ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ/ΜΑΘΗΣΗΣ

ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ

ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ
 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
 ΑΥΤΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ: ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ,
ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΔΡΑΣΗ ‘Η
ΤΕΧΝΗ;
ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ ΜΑΘΗΣΗΣ
 ΑΛΛΗΛΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
 ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ
 ΑΝΑΓΚΕΣ- ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ
 ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ
 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
 ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ

3
 ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ
 ΓΝΩΡΙΜΙΑ
 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ
 ΕΦΑΡΜΟΓΗ
 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ

4
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ:
 ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ;
 ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ;
 ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ;
 ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ;
 ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ;
 (ΑΤΟΜΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ- ΣΥΝΟΙΜΙΛΙΑ)

5
ΔΑΣΚΑΛΟΣ; ΘΕΩΡΙΑ Η’ ΠΡΑΞΗ
 Τι είναι δάσκαλος;
 Τι είναι διδασκαλία;
 Τι είναι μάθηση;
 Τι είναι παλιό και συντηρητικό;
 Τι είναι νέο και εναλλακτικό;
Ο ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ;
 Προσωπικό βίωμα ή επιστημονικό παράδειγμα;
 (φωτοτυπία)
ΘΕΩΡΙΑ ΤΟ ΟΧΗΜΑ, ΔΑΣΚΑΛΟΣ Ο ΟΔΗΓΟΣ
ΒΑΣΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ, ΤΟ ΔΙΠΟΛΟ: ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ- ΟΜΑΔΑ

Ερωτηματολόγιο συνεργασίας

9
Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΣ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΩΣ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ:
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΔΑΣΚΑΛΩΝ

 Η προσωπική θεωρία των δασκάλων είναι ένα

θεωρητικό σύστημα ιδεών, πεποιθήσεων,
παραδοχών, αξιών, στάσεων, το οποίο, όμως, τις
περισσότερες φορές ευρίσκεται σε λανθάνουσα
μορφή, διότι διαμορφώθηκε, χωρίς συνειδητή
προσπάθεια συστηματικοποίησης, μέσα από τις
εμπειρίες που είχαν οι δάσκαλοι ως μαθητές και
κυρίως από τη διδακτική εμπειρία τους.
ΟΜΑΔΑ Η ΑΤΟΜΟ;
;
ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ Η ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

11
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Η’ ΌΧΙ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
 Η σπουδαιότητα, μάλιστα, της προσωπικής
θεωρίας ενισχύεται από τη διαπίστωση ότι,
παρόλο που τις περισσότερες φορές ευρίσκεται
σε λανθάνουσα και ασυστηματοποίητη μορφή,
επηρεάζει αποφασιστικά την εκπαιδευτική
πράξη, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο ο
εκπαιδευτικός προσλαμβάνει την επιστημονική
γνώση που αφορά τα θέματα της εκπαίδευσης
(Ματσαγγούρας 2001)
ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΙΑΙΑ ΘΕΩΡΙΑ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ Η ΜΗ) ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ;

 Η ανάγκη μελέτης της προσωπικής θεωρίας των

δασκάλων προκύπτει από τη γενική παραδοχή ότι
είναι αδύνατη η διατύπωση μιας ενιαίας
εκπαιδευτικής θεωρίας διαμορφωμένης, κατά τα
θετικιστικά πρότυπα, που να εξυπηρετεί τις
εκπαιδευτικές ανάγκες.
ΟΙ ΠΕΠΟΙΘΉΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ ΩΣ ΒΆΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΉΣ ΘΕΩΡΊΑΣ

 Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν την πραγματικότητα

επηρεάζεται από τις νοητικές τους κατασκευές, τα γνωστικά τους
σχήματα, τις πεποιθήσεις τους. Οι πεποιθήσεις δίνουν απόχρωση στη
διεργασία με την οποία οι άνθρωποι ανακαλούν παλιότερες
πληροφορίες και επεξεργάζονται νέες.

 Παρά τη δυσκολία ακριβούς προσδιορισμού της φύσης των

πεποιθήσεων, θεωρούνται ως ένα από τα πολυτιμότερα εννοιολογικά
σχήματα για τους δασκάλους (Pintrich 1990). Οι πεποιθήσεις
αποτελούν ένα είδος προσωπικής γνώσης (Kagan, 1992) και ως
περισσότερο σταθερές μπορούν να διακριθούν από τις πληροφοριακές
γνώσεις, που είναι σχετικά εύκολο να αλλάξουν (Nespor 1987).
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
 Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να συνοψίσουμε ότι η
προσωπική θεωρία των δασκάλων αντιπροσωπεύεται από
ένα πολύπλοκο και αλληλοσχετιζόμενο σύστημα προσωπικών
και επαγγελματικών γνώσεων, που λειτουργούν ως
εσωτερικές θεωρίες και γνωστικά σχήματα τα οποία
εμπλέκονται δυναμικά και επηρεάζουν τον τρόπο ερμηνείας
του περιβάλλοντος και κατευθύνουν τη συμπεριφορά τους.
 Το σύνολο των πεποιθήσεων, που αποτελούν τη βάση της
προσωπικής θεωρίας, έχει γνωστικό και συναισθηματικό-
αξιολογικό περιεχόμενο, είναι συχνά αντιφατικές, υποθάλπουσες
και ασυνείδητες και υπόκεινται σε διαδικασία ανατροφοδότησης.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

 η προσωπική θεωρία μπορεί να παγιωθεί και να λειτουργήσει

ανασταλτικά σε πιθανούς νεωτερισμούς ενισχύοντας το
συντηρητισμό, τη δυσκαμψία και την αναποφασιστικότητα στις
γρήγορες και ευέλικτες επιλογές που επιτάσσει η σύγχρονη
εποχή.

 Αντίθετα, η προσωπική θεωρία μπορεί να αποδειχθεί αξιόπιστο

σύστημα-οδηγός για τον εκπαιδευτικό ο οποίος ελέγχει, αξιολογεί
και αποδέχεται ή θέτει υπό αμφισβήτηση συγκεκριμένες διδακτικές
πρακτικές, επιλέγει νέες εναλλακτικές πρακτικές υπό το φως πιο
σύγχρονων θεωρητικών και ερευνητικών παραδοχών.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

 Ο ιδεαλισμός εκφράζει την πολιτική θέση της παλινόρθωσης, της επιστροφής δηλαδή στις αιώνιες
αλήθειες, και την πνευματική ολοκλήρωση του ατόμου.

 Ο ρεαλισμός εκφράζει τη συντηρητική πολιτική θέση και υποστηρίζει τη διαιώνιση της υπάρχουσας
κοινωνικής τάξης και τη συμμόρφωση με το status quo.

 Ο πραγματισμός παραπέμπει στη μεταρρυθμιστική πολιτική θέση και σκοπεύει στη σταδιακή
βελτίωση της κοινωνίας.

 Ο υπαρξισμός στοχεύει στην ανακάλυψη του εαυτού με σκοπό την αυτοπραγμάτωση. Η

πραγματικότητα είναι υποκειμενική και ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι να οδηγήσει το μαθητή στην
αυτογνωσία.

 Ο ανασυγκροτισμός, τέλος, γνωστός και ως αναδομισμός, αντιστοιχεί στην ανανεωτική πολιτική θέση
και υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση πρέπει να γίνεται όργανο για ουσιαστικές αλλαγές στην κοινωνία.
ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
 Προοδευτισμός ή Πραγματισμός;
 Παραδοσιαρχία ή Συντηρητισμός;
 Ανασυγκροτισμός και Υπαρξισμός;
ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ

 Η μάθηση δεν εξελίσσεται μέσα σε ένα κενό

περιβάλλον ενώ οι διαδικασίες της δεν
εξαρτώνται μόνο από τη φύση του περιεχομένου
της μάθησης ο μαθητής αντιδρά επιπλέον, σε μια
πλειάδα παραγόντων
ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

 Piaget,
 Bruner,
 Vygotsky
   Vergnaud
ΠΡΑΞΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΗΣ (J. PIAGET)
 Αυτόνομο ον που μαθαίνει μέσα από την πράξη (
 Θεωρία των σταδίων της διανοητικής ανάπτυξης
(απόκτηση νέων δεξιοτήτων, οργάνωση νέων
γνωστικών σχημάτων)
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ
 Αναγκαιότητα παιδαγωγικής και διδακτικής
προσέγγισης (J. Bruner): όλοι οι μαθητές είναι
δυνατό να μάθουν οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε
ηλικία (με κατάλληλη δομή και οργάνωση της
ύλης και ανάλογη μεθόδευση της διδασκαλίας, η
μάθηση μέσω ανακάλυψης - discovery learning)
ΜΑΘΗΣΗ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
 Ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος (η
“Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης”, L. Vygotsky)
αυτό που το παιδί δεν μπορεί να κάνει μόνο του
αλλά το πετυχαίνει με τη βοήθεια του άλλου
 Ο κόσμος κωδικοποιημένος σε γλώσσα
 χρήση γλωσσικών και συμβολικών μορφών για
επικοινωνία και αναπαράσταση (το “Δεύτερο
Σύστημα Σήμανσης”, L. Vygotsky)
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΟΝΤΣΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ
 Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης
 Σπειροειδής διάταξη της γνώσης και της
μάθησης.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΔΥΟ ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ
 σχολή της συμπεριφοράς
 γνωστική ψυχολογία
ΠΡΩΤΟΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ
 Δίνει έμφαση στην αναμετάδοση της
Πληροφορίας και στην τροποποίηση της
συμπεριφοράς (θεωρία των συνειρμών -
connectionist view of learning). Η μάθηση
συνίσταται στην τροποποίηση της
συμπεριφοράς. 
 πρόδρομος: I. Pavlov Βασικοί εκπρόσωποι: J.B.
Watson, E.L. Thorndike, B. Skinner
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ
 Περιγραφή της συμπεριφοράς και όχι εξήγησή
της
 Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στις
νοητικές καταστάσεις των υποκειμένων (τα
πιστεύω τους, οι προσδοκίες τους, οι προθέσεις
τους όπως και τα κίνητρά τους δεν είναι
προσβάσιμα)
 ΜΑΘΗΣΗ ΩΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

 Κατά τους εμπειριστές, η γνώση αποτελείται από

ιδέες που πρέπει να μπουν κατά κάποιο τρόπο στο
μυαλό του ανθρώπου,
 Αυτό μπορεί να γίνει ευκολότερα αν περάσουν
μέσα από τις αισθήσεις. Υποστηρίζουν ότι το μυαλό
του μαθητή είναι άγραφο χαρτί (tabula raza) πάνω
στο οποίο ο δάσκαλος μπορεί να εγγράψει τη
γνώση.
 Η μάθηση λοιπόν είναι μια παθητική διαδικασία,
ληπτική και αναπαραγωγική. Η γνώση μεταδίδεται
από το δάσκαλο και το εγχειρίδιο στο μαθητή.
 ΕΜΠΕΙΡΙΣΤΕΣ

 Είναι στατική και αντικειμενική. Η έμφαση

δίνεται στην ποσότητα και το εύρος της
γνώσης. Η αποτελεσματικότητα της μάθησης
ελέγχεται με τεστ προόδου που δίνουν έμφαση
στην κατοχή του περιεχομένου.
 Το διδακτικό μοντέλο είναι δασκαλοκεντρικό. Ο
δάσκαλος θεωρείται αυθεντία και οι μαθητές
οφείλουν να αναπαράγουν τη γνώση όπως
αυτή υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια και
μεταδίδεται από αυτόν στην τάξη.
ΜΑΘΗΣΗ (ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ)

 η μάθηση είναι ζήτημα δημιουργίας

συνδέσεων μεταξύ των ερεθισμάτων και
των αντιδράσεων για να αντιληφθούμε
την πολυπλοκότητα των συμπεριφορών
πρέπει να τις κατατμήσουμε σε
στοιχειώδεις μονάδες
Η ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ

 Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή ο τρόπος μέ τον

οποίο μαθαίνουμε έχει να κάνει με τις
συνεξαρτήσεις φυσικών και ουδέτερων
ερεθισμάτων. με κύριους εκπροσώπους τους
Pavlov, Thorndike, Watson.
 Ο Παβλόφ υποκατέστησε την τροφή ενός σκύλου με τον
ήχο ενός κουδουνιού. Έτσι το σκυλί έβγαζε σάλιο μόλις
χτύπαγε το κουδούνι. Αυτό που έκανε ήταν το εξής:
 Αντικατέστησε μέσω πολλών τοποχρονικών 
συνεξαρτήσεων το φυσικό ερέθισμα με ένα ουδέτερο. Η
φυσική αντίδραση αποδόθηκε στο εξαρτημένο ερέθισμα
(από την τροφή), και ονομάζεται πλέον εξαρτημένη
αντίδραση.
ΑΡΧΕΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

 Ενίσχυση του δεσμού των δύο ερεθισμάτων. Για

παράδειγμα, όταν χτυπάμε το θρανίο για να κάνουν ησυχία
τα παιδιά, πρέπει παράλληλα να το επισημαίνουμε και
λεκτικά, ή με άλλη ήδη εξαρτημένη έκφραση του
προσώπου.
 Αυθόρμητη επαναφορά ή επανεμφάνιση της αντίδρασης
 Γενίκευση των εξαρτημένων ερεθισμάτων· -
 Διάκριση. Όταν το ερέθισμα δεν είναι διακριτό.
 Τοποχρονική Σύζευξη: δύο ερεθίσματα συνδέονται με
συνεχείς επαναλήψεις.
 Πειραματική νεύρωση: τα ερεθίσματα δεν είναι ξεκάθαρα
και το πειραματόζωο παθαίνει σύγχυση.
WATSON

ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ WATSON

1. Η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μάθησης κατά
το πρότυπο του Pavlov.

2. Τα συναισθήματα αποτελούν κληρονομημένες

αντιδράσεις.

3. Ο Watson κατηγορήθηκε ότι δημιουργούσε

φοβίες
Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

 Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της

θεωρίας είναι η ενίσχυση.
 Παράδειγμα: Γίνεσαι φιλικός όταν το
περιβάλλον είναι φιλικό.
 με κύριο εκπρόσωπο τον Skinner
ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
 Θετική ενίσχυση το ερέθισμα που αυξάνει την πιθανότητα να
επανεμφανιστεί μια συμπεριφορά: Ο βαθμός ή το "μπράβο" στο
σχολείο.
 Αρνητική ενίσχυση, το κίνητρο που όταν απομακρυνθεί αυξάνει
την πιθανότητα να συμβεί μια αντίδραση. Δεν είναι τιμωρία,
προσπαθεί να διαφύγει ή να αποφύγει μια δυσάρεστη κατάσταση:
Δεν ξέρει το μάθημα και αποφεύγει το βλέμμα του δασκάλου ή το
γρήγορο βάδισμα στη θέα ενός σκυλου. Αντί να διαβάζουμε
ασχολούμαστε με άλλα, ή φοράμε ζώνη για να μην πληρώσουμε
πρόστιμο.
 ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
 Άμεση τιμωρία είναι η προσθήκη ενός δυσάρεστου γεγονότος
μετά την εμφάνιση της συμπεριφοράς. Παράδειγμα: αποβολή

 Έμμεση τιμωρία είναι η απομάκρυνση ενός ευχάριστου

ερεθίσματος μετά την εμφάνιση της συμπεριφοράς.
Παράδειγμα: Δεν αφήνουμε το παιδί να βγει διάλειμμα.
 Απόσβεση, μια συμπεριφορά δεν ακολουθείται ούτε από
δυσάρεστες ούτε από ευχάριστες συνέπειες. Αυτό έχει σαν
αποτέλεσμα την διακοπή της συμπεριφοράς. 
Δεν δίνουμε σημασία στον μαθητή που ενοχλεί, με αποτέλεσμα να
πάψει να το κάνει.
ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΤΟΥ
Ε.THORNDIKE

 Η συνειρμική μαθησιακή θεωρία (connectionist view of learning),

της οποίας βασικός εκπρόσωπος είναι ο E. L. Thorndike
υποστηρίζει ότι η μάθηση είναι ζήτημα δημιουργίας συνδέσεων
μεταξύ ερεθισμάτων και των αντιδράσεων. Η επιθυμητή γνώση
επιτυγχάνεται με την επανάληψη των επιτυχημένων αντιδράσεων,
μέσω της τυχαίας επιτυχίας και την αποφυγή των λαθεμένων
ενεργειών.
 Η βασική μορφή μάθησης για τον Thorndike είναι «η μάθηση με
δοκιμή και πλάνη». ‘Οσο αυξάνεται ο αριθμός των δοκιμών τόσο
ελαττώνεται ο χρόνος που απαιτείται για να επιτευχθεί η μάθηση
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ SKINNER

 α) Ενεργό συμμετοχή του μαθητή,

 β) Δόμηση της διδακτέας ύλης σε
σύντομες διδακτικές ενότητες,
 γ) Παρουσίαση της ύλης σύμφωνα με
τους ρυθμούς του μαθητή,
 δ) Ενίσχυση των προσπαθειών του
μαθητή και άμεση επαλήθευση της
απάντησής του και
 ε) Επιβράβευση της σωστής απάντησης
SKINNER
 Η  μάθηση  προχωρά γραμμικά χωρίς διακλαδώσεις
και η οργάνωσή της είναι γραμμική. H αλληλουχία
της ύλης είναι με τέτοιο τρόπο σχεδιασμένη ώστε
να μπορούν να την ακολουθήσουν όλοι οι μαθητές.
 Κάθε διδακτικό βήμα αποτελείται από τέσσερα
στοιχεία : α) μία πληροφορία, β) μία ερώτηση, γ)
ένα κενό για να δοθεί η απάντηση από το μαθητή
και δ) τη σωστή απάντηση.  
CROWDER

 Το χαρακτηριστικό της διακλαδισμένης

οργάνωσης του Crowder είναι ότι η
απάντηση του μαθητή καθορίζει το τι θα
ακολουθήσει.
 Η παρουσία μιας ξεκάθαρης σχέσης
ανάμεσα στην παρεχόμενη από το
μαθητή απάντηση και στο μαθησιακό
υλικό εισάγει τη δυνατότητα
εξατομικευμένων ρυθμίσεων κατά τη
μάθηση.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ SKINNER-CROWDER
 Η βασική διαφορά της γραμμικής οργάνωσης από
την διακλαδισμένη οργάνωση βρίσκεται στον τρόπο
αντιμετώπισης του λάθους του μαθητή. Ο Skinner
πιστεύει ότι τα βήματα πρέπει να είναι τόσο μικρά
ώστε να αποφεύγεται το λάθος του μαθητή.
 Όταν ο μαθητής απαντήσει λάθος του προσφέρεται
η σωστή απάντηση. Αντίθετα ο Crowder πιστεύει
ότι το λάθος αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο στη
διαδικασία μάθησης. Όταν ο μαθητής κάνει λάθος
του δίνονται συμπληρωματικές εξηγήσεις για να το
ξεπεράσει. 
GAGNE

 Οι βασικές αρχές του Διδακτικού Σχεδιασμού του

Gagne είναι: 
 α) Αξιολόγηση αναγκών: προσδιορίζεται κάθε
δραστηριότητα του μαθητή και κάθε τμήμα γνώσης
που πρέπει να προσκτηθεί από αυτόν.,
 β) Επιλογή διδακτικών μεθόδων και υλικού τα οποία
βασίζονται στην προηγούμενη ανάλυση και
στηρίζονται σε μετρήσιμα μεγέθη συμπεριφοράς,
 γ) Αξιολόγηση του μαθητή με τεστ που μας
επιτρέπουν να αποφανθούμε για την επίτευξη των
διδακτικών στόχων. 
ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ(COGNITIVE)
 Οι γνωστικές θεωρίες εστιάζουν το
ενδιαφέρον τους στο εσωτερικό του
γνωστικού συστήματος, στη δομή του και τη
λειτουργία του η μάθηση συνίσταται στην
τροποποίηση των γνώσεων
ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΙΣΜΟΣ- CONSTRUCTIVISM

 Αναγνωρίζει ότι τα παιδιά, πριν ακόμα

πάνε στο σχολείο, διαθέτουν γνώσεις
και το σχολείο πρέπει να βοηθήσει να
οικοδομηθούν νέες γνώσεις πάνω σε
αυτές που ήδη κατέχουν. Εστιάζουν το
ενδιαφέρον τους στο εσωτερικό του
γνωστικού μας συστήματος, στη δομή
και τη λειτουργία του : η μάθηση
συνίσταται στην τροποποίηση των
γνώσεων. 
Α. ΣΤΡΟΥΚΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ
 ή δομικός γνωστικισμός (J. Piaget) το
γνωστικό σύστημα αυτo-οργανώνεται:
δεδομένου τα αρχικά του χαρακτηριστικά,
εξελίσσεται προς καταστάσεις ισορροπίας
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ PIAGET
 προσαρμογή (βιολογική αρχή): συνισταμένη της
αφομοίωσης - συμμόρφωσης αφομοίωση: η
ενέργεια του οργανισμού για να εντάξει μια
κατάσταση σε σχήματα δραστηριοτήτων που ήδη
διαθέτει συμμόρφωση: οι ενέργειες που
πραγματοποιεί ο οργανισμός ανάλογα με τις
απαιτήσεις του περιβάλλοντος για την επίτευξη ενός
σκοπού
Ο ΟΙΚΟΔΟΜΙΣΜΟΣ ΤΟΥ J. PIAGET

Ο Piaget περιγράφει την ανάπτυξη της λογικής

σκέψης του παιδιού ως μια εξελικτική διαδικασία
που διαμορφώνεται μέσα από διαφορετικά
στάδια. Τα στάδια αυτά προσδιορίζονται
χρονολογικά : 
 Μέχρι 2 ετών το αισθησιοκινητικό στάδιο.

 Από 2 έως 7 ετών το στάδιο της προλογικής

σκέψης.
 Από 7 έως 12 ετών το στάδιο των
συγκεκριμένων πράξεων και
 Από 12 ετών το στάδιο των λογικών τυπικών

πράξεων. 
KOΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ - ΘΕΩΡΙΑ
ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ACTIVITY THEORY

Δεν υπάρχει μαθησιακή

δραστηριότητα έξω από το
κοινωνικό, ιστορικό και
πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο
οποίο διαδραματίζεται.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ – ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
(R. GAGNE)

Tα τρία κύρια στάδια ανάπτυξης του μοντέλου

του Διδακτικού Σχεδιασμού είναι: 
 Αξιολόγηση αναγκών: Προσδιορίζει κάθε
δραστηριότητα του μαθητή και κάθε τμήμα
γνώσης που πρέπει να προσκτηθεί από αυτόν. 
 Επιλογή διδακτικών μεθόδων και υλικού:
Βασίζονται στην προηγούμενη ανάλυση και
στηρίζονται σε μετρήσιμα μεγέθη
συμπεριφοράς. 
 Αξιολόγηση του μαθητή: Τεστ που μας
επιτρέπουν να αποφανθούμε για την επίτευξη
των διδακτικών στόχων. 
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ
ΤΟΥ PIAGET
αποτελούν η αφομοίωση, η συμμόρφωση, η προσαρμογή
και το σχήμα.
 Η αφομοίωση είναι η ενέργεια του οργανισμού να
ενσωματώσει μια νέα κατάσταση σε αυτά που ήδη
γνωρίζει.
 Η συμμόρφωση είναι η ενέργεια του οργανισμού για την
επίτευξη ενός σκοπού σύμφωνα με τις απαιτήσεις του
περιβάλλοντος.
 Η προσαρμογή είναι βιολογική αρχή και είναι η
συνισταμένη της αφομοίωσης – συμμόρφωσης.
 Το σχήμα αποτελεί την μονάδα μάθησης: η προσαρμογή
με τη χρησιμοποίηση της αφομοίωσης και της
συμμόρφωσης ύστερα από μια σειρά δραστηριοτήτων.
KOΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ – H ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ
ΜΑΘΗΣΗ
(J. BRUNER)

• Βασική αρχή: οι μαθητές ανακαλύπτουν

αρχές ή αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω
πειραματισμού και πρακτικής.
• Ο μαθητευόμενος, προκειμένου να κατανοεί
τις πληροφορίες και να αναπτύσσεται
γνωστικά, οικοδομεί: 
• Έμπρακτες αναπαραστάσεις, που σχετίζονται
με την εκτέλεση δράσεων (μικρές ηλικίες). 
• Εικονικές αναπαραστάσεις, αντιστοιχούν σε
δομές χώρου και είναι ανεξάρτητες της
δράσης. Αποτελούν εσωτερικές νοητικές
εικόνες. 
KOΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΈΣ ΘΕΩΡΊΕΣ – H ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΉ
ΜΆΘΗΣΗ
(J. BRUNER)

•  
• Σύμφωνα με τον Bruner ο μαθητής πρέπει να
έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές
καταστάσεις , το αναλυτικό να οργανώνεται σε
σπειροειδή μορφή και ο δάσκαλος πρέπει να έχει
ρόλο εμψυχωτή και συντονιστή στην διαδικασία
της μάθησης.  
• Τελευταία ο Bruner έδωσε έμφαση στο
πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο των
γνωστικών διεργασιών συναντώντας τους
εκπρόσωπους της σοβιετικής ψυχολογικής
σχολής. 
KOΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ (L. VYGOTSKY) 

-η ανάπτυξη της νόησης είναι διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην

οποία κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί στην διαδικασία αυτή είναι
δρών υποκείμενο που διαμορφώνει με τις πράξεις του τη γνωστική του
πραγματικότητα.

Βασική αρχή της θεωρίας του είναι η «ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης» (zone
of proximal development) που αποτελεί την ανεξερεύνητη περιοχή του
εσωτερικού δυναμικού του μαθητή ο οποίος βρίσκεται σε μία εν δυνάμει
λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης. Εδώ φαίνεται η σημασία της
διαμεσολάβησης του ενηλίκου και ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος
στην γνωστική ανάπτυξη του μαθητή. 
VYGOTSKY 

Κάθε άτομο έχει ένα πυρήνα γνώσεων

που χρησιμοποιείται για την
πραγματοποίηση δραστηριοτήτων.
Γύρω από αυτό τον πυρήνα
τοποθετείται η ΖΕΑ η οποία μπορεί να
πραγματοποιήσει δραστηριότητες μόνο
όταν συνεπικουρείται από άλλους. 
KOΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΈΣ ΘΕΩΡΊΕΣ – H ΘΕΩΡΊΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑΣ (VYGOTSKY, LEONTIEV,
LURIA, NARDI) 

• Η βασική αρχή της θεωρίας αυτής είναι ότι η ανθρώπινη δράση

διαμεσολαβείται από πολιτισμικά σύμβολα (cultural signs)
λέξεις και εργαλεία τα οποία επιδρούν στη δραστηριότητα του
ατόμου και συνεπώς στις νοητικές του διεργασίες.

• Η βασική μονάδα ανάλυσης είναι η δραστηριότητα η οποία

αποτελείται από το υποκείμενο (άτομο ή ομάδα), το
αντικείμενο (στόχος), τους κανόνες και τις λειτουργίες. Η
δραστηριότητα γίνεται με τη διαμεσολάβηση εργαλείων
(όργανα, σήματα, γλώσσες) τα οποία δημιουργούνται από τα
άτομα για να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους.
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

Με την ευρύτερη της έννοια, η συνεργατική

µάθηση µπορεί να οριστεί ως η από κοινού
εργασία πάνω σε ένα συγκεκριµένο θέµα µε τρόπο
τέτοιο ώστε να προωθείται η ατοµική
µάθηση µέσω των συνεργατικών διεργασιών
(Σγουροπούλου, Κουτουµάνος 2001).
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ
• Προώθηση των διαπολιτισµικών σχέσεων και της επαφής µε διαφορετικές
κουλτούρες, ιδεολογίες, κ.λπ.
• Αύξηση αυτοεκτίµησης: στο πλαίσιο της κοινότητας µάθησης τα µέλη της
εργάζονται µε κοινό στόχο και συµφωνηµένους ρόλους. Αυτό συµβάλλει στην
ανάπτυξη αισθήµατος κοινής ευθύνης, αλληλοϋποστήριξης και καλλιέργειας ενός
φιλικού κλίµατος που ενθαρρύνει τη µάθηση
• Επιπλέον κίνητρα µάθησης: Η οργάνωση, εποµένως, των µαθητών ή/και
επαγγελµατιών σε κοινότητες µάθησης µε στόχο τη συνεργασία για την επίτευξη
κοινών γνωσιακών στόχων είναι απόλυτα προσαρµοσµένη στη φύση και στις
ανάγκες τους. Για τους παραπάνω λόγους η εργασία των ατόµων στο πλαίσιο µιας
κοινότητας µάθησης µπορεί από µόνη της να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για
µάθηση.
• Προώθηση των δεξιοτήτων που σχετίζονται µε την οργάνωση και την εργασία
στο πλαίσιο οµάδων.
Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ MΑΘΗΣΗΣ ΤΟΥ KOLB
 Σύµφωνα µε τον Kolb, «η µάθηση είναι µια
διαδικασία κατά την οποία η γνώση
δηµιουργείται µέσω του µετασχηµατισµού της
εµπειρίας».
ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΤΟΥ KOLB
Η εµπειρική µάθηση κατά Kolb περιλαµβάνει έξι χαρακτηριστικά (Smith,
2001):
1. 1. Η µάθηση εκλαµβάνεται ως διαδικασία και δεν προσδιορίζεται από
το αποτέλεσµα.
2. 2. Η µάθηση είναι µια συνεχής διαδικασία που βασίζεται στην
εµπειρία.
3. 3. Η µάθηση απαιτεί την επίλυση των συγκρούσεων µεταξύ των
αντίθετων τρόπων προσαρµογής στον κόσµο.
4. 4. Η µάθηση είναι µια ολιστική (holistic) διαδικασία.

5. 5. Η µάθηση προϋποθέτει αλληλεπίδραση µεταξύ του ατόµου και του

6. περιβάλλοντος.

7. 6. Η µάθηση είναι διαδικασία που δηµιουργεί γνώση

ΠΟΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΡΙΝΕΤΕ ΠΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΤΙΚΕΣ