DULAANG PILIPINO

KASAYSAYAN AT PAG- UNLAD

 Dula Sa Panahon Ng Mga
Katutubo
Bago nasakop ng mga Kastila ang ating
bansa, ang buhay ng mga katutubong
unang nanirahan dito’y umiinog sa mga
ritwal, sayaw at awit.
Ang mga ito’y nauukol sa halos lahat ng
aspeto ng pang- araw- araw na kabuhayan:
pag- ibig, kamatayan, pakikipagdigmaan,
kasawian, pananagumpay, pagtatanim at pag-
aani, pag- aasawa at ligawan, pagtutuli,
binyag, pagkapanganak.
Ang mga katutubo’y likas na mahligin sa
mga awit, sayaw at tula na silang pinag-
ugatan ng mga unang anyo ng dula.
Ang mga unang awiting- bayan ay mga
anyong tula ngunit may damdamin na
ipinahihiwatig ng tugtugin at indayog.
Maaaring Uriin Ang Awiting Bayan Ayon Kay
Epifanio Delos Santos Cristobal Sa Mga
Sumusunod:
1. Soliranin
awit sa paggaod
2. Talindaw
awit sa pamamangka
3. Diona
awit sa panliligaw at kasalan
4. Oyayi
awit sa pagpapatulog ng 7. Sambotani
bata awit sa
5. Dalit pananagumpay
himno 8. Kundiman
6. Kumintang awit sa pag- ibig
awit sa pakikidigma
9. Holohoo
awit sa pagpapatigil ng 12. Ombayi At Sambitan
iyak ng bata/ sanggol awit ng kaibigan at
10. Umbay kamag- anak
malungkot na awit/ awit 13. Tagulaylay
ng naulila
awit kapag may
11. Umiguing
namatay
awit ng mananahi
Gayundin ang katutubong sayaw na
naglalarawan at nagsasalaysay ng iba’t
ibang aspeto ng buhay tulad ng mga
sumusunod ay isa sa mga pinag- ugatan
ng mga tradisyonal na anyo ng dula sa
Pilipinas.
 MGA URI NG KATUTUBONG SAYAW
1. Balitaw
ng mga Bisaya, isinasayaw ng mga lalaki at
babaeng magkaharap habang umaawit at
nagliligawan
2. Tiklos
sa Leyte, isinasayaw kapag naghahanda sa
pagtatanim, paglilinis ng bukid at gubat
3. Pondang- pondang
sa Antique, isinasayaw ng mga bagong kasal
4. Sayaw sa palay at Sayaw sa salakot
naglalarawan ng mga lalaki at babaeng nagtatanim ng
palay
5. Tinikling
sayaw ng mga Bisaya, isinasayaw sa pagitan ng
dalawang kawayan. ito’y panggagaya ng kilos ng ibong
may mahabang binti.
6. Kinnotan
ng mga Ilokano, ginagaya ang isang taong kinagat ng
langgam at ang pagkakamot ng katawan
7. Diwata
sayaw ng mga Subuanon, isang pag- aalay ng mga pagkain
sa mga espiritu upang managumpay sa pakikidigma
8. Karatong
sayaw ng mga Mëranaw bago makipagdigma, ang
pagtawag sa espiritong hindi nakikita at naririnig ngunit
nadarama lamang
9. Kaligaun
ritwal na sayaw ng mga Higa- onon na taga-
bukidnon, ginaganap upang bigyan ng maligaya
at masaganang buhay ang mga bagong kasal
10. Binua- Bua
sayaw ng mga Manobo sa Agusan, ang
paghihingi ng anak ng mga magkabiyak na hindi
magkasupling
11. Kadsagayan A Pakat
sayaw ng pakikipagkaibigan ng mga
Maguindanao sa Cotabato, isinasayaw kapag
may kaibigan at panuhing dumating
12. Pangalay
sayaw ng pag- ibig ng mga Tausug
Sa panahong iyon karamihan ng mga ritwal na
may kinalaman sa pananampalataya ay
isnasadula.
Ang mga awit, sayaw at mga ritwal ay
kasasalaminan ng mga katangian o
manipestasyon ng dula ngunit nanatiling
ganoon lamang at hindi umuunlad bilang anyo
ng dula.
Ang mimesis, na siyang pinakakaluluwa ng drama
ay makikita sa anyo ng ritwal ng mga katutubo.
Ang mga ritwal ng baylan ay sinasaliwan ng mga
awit, sayaw at ng bulong.
Ang mga baylan ay itinuturing na
pinakamakapangyarihan sa tribo.
Bukod sa baylan mayroon ding tinatawag na
katalonan, ito ay mga nagpapanggap na
mangkukulam.
Ang mga manganawa naman ay nagkukunwaring
nakapagpapagaling ng sakit sa pamamagitan ng mga kung
ano- anong gamot. Nariyan rin ang mangyisalat na
nakapgbibigay ng kapangyarihan at kalutasan sa mga
magsing- irog o mag- asawa.
Ang mangcocolam, pinaniniwalaang nakakagawa ng
sariling apoy sa katawan at ang may- ari ng bahay na
babagsakan nito ay magkakasakit at mamamatay.
Samantala ang hocloban, sa pamamagitan ng pagtuturo ay
maaaring mammatay ang gusting patayin at kung may sakit
naman ay maaaring pagalingin kung nanaisin.
Ang silagan naman taong nakasuot ng puti at kanilang
dinudukot atng atay at kinakain. Samanatla ang
mananananggal, lumalakad ng walang ulo sa gabi at
bumabalik ang kalahating katawan bago sumapit ang
umaga.
Ang aswang nakalilipad sa gabi, pumapatay ng tao at
kinakain ang laman.
Ang manggagayuma, sa pamamagitan ng bato, kahoy o
dahoon ay napapaibig ang isang tao.
Ayon kay Pedro Plasencia, ang baylan ay may mga
tungkulin na ginagawa ng mga tinalakay.
 TRADISYONAL NA MGA ANYO NG DULA
1. BIKAL AT BALAK
Noong ika- 17 dantaon, uso sa bisaya ang pagtatanghal
nito. Ang bikal ay maaaring awitin ng dalawang babae o
dalawang lalaki. Ang mga mang-awit ay magkahiwalay
na nakaupo sa magkabilang panig ng silid, habang nasa
gitna ang mga manonood. Sa berso ng awit ay nagtatalo
ang dalawa at hinahalungkat ang mga kasiraan o
kapangitan ng bawat isa.
Samantala ang balak naman ay ang
pagsusuyuan ng isang dalaga’t binata sa
pamamagitan ng awit na maindayog at
matalinghaga. May mga pagkakataong
gumagamit ang dalawa ng kudyapi. Sa
pamamagitan ng tugtugin ng kudyapi ay
naipararating ng bawat isa ang kani- kanilang
niloloob at damdamin.
2. KARILYO
Maraming mga mananaliksik ang nagsasabi na ang uri
ng dulang ito’y dala rito sa ating bansa ng mga taong
unang nanirahan dito. Ito’y dahil sa pagkakahawig ng
karilyo sa Wayang Orang at Wayang Purwa ng Java.
Ang dula ay ginagampanan ng mga ginugupit na
karton. Ang nagpapagalaw ng mga animo ay ang mga
mandudula sa likod ng puting tabing (kalasa’y kumot).
Sila na rin ang bumibigkas sa mga diyalogo ng mga
ginupit na karton.
Ang dulang ito’y laganap sa buong
bansa, maging noong panahon ng
kastila. May iba’t ibang katawagan sila
rito; titires sa Ilokos; gagalo sa
Pampanga; titiri sa bataan at Zambales;
aliala sa La union.
3. BAYOK O EMBAYOKA
Ito’y pagtatalong Marënaw na nilalahukan ng isang
lalaki at isang babae na binabayaran ng salapi o
kasangkapan pagkatapos ng palabras. Ang mga kasali
rito ay dapat na mahusay sa berso sapagkat ang kaunting
pagkakamali sa pagkakagamit o pagpili ng salita ay
maaaring humantong sa mainitang sagutan. Sa ganitong
pagkakataon, ito ay maaaring maging dahilan ng pag-
aaway ng mga pami- pamilya.
3. KASAYATAN
Ito’y sinasalihan ng mga dalaga’t binata at nahahati sa
dalawang pangkat. Magkahiwalay ang mga babae’t lalaki sa
magkabilang dulo ng tanghalan. Magsisimula ang sayaw
pagkatapos ng talumpati ng Sultan ng lugar o dili kaya’y ng
may- ari ng bahay na pinagdarausan ng pagdiriwang.
Magkahiwalay ang mga babae’t lalaki sa magkabilang dulo
ng tanghalan. Magsisimula ang sayaw pagkatapos ng
talumpati ng Sultan ng lugar o dili kaya’y ng may- ari ng
bahay na pinagdarausan ng pagdiriwang.
Ang maybahay ay hihingi ng pahintulot na pasimulan
na ang sayaw. Ito ay ginagawa sa pamamagitan ng
patula. Pagkatapos sumagot ng mga panauhin, ay
sisimulan niya ang pakikipag- usap sa mga binata
habang sumasayaw sa paligid ng mga iyon. Ipapatong
niya sa balikat ng isang binata ang isang anyo.
Pagkatapos ay tutungo naman siya sa grupo ng mga
babae at ipapatong ang isa pang panyo sa isa sa
kanila. Ang sayaw ay sinasaliwan ng mga
instrumenting kutyapi, kulintang, agong at kubing.
 4. DALLOT
Sa mga ilokano, ito’y awit ng pag-ibig. Ang lalaki ay
tutula na nagpapahayag ng pag- ibig at ito’y sasagutin ng
babae ng patula. Pagkatapos ay aawitin nila ang tula sa
saliw ng kutibeng, gitara ng mga ilokano. Itinatanghal
kapag may binyag, kasalan o handaan.
Ang pagbabayo ng palay ay mahalagang bahagi habang
itinatakda ang kasal. Ito ay sinasaliwan ng awit na
pamulinawen habang ang mga tao’y nagsasayawan.
PAMANHIKAN
DUNG- AW
HUGAS- KALAWANG
DALLING- DALLING
 DULA SA PANAHON NG MGA KASTILA

Ayon kay Dr. Nicanor Tiongson, ang mga

dulang sekular ay idinaraos bilang bahagi ng
pagdiriwang sa pistang bayan, samantalang ang
mga dulang panrelihiyon ay napapanood bilang
makulay na paglalarawan ng mahalagang
kapistahan at panahon ng liturhiya ng
simbahang Katoliko.
Ayon pa rin kay Tiongson ang mga dulang
panrelihiyon ay maaaring hatiin ayon sa haba
nito. Ang mga maiikling pagsasadula tulad ng
salubong a panunuluyan; mga mahabang dula
tulad ng senakulo na nagsisimula sa linggo ng
palaspas hanggang lingo ng pagkabuhay gayon
din ang tibag.
Palasak din ang mga dula- tula tulad ng
duplo at karagatan na dati nang ginagawa
dito sa ating bansa bago pa man dumating
ang mga Kastila.
Sa bandang huli pumasok ang sa ating
bansa ang mga sarswela na pawang
nakasulat sa wikang Kastila.
 MORO- MORO
Isang dulang maka- relihiyon na kinagigiliwan ng mga
Pilipino noong panahon ng Kastila. Ang mga pangunahing
tauhan ng dula ay mga Kristiyano at mga Muslim.
Nagsimula ang uri ng dulang ito noong kasalukuyan kainitan
ang labanan ng mga Kastila at Muslim sa Mindanao.
Noong Pebrero, 1637, matagumpay na napabagsak ang tropa
ng mga muslim sa Kotabato. Ito’y sa pamumuno ni
Gobernador Heneral Sebastian H. Corcuera.
Ang pangyayaring ito ay naging inspirasyon ng mga
batang naglalaro sa dalampasigan ng Kabite(Cavite).
Sa anyong dula ginagaya ng mga bata ang labanang
Muslim at Kristiyano, na kilala sa tawag na Moro.
Sa dula, ang mga Moro ay matatapang at magugulo ,
Samantala, ang mga Kristiyano ay mababait at
tahimik.
* Cachil Corrolat
Noong una, ang mga komedya ay naglalarawan ng
mga tradisyon at kabuhayan ng mga Pilipino.
Nang tumagal naging maka- relihiyon na ito,
nagsasalaysay ng mga tunggalian ng mga Muslim
at Kristiyano. Ang sentro ng paksa ay madulang
pakikipagsaplaran.
Ang banghay ay umiinog sa lalaking Muslim na
iibig at sasagutin ng babaeng Kristiyano.
KARILYO (CARILLO)
Puppet show (anino ng mga tau-tauhang gawa sa
karton na nasa likod ng puting tabing na iniilawan ng
gasera/lamp sa likuran nito)
SANGGUNIAN

CASSANOVA, ARTHUR P.  KASAYSAYAN AT PAG-UNLAD NG DULAANG PILIPINO,

MANILA
PHILIPPINES, REX BOOK STORE, 1984