საქართველოს ერვოპული მარშრუტი

ალექსანდრე დიუმას კვალდაკვალ

◦ რუსეთის იმპერიაში თავისი
მრავალთვიანი მოგზაურობა
ალექსანდრე დიუმამ პეტერბურგიდან
დაიწყო, სადაც იგი 1858 წლის 22 ივნისს
ჩავიდა.

◦ დიუმამ იმოგზაურა კოსტრომაში,

ყაზანში, სარატოვში, ასტრახანში,
დერბენტში, და ბაქოს გავლით
თბილისში ჩამოვიდა. მისმა
ჩანაწერებმა, რომლებმაც შეადგინა
წიგნი "კავკასია", მსოფლიო მკითხველს
საქართველოს ისტორია და
გეოგრაფია, ქართველების ყოფა-
ცხოვრება და ზნე-ჩვეულებანი
პირველად ყველაზე საფუძვლიანად
გააცნო.
◦ საქართველოში
­ ­ ­ ­ ­ ალექსანდრე
­ ­ ­ დიუმა ­ ­ 1858 წლის დამლევს
­ ჩა­
მოვიდა. მსოფლიოში
­ ­ ­ სახელგანთქმულ
­ ­ ­ ­­ ფრანგ მწერალს
­
უკვე დაწერილი
­ ­ ­ ჰქონდა
­ თავისი
­ ­ თითქმის­­ ყველა
­ დიდი­ ნა­
წარმოები
­ ­ ­ . მრავალ
­ ქვეყანაში
­ ­ ­ უკვე­ ნათარგმნი იყო "სამი ­ მუშ­
კეტერი
­ ­ ", "ოცი­ წლის შემდეგ ­ ", "დედოფალი
­ ­ ­ მარგო
­ ..

◦ 1858 წლის "ცისკარში

­ ­ " (დეკემბერი
­ ­ ­ , #12) დაბეჭდილ ­ ­ ქრონი ­ ­
კაში ვკითხულობთ: "ქალაქ ­ ტფილისში
­ ­ იმყოფება
­ ­ ­ ფრანციის ­ ­
უწარჩინებულესი
­ ­ ­ ­ ­ მწერალი ­ ­ ალექსანდრე
­ ­ ­ დიუმა ­ ­ , რომელნიცა
­ ­ ­
იყო ამ ახლო
­ ხანში­ ჩუენის
­­ ცისკრის
­­ ტიპოგრაფიაში
­ ­ ­ ­ ­ , სადაცა
­ ­
გასინჯა
­ ­ ყოველი
­ ­ კუთვნილება
­ ­ ­ ­ რედაკციისა­ ­ ­ ­ . მთელს ხმელეთ ­ ­
ზედ გამოჩენილი
­ ­ ­ ­ მწერალი
­ ­ ესე მოგზაურობს
­ ­­ . ვისაც
­ წაუ
­­
კითხავს "გრაფი­ მონტე ­ კრისტო ­ ", ის უეჭველია­ ­ კარგათ
­ იც­
ნობს ამ მწერალს
­ და ვისაც­ არ წაუკითხავს
­­ , ვეცდებით
­ ­ მომა ­ ­
ვალს წელს წავაკითხოთ
­ ­ , რადგანაც
­ ­ კიდევა
­ ­ გვაქვს რედაქცი ­ ­ ­
აში
­ გადმოთარგმნილი
­ ­ ­ ­ ­ ­ ".
დედოფლისწყარ
ელიას მთა
ო • წმინდა ელია თეზბიტელის სახელობის ტაძრის
არსებობას, ჯერ კიდევ VI საუკუნეში, არქეოლოგიური
გათხრები ადასტურებს, თუმცა მისი აგების ზუსტი
თარიღი უცნობია. მისი აღდგენა 2006 წელს მოხერხდა.
• ერთადერთი წერილობითი ცნობა შემოგვინახა
ალექსანდრე დიუმამ, რომელსაც ელიას კლდე უნახავს
1858 წელს კავკასიასა და საქართველოში
მოგზაურობის დროს და მოკლე ჩანაწერიც
გაუკეთებია: 
• „თამარ მეფის ციხიდან ექვსი ვერსის დაშორებით
აღიმართება კიდევ ერთი მთა, რომლის შესახებ
გადმოცემა არსებობს. ამ მთას ელიას მთა ჰქვია, ძირს
მლაშე ტბა ევლება. შუა მთაში გამოჭრილ ფართო
მღვიმეში აშენებულია სამრეკლო, სადაც ხშირად
დადიან მცხოვრებლები. გადმოცემა ამბობს, რომ ამ
მღვიმეში ილია წინასწარმეტყველისთვის ყორანს
საჭმელი მიჰქონდა და რომ მან თავისი წამოსასხამი
თავის მოწაფეს ელისეს დაუტოვა, თვითონ კი მთის
მწვერვალიდან ცაში ამაღლდა"
თბილისის აღმოჩენა ◦  დიუმამ სამუდამოდ აღბეჭდა შესანიშნავი
თბილისის სახე. "როდესაც თბილისში
მივდიოდი, ვაღიარებ, წარმომედგინა, რომ
ნახევრად ველურ ქვეყანაში მივდიოდი,
ისეთში, როგორიც არის ნუხი ან ბაქო,
მხოლოდ უფრო დიდი მასშტაბისა. მე
შევცდი. ფრანგული კოლონიის წყალობით,
რომელსაც უმთავრესად პარიზელი
მკერავები და მოდისტები შეადგენენ,
ქართველი მანდილოსნები იტალიური
თეატრისა თუ დიდი ბულვარების მოდებს
შეიძლება მხოლოდ ორიოდე კვირით
ჩამორჩებოდნენ.
◦ ქარვასლა საინტერესო სანახავია. მის ჭიშკარში
აქლემებით, ცხენებითა და სახედრებით შედის და
გამოდის აღმოსავლეთის ყველა ერის
წარმომადგენელი: თურქები, სომხები, სპარსელები,
არაბები, ინდოელები, ჩინელები, ყალმუხები,
თურქმენები, თათრები, ჩერქეზები, ქართველები,
მეგრელები, ციმბირელები და, ღმერთმა იცის, კიდევ
ვინ! თითოეული მათგანი გამორჩეულია, აქვს თავისი
კოსტიუმი, თავისი იარაღი, თავისი ხასიათი, თავისი
გამომეტყველება და, განსაკუთრებით, ქუდი — საგანი,
რომელიც მოდის ცვლილებებს ყველაზე ნაკლებად
ემორჩილება".
◦ დიუმა აღნიშნავს, რომ თბილისში აღმოსავლეთის
ხალხთა ყველა სავაჭრო წარმომადგენელი ერთ
კლასს, ერთ თემს შეადგენს სავაჭრო სახლში.
სასტუმროში ცხოვრებისთვის ისინი არაფერს იხდიან,
მაგრამ ქარვასლის პატრონები მათ საქონლის
რეალიზაციიდან ერთ პროცენტს ახდევინებენ.
◦ ყველა ფარდულის გარე მხარე ღიაა, ვაჭრები
გამვლელთა თვალწინ მუშაობენ. ოსტატები,
რომლებიც რაიმე ხელობის საიდუმლოებას ფლობენ,
აღმოსავლეთში ძალიან უბედურები იქნებოდნენ.
არაფერია იმაზე უფრო თავშესაქცევი, ვიდრე ამ
ქუჩებში ხეტიალი: უცხოელს ეს არ მობეზრდება.
◦  დიუმამ აღფრთოვანებული სტრიქონები
მიუძღვნა თბილისურ აბანოებს

◦ „როგორ მოხდა, რომ პარიზში, ამ გრძნობიერ

სიტკბოებათა ქალაქში ჯერ არავინ შემოიღო
სპარსული აბანო? ნუთუ ვერც ერთმა
საქმოსანმა ვერ გამოიწერა თბილისიდან ორი
მექისე? თან ფილანთროპულ მიზანს
განახორციელებდა, და რაც უფრო უეჭველია
აურაცხელ სიმდიდრეს დააგროვებდა.”

      ამგვარი დანანებით აღნიშნა ალექსანდრე

დიუმამ თავის ჩანაწერებში პარიზის უდიდესი
ნაკლი - მექისის და თბილისური აბანოების
მსგავსი დიდებული სიამოვნების გარეშე
მყოფი დიდი ქალაქის ყოფა.
◦ ალექსანდრე დიუმას ნომერი “ჭრელ აბანოში”
განსაკუთრებული ესთეტიურობითა და
საინტერესო შტრიხებით გამოირჩევა.
ალექსანდრე დიუმამ, რომელმაც 1858 წელს თბილისი მოინახულა, თავის წიგნში
„კავკასია“, ოპერის თეატრს  მთელი თავი მიუძღვნა.

„ჩემი ცხოვრების მანძილზე მე თითქმის ყველა თეატრი მოვინახულე, მაგრამ ვერც ერთი
მათთგანი ვერ შეედრება სილამაზით თბილისის თეატრს“.
• საფრანგეთის კონსულმა, ბარონმა ფინომ
დიუმა ქართულ თეატრში მიიწვია

• მას უნახავს თეატრალური დარბაზები

საფრანგეთში, ესპანეთში, იტალიაში,
ინგლისში, რუსეთში
• თეატრის შესახებ დაწერა: "…სინდისის ქენჯნის
გარეშე ვიტყვი, რომ ტფილისის თეატრის
დარბაზი ერთ-ერთი ყველაზე ბრწყინვალე
დარბაზია, რომელიც კი ჩემს სიცოცხლეში
მინახავს. თანაც შესანიშნავ დარბაზს
მშვენიერი ქალები კიდევ უფრო ალამაზებენ,
და ამ თვალსაზრისით, ისევე, როგორც
არქიტექტურისა და სხვა მოქარგულობათა
თვალსაზრისითაც, ტფილისის დარბაზს,
ღვთისწყალობით, სანატრელი აღარაფერი
აქვს".
თბილისის მონახულების შემდეგ დიუმა
დასავლეთ საქართველოში მიემართება
გზად გაივლის მცხეთას, გორს, სურამს და ჩადის ქუთაისში.
◦ ეს არის თვალწარმტაც ადგილზე
განსაზღვრული რიცხვის სახლების
შენაერთი, რომლებიც ისე არიან
განლაგებულნი, როგორც
მოეხერხებათ.
სახლები აშენებულია თიხაში
არეული წნულით და გარედან
კირითაა შელესილი. თავადებს,
მემამულეებს და საერთოდ,
მდიდართ, ხის სახლები აქვთ.
არასიმეტრიულობა ამ ქალაქს ერთ-
ერთ ულამაზეს და თვალწარმტაც
ქალაქად ხდის.
ჩვენ გერმანულ სასტუმროში
გავჩერდით, სადაც მოჩვენებითი
ევროპული კომფორტი ვიპოვეთ.
ბაზარი აღმოსავლეთის ყველა
ქალაქის გულია. ასეა ქუთაისშიც.
ბაზრის გარშემო თავს იყრის
ყველანაირი მოძრაობა. ქუთაისის
ბაზარი ჩვენ მიერ ნახულ ბაზრებში
ერთ-ერთი ყველაზე ღარიბია. იქ
მხოლოდ ორი ღირსშესანიშნავი
ნივთი ვნახე: ალექსანდრეს ოქროს
მედალი და ვერცხლში ჩასმული ორი
შანდალი არწივის ბრჭყალებზე…
 ◦ ქალაქის დათვალიერების შემდეგ დიუმამ მოინახულა გელათის მონასტერი და დიდი
შთაბეჭდილება მოახდინა იქ დაცულმა სიწმინდეებმა:

ღვთისმშობლის უნიკალური მოზაიკის გამოსახულება

რკინის კარიბჭე „დარუბანდის კარები“
◦ გელათის ტაძრის დათვალიერება მინდოდა, სადაც როგორც დაგვარწმუნეს, ქალაქ
დარუბანდის ერთ-ერთი ძველი რკინის კარი ინახება.
◦ თვით ტაძარი წარმოადგენს ბიზანტიური ხუროთმოძღვრების საუკეთესო ნიმუშს.
საუბედუროდ, კედლის მხატვრობა თითქმის მთლიანად წაშლილია და აღარც ძველი
კანკელია თავის ადგილზე.

◦ სამეფო კარიბჭის მარცხნივ პირველი ადგილი გელათის ღვთისმშობლის ხატს უჭირავს.

ეს ხატი იმით არის შესანიშნავი, რომ წინაააღმდეგ მიღებული აზრისა, მასზე გამოსახულ
წმინდა ქალწულს შავი თვალები აქვს. მოჭედილობა ხატისა მთლიანად კეთილშობილი
ქვებითაა შესრულებული.
ამ ფასდაუდებელი ხატის გარდა, კიდევ არის საუცხოო ხატები.
 სამეგრელო, სვანეთი ,გურია
◦ სამეგრელო პატარა სამთავროა, რომელიც მოიცავს 30 ათას ოჯახს დაახლოებით 120 ათასი
მცხოვრებით. აგრეთვე, ამას უნდა მივუმატოთ სვანეთის პატარა ნაწილი, რომელსაც სადადიანო
ერქვა.
სვანეთის მეორე ნახევარს თავისუფალი სვანეთი ეწოდება, მესამე ნაწილი კი თავად დადეშქელიანის
სვანეთია.
◦ სამეგრელოს მეორე გვერდით გურიაა, რომლის ნახევარი რუსებს ეკუთვნის, მეორე ნაწილი კი
თურქებს. გურულები კავკასიის ტიროლელები არიან: ფალცეტით მღერიან და მათი ხმის რაკრაკი
შვეიცარიულ სიმღერას ჰგავს. გურიის თურქული ნაწილი, ცხადია, მტრულ დამოკიდებულებაშია
მეორე ნაწილთან.
◦ მეგრელი ქალები, მეტადრე ქერა-შავთვალა და შავგვრემანი-ცისფერთვალა ქალები, ულამაზესნი
არიან! საერთოდ, მთელი ძველი კოლხეთის ქალები მშვენიერი გარეგნობისანი არიან.
◦ ქართლელი, იმერელი, გურული და მეგრელი ქალები მოტაცებაზე თრთიან, თავს იცავენ, იბრძვიან,
რომ ტყვედ არ ჩავარდნენ. მაგრამ ეს ქალები ისეთი ლამაზები არიან, რომ ხშირად ფაშები და
მდიდარი თურქები მათ ყიდულობენ და სიკვდილამდე მდიდრულად აცხოვრებენ…
დიუმა ოქროს საწმისის შესახებ
◦ კოლხეთის
­ ­ შესახებ
­ ­ საუბრისას
­ ­ ­ ალექსანდრე
­ ­ ­ დიუმა ­ ­ ბერძენი
­ ­ ისტორიკოსსა
­ ­ ­ ­ და გეოგრა
­ ­ ­
ფოსს, სტრაბონსაც
­ ­ იხსენიებს
­ ­ ­ და წერს, "სტრაბონი ­ ­ დაბეჯითებით
­ ­ ­ ­ ლაპარაკობს
­ ­ ­ კოლხე ­ ­
თის ოქროს
­ საბადოებზე
­ ­ ­ ­ . ამ საბადოებიდან
­ ­ ­­ ­ წვიმებისგან
­ ­ ­ ღელეებში
­ ­ ­ ჩარეცხილი
­ ­ ოქრო
­
ძვირფასი
­ ­ ქვიშით ­ ამდიდრებდა
­ ­ ­ კოლხებს­ . სუანები
­ ­ ­ ანუ დღევანდელი
­ ­ ­ მეგრელები
­ ­ ­ მათ
კრეფდნენ
­ ­ ცხვრის ბალნიანი ­ ­ ­ ტყავის
­ შემწეობით
­ ­ ­ , რომელიც
­ ­ ბრჭყვიალა
­­ ქვიშას
­ აკავებდა
­ ­ .
აქედან
­ წარმოსდგება
­ ­ ­ ­ ლეგენდა­ ­ ოქროს­ საწმისის
­ ­ შესახებ
­ ­ ".
◦ ყურადღება
­ ­ უნდა მივაქციოთ
­ ­ ­ მწერლის
­ შეცდომას
­ ­ , როცა ­ იგი წერს "სუანების
­ ­ ­ , ანუ დღევან
­ ­
დელი­ მეგრელების
­ ­ ­ " შესახებ
­ ­ . როგორც
­ ჩანს, მას სვანები
­ ­ და მეგრელები
­ ­ ­ ერთი ­ და იგივე
­
ხალხი ­ ჰგონია
­ .
ფრანგი მწერლის
სამთვიანი
მოგზაურობის ბოლო
პუნქტი არის ზღვისპირა
ქალაქი ფოთი,
საიდანაც ბათუმიდან და
ტრაპიზონის გავლით ის
ზღვით გადის
საფრანგეთში.
 ალექსანდრე დიუმა - ფოთში
• დიუმა მუქ ფერებში აღწერს ფოთს, სადაც ოდესღაც
არგონავტებმა ჩაუშვეს ღუზა. "არ ვიცი, იაზონის დროს მარსის
მოედანი როგორი იყო, მაგრამ ახლა — ესაა ჭაობი,
მოლივლივე ტალახი, რომელშიც სამუდამოდ ჩაძირვა
გემუქრება, თუ თუნდაც ნახევარი საათის განმავლობაში ერთ
ადგილზე დარჩები".

• ქალაქ ფოთში დიუმა შეჩერდა სასტუმროში, რომელიც ხის

ფარდულს წარმოადგენდა. როგორც დიუმა წერს, „ოთახი
ღირდა დღეში ორი რუბლი  - ოთხი ფრანკით უფრო ძვირი,
ვიდრე პარიზის ოტელ "ლუვრის" ოთახი.

ალექსანდრე დიუმას ძეგლი ფოთში

დიუმა ქართველებზე
"ქართველ ხალხს უყვარს იმის გაცემა, რისი მიღებაც სხვებს უყვართ.“

◦  დიუმა: "თუ ვინც გიყურებს, ნათელი სახე და სწორი ცხვირი აქვს, თვალები, წარბები და
თმები  - შავი, კბილები  - თეთრი, თუ მას მოკლე ბეწვიანი წვეტიანი ქუდი ახურავს , იგი
ქართველია. რაც უნდა თქვას, წმინდა წყლის სიმართლეა. თუ იგია მბობს, რომ ცხენები არ
ჰყავს, გაბრაზება არ ღირს… მაგრამ თუ ეს მაყურებელი რუსია , ის აუცილებლად ცრუობს  -
მას სურს ორჯერ მეტი გადაგახდევინოს, მას ცხენები ჰყავს ან მათი შოვნა შეუძლია . ეს
ჩემთვის სალაპარაკოდ იოლი არ არის, მაგრამ რადგან ეს ჭეშმარიტებაა , იგი უნდა
გამჟღავნდეს კიდეც…"
◦ საქართველოდან სამშობლოში დაბრუნებული დიუმა
გემიდან ნავსადგურში ქართული ეროვნული
ტანსაცმლით _ ფაფახით, ჩოხითა და ხმლით ჩავიდა.
მადლობა ყურადღებისათვის!
 გამოყენებული ლიტერატურა:

◦ https://www.e-idea.ge/aleksandre-dumas-travel-in-caucasus
◦ https://mygoals.ge/chemi-albomebi-alexandre-diumas-mogzauroba-kavkasiashi-ii-nawili/
◦ http://www.opera.ge/AboutTheatre/History.aspx
◦ https://georgiantravelguide.com/ka/elias-monasteri
◦ https://saba.com.ge/books/details/2426/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%99%E1%83
%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90