kamence i dr.
Nedostatak retinola uzrokuje
smetnje u proizvodnji epitelnih
ćelija i preko proteinskog
keratina ispadanje korijena
kožnih dlaka.
Deficit narušava normalnu
sekreciju, zaustavljajući znoj
i sluz. Nedostatak sluzi
oštećuje respiratorni, urinarni i
genitalni trakt.
Produkcija spermija je sporija i
kod žena plodnost opada
 Preporuke za uzimanje vitamina A u ishrani

Ekvivalent aktivnosti retinola“ (EAR). Ze žene starosti od 14 god. i više,

EAR je jednak jednom mikrogramu RDA je 700µg RAE na dan.
retinola.
Trudnice bi trebale konzumirati malo
12 mikrograma beta karotena iz hrane,
proizvodi 1 mikrogram retinola. više vitamina A (770 µg)
Alfa karoten 24 mikrograma 1 mikrogram a dojilje trebaju da unose 1,300µg.
retinola. 1 ekvivalent aktivnosti retinola (RAE)
Jedana IU je jednaka 0.3 mikrograma
retinola, uzeta iz životinjske hrane =
(meso) i 3.6 mikrograma beta karotena
iz biljne hrane. 1 µg retinola = 2 µg suplementiranog
Većina stanovništva ima adekvatan unos ß-karotena = 12 µg prehrambenog
vitamina A i imaju zalihe tog vitamina u ß-karotena = 24 µg drugih
jetri. prehrambenih karotenoida
RDA za vitamin A kod muškaraca starosti
od 14 god. i starijih je 900 µg RAE na
dan.
 Retinol (vitamin A)
DRI Tollerable Upper Intake Levels
(UL): Gornja granica unosa:
• Muškarci: 900 µg/day
• 3,000 ug/dan
• Žene: 700 µg/day
• Izbjegavati toksičnost :
najveće probleme vitamin A može • Oprez sa saplementima
izazvati prevelikim unošenjem
• Uzimati vitain A iz hrane
u organizam.
Analiza iz jednog članka »Nurses
toksični učinci praćeni Health Study» nagovještava
poremećajima u da visoke konzumacije
• probavi, vitamina A (≥ 2,000µg retinola
• na koži, na dan) su u vezi sa
povećanjem rizika frakture
• kostima i kuka kod starijih žena.
• zglobovima. • Terapijske doze vitamina A tj. veće od 5000
IJ mora nadzirati liječnik
Dnevne potrebe za vitaminom A (RDA)

UZRAST RDA (i.j)

Bebe mlađe od 1 godine 1500-2000

Djeca, starosti 1-3 godine 2000-2500

Djeca, starosti 4-6 godina 2500-3000

Djeca, starosti 7-10 godina 3000-3500

Muškarci, stariji od 11 godina 5000-6000

Žene starije od 11 godina 4000-5000

Trudnice i dojilje 6000-7000

 Pitanja

• Koje su funkcije u organizmu ?

• Zbog čega se može pojaviti nedostatak ?
• U kojim namirnicama se nalazi ?
• Koji su preporučeni unosi za odrasle, EAR, RDA, ?
• Koje su maksimalne doze kod saplementiranja?
• Koje naminice mogu inhibirati ia koje poboljšati
bioiskoristivost?
• S kojim lijekovima interreagira?
• Kod kojih nutritivnih intervencija se može koristiti?