b) Nội dung quyết định hình thức

Khuynh hướng chủ đạo của nội dung là biến đổi.

Khuynh hướng chủ đạo của hình thức là bền vững, chậm biến
đổi hơn.
Nội dung biến đổi trước, hình thức thì chưa biến đổi ngay.
Hình thức trở thành nhân tố kìm hãm nội dung phát triển.

Hình thức không thể kìm hãm mãi sự phát triển của nội dung
mà sẽ phải thay đổi cho phù hợp với nội dung mới.

Sự biến đổi của nội dung quy định sự biến đổi của hình
thức.
Ví dụ

Trong các hình thái kinh tế - xã hội có đối kháng giai cấp,
lúc đầu, quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất, là hình thức phát triển của nó.
Nhưng về sau, khi LLSX phát triển lên thì QHSX không
còn phù hợp nữa và bắt đầu kìm hãm sự phát triển của
LLSX. Sự không phù hợp đó tiếp tục tăng lên và cuối
cùng dẫn đến sự xung đột giữa LLSX và QHSX, làm cho
cách mạng xã hội bùng nổ. Cuộc CMXH đó xóa bỏ
QHSX cũ và xác lập QHSX mới, QHSX mới này phù hợp
với trình độ phát triển mới của LLSX và mở đường cho
LLSX tiếp tục phát triển.
c) Hình thức tác động trở lại nội dung

Hình thức do nội dung quyết định nhưng hình thức có

tính độc lập tương đối và tác động trở lại nội dung.
Sự tác động của hình thức đến nội dung thể hiện ở chỗ:
Nếu phù hợp với nội dung thì hình thức sẽ tạo điều kiện
thuận lợi thúc đẩy nội dung phát triển; nếu không phù
hợp với nội dung thì hình thức sẽ ngăn cản, kìm hãm
sự phát triển của nội dung.
Ví dụ
Ý nghĩa 1. Không tách rời nội dung với hình thức
Do nội dung và hình thức luôn gắn bó với nhau trong quá
phương trình vận động, phát triển của sự vật nên không được tách
pháp rời tuyệt đối hóa giữa nội dung và hình thức. Ở đây cần
chống lại hai thái cực sai lầm:
luận + Hoặc là tuyệt đối hóa hình thức, xem thường nội dung.
+ Hoặc là tuyệt đối hóa nội dung, xem thường hình thức.

2. Cần căn cứ trước hết vào nội dung để xét đoán sự

vật
Vì nội dung quyết định hình thức nên để xét đoán sự vật
nào đấy, cần căn cứ trước hết vào nội dung của nó. Và nếu
muốn làm biến đổi sự vật thì cần tác động để thay đổi trước
hết nội dung của nó.
Ý nghĩa 3. Phải theo dõi sát mối quan hệ giữa nội dung
và hình thức
phương
Vì hình thức có thể kìm hãm hoặc thúc đẩy sự phát triển
pháp của nội dung, nên trong hoạt động thực tiễn cần luôn
luận theo dõi mối quan hệ giữa hình thức và nội dung của sự
vật để có thể  kịp thời phát hiện, can thiệp vào tiến trình
phát triển của sự vật theo hướng có lợi nhất.

Nếu muốn sự vật phát triển tiếp, cần tạo điều kiện
để hình thức phù hợp với nội dung. Ngược lại, nếu thấy
sự vật phát triển lên sẽ có hại, cần tìm cách để hình
thức không phù hợp với nội dung.
Ý nghĩa 4. Cần sáng tạo lựa chọn các hình thức của sự vật

phương Vì cùng một nội dung, trong tình hình phát triển khác
nhau, có thể có nhiều hình thức, ngược lại, cùng
pháp một hình thức có thể thể hiện những nội dung khác
luận nhau, nên cần sử dụng một cách sáng tạo mọi
loại hình thức có thể có (mới và cũ), kể cả phải cải biến
những hình thức cũ vốn có, để phục vụ hiệu quả cho
việc thực hiện những nhiệm vụ thực tiễn.

Ở đây cũng cần tránh hai thái cực sai lầm:

+ Hoặc chỉ bám lấy hình thức cũ, bảo thủ, trì trệ mà
không áp dụng cái mới.
+ Hoặc phủ nhận, bỏ qua hoàn toàn cái cũ trong
hoàn cảnh mới; chủ quan, nóng vội, thay đổi hình
thức một cách tùy tiện, không có căn cứ.