Zofia Kossak

Szczucka
 Zofia Kossak (1889-1968)
Córka Tadeusza i Anny
z Kisielnickich.
Wnuczka malarza Juliusza Kossaka.
Po ślubie zamieszkali razem na
Lubelszczyźnie w majątku Kośmin.
 Anna
z Kisielnickich
Kossakowa
z trzyletnią córką
Zofią
 Rodzice Zofii Kossak
Anna i Tadeusz Kossakowie, Górki Wielkie 1925
 Wykształcenie
- Wykształcenie domowe; pogłębione
samokształcenie (szczególnie w zakresie
humanistycznym);
- 1906 – praca w szkole Polskiej Macierzy
Szkolnej w Warszawie;
- 1912- 1913 – studia w Szkole Sztuk Pięknych
w Warszawie;
- 1913-1914 – nauka rysunku w Genewie.
Małżeństwo
Dzieci (Juliusz i Tadeusz Szczuccy)
Dzieci (Witold i Anna Szatkowscy)
Dwór Kossaków w Górkach Wielkich
 Twórczość

1935
1922

1937
1931
Rodzina Kossaków w Górkach
latem 1939 roku
II wojna światowa
Warszawa
Powstanie warszawskie
 Grób Zofii Kossak
i Zygmunta Szatkowskiego
na cmentarzu parafialnym
w Górkach Wielkich

Dom ogrodnika
w Górkach Wielkich
w Beskidach (obecnie
muzeum)
Pożoga

Wspomnienia
z Wołynia
 Pożoga – debiut pisarski
• Data powstania:
1922
• Czas i miejsce akcji: lata 1917-1919;
czas I wojny światowej, rewolucja
październikowa, działania atamana
Petlury dążącego do stworzenia
niepodległej Ukrainy
• Bohater zbiorowy:
ziemiaństwo kresowe
• Problematyka: bolszewizm, dylematy
moralne czasów rewolucji, wartości
(odwaga, dobro, cnota) w konfrontacji
ze złem, problem usprawiedliwienia
zła istniejącego na świecie
 Geneza utworu
• Martyrologia kresowego
ziemiaństwa polskiego w latach
1917-1919.
• Mit Ukrainy w opowieści Z.
Kossak wzbogaca się o nowe
elementy: obok motywu
dworu szlacheckiego,
utraconego raju polskości,
pojawia się nowe ujęcie
rycerskiej walki i obrony granic,
Polacy toczą wojnę z szatanem,
uosabianym przez bolszewizm.
• Walka toczy się również na
płaszczyźnie kulturowej, bo
cywilizacji europejskiej zagraża
wschodnie, okrutne
barbarzyństwo. Jego ofiarą
staje się kresowe ziemiaństwo.
Tym ludziom i ich heroicznej
postawie Kossak oddaje cześć
w Pożodze. Tytułowy żywioł
pochłania ludzkie istnienia
bezpowrotnie, ale świadkowie
tych wydarzeń winni pamiętać i
dawać świadectwo.
 Gatunek
• Pożoga to relacja z przeżyć autorki na wsi wołyńskiej w
latach 1917-1919.
• Utwór należy zaliczyć do literatury faktu, bujnie
rozwijającej się w czasie i tuż po I wojnie światowej.
• Zjawisko autobiografizmu: przeżycia pisarza, jego
przemyślenia, obserwacje zjawisk są podstawą
twórczości literackiej.
• W Pożodze wypowiedź o charakterze osobistym,
wspomnieniowym ma formę tradycyjną i należy do
pogranicza literatury pięknej i dokumentaryzmu.
 Cytaty
„Dom, w którym ubiegły najpiękniejsze nasze
lata, tak żywo mi stoi zawsze przed oczyma,
że nie potrzebuję przymykać ich, aby go
przed sobą widzieć jak na jawie. Był to
mały dom i niski. Tak zabawnie mały, niski i
niepretensjonalny, ze swoimi dwoma
naiwnymi ganeczkami i ławkami pod
oknem, że można go było nazwać chatą”.
 Cytaty
• „Na lewo od pałacu – park przepysznymi
stokami staczał się z góry do stawu jak jeleń
wody spragniony. Z surowego mnicha stawał
się chłopcem swawolnym i roztaczał
nieprzeniknioną ciżbę młodych grabów, w
których tonęły wąskie dróżki jak tunele.
Rozkoszne tam wilgoć i półmrok panowały, a
zapach dusił swą mocą”.
 Cytaty
• „Pawia, zwanego starym hrabią, zjadły świnie. Dla
niepojętej przyczyny, zamiast na zwykłym swym
miejscu, na starym modrzewiu, obojętny jak zawsze,
zapatrzony w słońce – usiadł na parkanie w obrębie
chlewów i budynków gospodarskich. Chodzące w
zagrodzeniu świnie schwyciły go znienacka za ogon ,
zwieszający się jak snop najcudniejszych kwiatów,
ściągnęły w gnojówkę i zagryzły, zanim zdołano
nadbiec na ratunek. Płakałam, zobaczywszy jego
królewskie pióra staplane w błocie, ale nie pamiętam,
czy potrafiłam zrozumieć już wtedy wszystko, co ten
fakt nam wróżył”.
Żydzi w Polsce
 Fala agresji antyżydowskiej
Na uniwersytecie:
- ławkowe getto;
Stworzono
Komitet Obrony
Honoru
Studenta
Uniwersytetu
„ nie wolno niszczyć
sklepów, wybijać
szyb, napadać, bić,
obrzucać obelgami
lub spotwarzać
Żydów”

„można bronić
własnych interesów
przed Żydami
ateuszami,
bolszewikami czy
rozpustnikami”
Kardynał Hlond
 Żydzi Polacy
- kupcy; - pracownicy
- nauczyciele; administracji;
- właściciele firm - działali
przewozowych w transporcie
i banków publicznym;
prywatnych; - uczyli w szkołach
- lekarze; publicznych.
- adwokaci.
Pomoc Żydom
 List do Ireny Rybotyckiej (1954)
„ Na Nowym Świecie oficer niemiecki złapał
takiego chudzinę, sześcioletniego najwyżej.
Trzymając jak szczenię za kark podniósł drugą
ręką pokrywę od kanału i wepchnął tam
dziecko. Przechodnie patrzyli ze zgrozą,
ksiądz, który był świadkiem, zaczął błagać o
litość nad dzieckiem. Oficer spojrzał na niego
ze zdumieniem: „Jude!” – objaśnił
informacyjnie, zatrząsnął klapę i poszedł
spokojnie dalej”.
„...nawet nastraszniejsze
opisy piekła nie dorównują
rzeczywistości, jaka wówczas
miała miejsce. Ten pożar,
którego nikt nie gasił, który
plonął i płonął tygodniami
bez przerwy, tuż o ścianie,
który tchem, gorącym żarem
sięgał po bliskie dzielnice
Warszawy, napełniał miasto
czarnym nalotem spalenizny i
czadu, napełniał grozą
samym widokiem”
 “ Na “Weronikę” można było
zawsze liczyć, jeśli trzeba było
zdobyć dla kogoś pieniądze czu
ubrania. Kierowała bowiem
ponsliracyjną komórką zwaną
popularnie: Ochronką albo
Wydziałem zdychulców, czyli ludzi
wynędzniałych, głodnych,
potrzebujących natychmiastowego
ratunku. Do niej biegałam, kiedy
potrzebna była pomoc żydowskim
dzieciom”
Maria Kann
 „ Pani Zofia na fałszywych
papierach udała się do
Bochni, skąd przywiozła
córkę rodziny inteligenckiej.
Dziewczynka przeżyła wojnę.
Po wojnie odnalazła ją dalsza
rodzina i zabrali ją ze sobą,
kiedy wyjeżdżali za granicę.
Zamieszkała w Izraelu”.

Władysław
Bartoszewski
 List do Ireny Rybotyckiej

„Pamiętam jak kiedyś przeprowadzałam

z Powiśla na Śniadeckich Żydówkę, Witold
osobno na ten sam punkt prowadził jej męża
a Anna córkę, swoją rówieśnicę. Cała rodzina
miała typ jaskrawo semicki, bijący w oczy. Boże,
jakże się bałam o te moje dzieci! Patrzałam
z okna jak Witold wychodził prowadząc
przyjacielsko pod rękę skulonego niskiego Żyda,
pochylał się nad nim jak śliczny anioł opiekuńczy
opowiadając coś „ogromnie ciekawego”. Nigdy
nie zapomnę tego okropnego uczucia lęku, tego
poczucia, że własne najukochańsze dzieci
narażam na śmierć prawie pewną”.
27 września 1942 r. powstał Tymczasowy Komitet im.
Konrada Żegoty, ale 4 grudnia 1942 został rozwiązany
(następnie powstała Rada Pomocy Żydom)
„Najpilniejsza
sprawa”
(1936)
„Protest”
(1942)
„Dookoła
kwestii
żydowskiej”
(1937)

Pomoc piórem
„ W postawieniu problemu żydowskiego
przez młodzież uderza przede wszystkim
zasadniczy błąd: uparte traktowanie
kwestii żydowskiej jako sprawy
religijnej. – Jestem katolikiem, więc
muszę walczyć z żydostwem – gdy w
rzeczywistości, sprawa ta należy
wyłącznie do kategorii rasowo-
narodowo-ekonomicznych. Zachodzi
jeden z rzadkich wypadków, gdzie
 „Dookoła kwestii żydowskiej”
„Bardzo surowymi były przepisy dawnej karności
kościelnej, określające stosunek chrześcijan do
Żydów. (...) Kościół jednakże nigdy nie prześladował
Żydów i nie zwalczał ich jedynie dlatego, że wyznają
inną religię i należą do innej rasy. I po dziś dzień
etyka katolicka kładzie swe veto względem takiego
antysemintyzmu, który ujawnia się w pogromach,
krzywdach moralnych i materialnych i dąży do
zniesienia tak prawnego jak i politycznego
równouprawnienia Żydów”.
 - Nie ma nadziei;
- Na jezdni walają się
niepogrzebane trupy;
- Dzienna ilość ofiar wynosi 8-10
tysięcy;
- Broni nie ma;
- Wszystkie apteki zostały
zamknięte;
- Świat patrzy i milczy;
- Katolicy-Polacy protestują tylko
w głębi serca.

„Kto milczy w obliczu mordu – staje się wspólnikiem

mordercy. Kto potępia – ten przyzwala”
Powitanie Zofii Kossak w Polsce
po powrocie z Anglii 1957
 Zofia Kossak
dzieci Witold i Anna
 Dziękujemy
za uwagę!☺
Natalia Anastasiia
Krasowska Hulita