PREDYKACJA EGZYSTENCJALNA

Zagadnienie predykacji egzystencjalnej daje się rozbić na dwa główne pytania:

• Czy istnienie jest własnością?
• Czy wyrażenie „istnieć” jest predykatem?

Podstawowy problem, jaki mamy z predykacją egzystencjalną, to redundancja.

Istnienie zawarte jest w innych orzeczeniach dotyczących własności przedmiotu
i stanowi przy tym jedynie stwierdzenie występujących w jego pojęciu znaczeń.
Mając na uwadze tę trudność, można sformułować dwie możliwe odpowiedzi:
• Istnienie nie jest własnością, a formuła „istnieć” predykatem.
• „Istnieć” nie jest predykatem, którego ekstensją są własności przedmiotu.
 TŁO HISTORYCZNE: SYTUACJA PRZED FREGEM
Kant: Existenz ist kein reales Prädikat
Kontekst: Niemożliwość przeprowadzenia ontologicznego dowodu istnienia Boga

Istnienie nie jest realnym orzeczeniem, tzn. pojęciem czegoś, co może dołączać się do pojęcia
pewnej rzeczy. Jest ono jedynie uznaniem w istnieniu pewnej rzeczy lub pewnych własności
samych w sobie. (KrV, B626-627.)

Jeżeli tedy biorę Boga wraz ze wszystkimi jego orzeczeniami i powiadam Bóg istnieje, to nie dodaję
żadnego nowego orzeczenia do pojęcia Boga, lecz tylko uznaję w istnieniu podmiot sam w sobie ze
wszystkimi jego orzeczeniami, a mianowicie przedmiot w jego stosunku do mego pojęcia. (KrV,
B627-628.)
To, co rzeczywiste nie zawiera nic więcej niż to, co możliwe. Sto rzeczywistych talarów nie zawiera
nic więcej niż sto możliwych. (KrV, B627-628.)

Wnioski: 1) Istnienie nie należy do predykatów tego samego rzędu, co własności

2) Istnienie nie zawiera się w idei; dowód ontologiczny jest niemożliwy
 ISTNIENIE PORZUCONE

Mamy dwa rodzaje pojęć:

• Pojęcia przedmiotów możliwych

• Pojęcia przedmiotów rzeczywistych

Zdaniem Kanta te dwie odmiany pojęć

nie mają żadnych jakościowych różnic. Źródło: A. Gut, Fregego krytyka dowodu ontologicznego
[w:] Analiza i egzystencja 1, 31-62, 2005, s. 41.

Przesłanka Hume’a: Nie istnieje żadna impresja, która uchwytywałaby ich istnienie
Teza Kanta: Jeśli nie ma doświadczenia ujmującego samo istnienie, to istnienie nie
stanowi własności rzeczy, a wyrażenie „istnieć” nie jest predykatem.
Roman Ingarden: Jest to całkowicie słuszne, jeżeli owo „więcej”, które – wedle
odrzuconego przez Kanta poglądu – musiałoby być zawarte w owych stu
rzeczywistych talarach w przeciwieństwie do talarów tylko możliwych, bierze się
za pewną ich własność. (Spór o istnienie świata T.I, PWN, Warszawa 1987, s. 70.)
Intuicja: Jest różnica między tym, czy coś istnieje, czy nie: te dwie idee się różnią
 WSPÓŁCZESNA LOGIKA: ODPOWIEDŹ FREGEGO
Frege: Existenz ist die Eigenschaft eines Begriffes
Dla Kanta pojmowanie istnienia jako własności zawartej w pojęciu nie ma sensu.
Frege zgadza się z tym twierdzeniem, lecz uważa przy tym, że możliwe jest takie
rozumienie istnienia, które pozwoli ujmować je w kategoriach pewnej własności.
Teza Fregego: Istnienie to własność idei. „Istnieć” nie jest predykatem, którego
ekstensję stanowi cecha rzeczy, lecz pewna właściwość pojęcia.
Stwierdzenie istnienia to nic innego, jak zaprzeczenie liczebności zerowej. Istnieć
to być niepustą ideą. Pojęcie określa się jako funkcję jednoargumentową, której
wartość jest wartość logiczna: prawda, gdy coś pod nie podpada, i fałsz, jeśli nic.
Wnioski: 1) Istnienie nie jest czymś, co należy do indywiduum.
2) Istnienie jest ideą drugiego rzędu i kwantyfikuje po pojęciach.
Koncepcja Fregego wyrasta na gruncie rozważań dotyczących języka matematyki
i badania przedmiotów abstrakcyjnych – umożliwia ona ich ścisłe definiowanie.
 ISTNIENIE ZADOMOWIONE
Nowa meta-perspektywa dotycząca ISTNIENIA:
Logik z Jeny wyłowił istnienie z idei przedmiotów,
twierdząc jak Kant, że nie jest ono cechą rzeczy.
Całkiem go jednak nie odrzucił, lecz postawił przed
pojęciami przedmiotów w formie kwantyfikatora.
Istnienie stało się własnością idei, a więc pojęciem
wyższego rzędu, pod które te pierwsze podpadają.

Nowatorstwo pomysłu Fregego polegało na wprowadzeniu języka i logiki drugiego rzędu. Nie
posługiwał się nią wcześniej Arystoteles ani nawet Kant, który analizował sądy podmiotowe.
Można rzec, że zadomowienie istnienia w kwantyfikatorze jest cezurą dla nowoczesnej logiki.
Problemy: Choć Frege pisał w Begriffsschrift, że jego specyficzny język logiki jest uniwersalny
i może wyrazić równie wiele, co język naturalny, to są między nimi ważne różnice.
1) Zdanie „istnieje Juliusz Cezar” nie ma w tym języku sensu, mimo iż na co dzień intuicyjnie
je chwytamy. Ta logika ma też trudności z sądami typu: „Cezar już nie istnieje” (Geach).
2) W języku naturalnym operujemy na ograniczonych fragmentach świata, stosując nieostre
kwantyfikatory, których nie można zamodelować w sztywnej logice Fregego (Hintikka).
 BIBLIOGRAFIA
• G. Anscombe oraz P. Geach, Trzej filozofowie, Wyd. PAX, 1981.
• G. Frege, Pisma semantyczne, Wyd. PWN, Warszawa 2014.
• A. Gut, Fregego krytyka dowodu ontologicznego, Analiza i egzystencja
(2005), Nr 1, S. 31-62.
• J. Hintikka oraz R. Vilkko, Existence and Predication from Aristotle to Frege,
Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 73, No. 2 (Sep., 2006).
• R. Ingarden, Spór o istnienie świata, Wyd. PWN, Warszawa 1987.
• I. Kant, Krytyka czystego rozumu, Wyd. PWN, Kraków 1957.
• J. Odrożwąż-Sypniewska, Istnienie i identyczność, [w:] S. T. Kołodziejczyk
(red.), Przewodnik po metafizyce, Wyd. WAM, Kraków 2011, S. 87-126.
• S. Krajewski, Nauczanie o kwantyfikatorach, Edukacja filozoficzna (2016),
Wyd. specjalne: Filozofii Polacy potrzebują, S. 107-104.
• J. Wojtysiak, Metafizyka w logice, Filozofia nauki (1999), Nr 1-2, S. 25-26.