PANITIKAN

SA
REHIYON 1
 SAAN MATATAGPUAN ANG REHIYON 1?
 Matatagpuan sa Hilagang- Kanluran ng
Luzon.
 May sukat na 21,945.49 sq. km.
 Napapaligiran ng: Hilaga - Bangui Bay
Silangan - Cordillera Timog - Central Luzon
Kanluran - South China Sea3.
 Ang mga lalawigan na bumubuo nito ay ang
mga lalawigan ng: Ilocos Norte, Ilocos Sur, La
Union at Pangasinan.
 Maituturing ang Rehiyon I na may
pinakamahabang baybaying dagat at
matatarik na bangin.
 ANG PANITIKANG ILOKANO
Pinaniniwalaang nagmulang ng salitang Ilokos:
● Ang mga taong nakatira sa bayan na ito ay
matatagpuan sa maliit na baybayin na
‘’look’’. Ang unlaping ‘’I’’
nangangahulugang ‘’mula sa’’ o ‘’ilog’’.
● Nagmula sa ‘’loko’’ na ang ibig sabihin ay
‘’bayan sa kapatagan’’ at dinadagdagan na
lamang ng ‘’I’’.
● Nagmula sa salitang tagalog na ‘’iloc’’.
• ILOKANO
-Ang tawag sa lipi ng naninirahan sa nasabing lugar.
• SAMTOY
-Ang taguri ng mga ilokano sa kanilang salita. Mula sa salitang ‘’saomi
datoy’’
• KURDITAN
-Ang tawag sa kanilang panitikan. KURDIT-‘’sumulat’’
• DOCTRINA CHRISTIANA
-Ni Cardinal Berllarmine na isinalin ni P. Francisco Lopez. Ito ang kauna-
unahang libro ng mga ilokano. Naglalaman ito tungkol sa unang tulang iloko
at mga bahagi na naisulat ng mga katutubong script.
 URI NG
PANITIKANG
ILOKO
Ayon kay Leopoldo Y. Yabes
I. Mga Simu-simula

-Sa simula pa lamang, bagaman hindi pa nasusulat

ang mga akdang Iloko lumaganap na sa
Kailokanuhan ang mga kantahing bayan, kuwentong
bayan at karunungang bayan.
 A. Mga Kantahing Bayan
1. Pinagbiag
• Ang mga awiting nagpapahayag ng kaisipan at saloobin
• Ang mga awiting nagpapahayag ng kuwento

2. Dallot
• Ito ay awit sa mga kasalan, binyagan, at iba pang pagtitipon
habang sinasaliwan ng sayaw at pagbibigay payo sa bagong kasal.
• Ipinalalagay din itong isang uri ng pagtatalo ng mga babae at
lalaki sa saliw ng TULALI, isang plawtang Iloko na may 6 na
butas.
3. Badeng
• Isang awit ng pag-ibig na kadalasang ginagamit ng mga
kalalakihan sa paghaharana
4. Dung-aw
• Isang panaghoy sa namatay kasabay ang pagsasalaysay ng
buhay nito mula sa pagkasilang hanggang sa kamatayan.
5. Dasal na patungkol sa mangmangkik
• Ang mga mangmangkik ay mga espritu ng kagubatan na
dinadasalan upang hindi sila magagalit
6. Arinkenken
• Paligsahan ito ng mga lalaki’t babae sa kasalan, ang
tema nito ay tungkol sa karapatan at responsibilidad
na haharapin ng bagong mag-asawa.
7. Hele
• Ito ay awiting pambata na naglalaman ng pag-asa
tungo sa magandang kinabukasan ng bata.
 B. Salaysaying Bayan
1. Alamat
- tumutukoy sa pinagmulan ng isang bagay o pook
Halimbawa:
• Bakit Umakyat sa Damo ang mga Suso? ni Jose E. Tomeldan
ng Binalonan
• Ang Kauna-uanahang Unggoy ni Sotero Albano ng Dingras,
Ilocos Norte
2. Kuwentong Bayan
- karaniwang kaugnay ang kuwentong-bayan ng isang tiyak na
pook o rehiyon ng isang bansa o lupain kaugnay nito ang alamat
at mito
Halimbawa:
• Ang Tatlong Magkakapatid na Lalaki
• Si Juan Tamad
3. Epiko
-ito ay tulang pasalaysay na nagsasaad
ng kabayanihan ng pangunahing
tauhan at nagtataglay rin ng
katangiang nakahihigit sa karaniwang
tao
Halimbawa:
Biag ni Lam-ang ni Pedro Bukaneg
 BURBURTIA O BURTIA - ito ang katumbas ng bugtong g
tagalog kung saan sinusukat nito ang kaisipan ng mga ilokano.

Halimbawa:
a.no baro ket narukop no daan nalagda (tambak)
b.sangapulo iti mangiyawat taltallo iti mangawat

1. PAGSASAO- salawikain sa tagalog.,may aral at bibigkas ng

patula

2. ARASAAS - katumbas ito ng bulong sa tagalog.

 II.MGA AKDANG UKOL SA PANANAMPALATAYA
AT KAGANDAHANG ASAL
1. Doctrina christiana ni Cardinal Bellarmine na isinalin ni P.
Francisco(1621)
2. Pasion de nuetra senora jesuchristo(1621) ni P.Antonio Mejia
3. Vida de san Barlaan y Josaphat(1700) ni P. Agustin Mejia
4. Sermones morales at escudos del christiana ni P. Jacinto Guerrero
at P. Guellirmo Sebastian.
5. Novena de nuestra de la caridad que se venera en la eglesia del
pueblo de bantay P. Juan Bautista Arenos
 III. MGA AKDANG UKOL SA WIKANG ILOKO

1. Arte de le legua iloca(1627) ni P. Francisco Lopez

2. Vocabulario de la lengua iloco ,isinulat ni P. Lopez at
inayos ng 1800 at muling inayos ni P. Andres Carro.
3. Gramatica hispano- ilocana at diccionario hispano(1900)
4. Etudios de las antigua alfabitos filipino
IV.ANG PANULAANG ILOKANO
1. Pedro bukaneg
2. Leona florentino
3. Justo claudio y fojas

V.MAIKLING KUWENTO SARITA

- ang tawag ng mga ilokano sa kanilang maikling kuwento. Ito’y
nanganagahulugang kuwento sa tagalog.

1. Ti langit iti innamnamatayo( ang langit ang pag-asa) Pinakadagdag ng

pulyento na biag ni aida
VI. NOBELA
1. Matilde de sipangan(1872) ni P. Rufino Redondo - Kauna- unahang nobela na nailibag.
- Umani ang akda ng gintong medalya noong 18925. 2. Biag ti meysa a lakay wenno
nakaam- ames a bales -sinulat ni Mariano Gaerlan na ang nobelang yaman ng
interpretasyon sa buhay at kaugalian ng rehiyong iloko.

VII. DULA
NENA CRISOLOGO- ang masasabing pinakadakilang pangalan sa larangan ng dulaang
Ilokano. Ang kanyang akdang codigo municipal at takneng a panangsalisal ang sinasabing
kaniyang obra maestra.
 MGA MANUNULAT NG REHIYON 1
Mga manunulat ayon sa wikang gamit sa panunulat.
A. Wikang Iloko: Aurilio B. Wikang Filipino: Herminio
Agcaoili, Hermones Belen Beltran,Andres Cristobal
Jose Bragado, Cruz At Paul
Dionisio Bulong, Honor
Blanco-Cabie,Jeremias Dumol. C. Wikang English:
Calixto, Constante C. Carlos Angeles,Francisco
Arcellana,Manuel
Casabar, Reynaldo Duque,
Juan S.P. Hidalgo Jr., Arguila, Carlos
Alejandro Bulosan,Albert Casuga,Tita
Ayala Alcambra,Juan C.
Hufana,Gregorio Laconsay, Laya,
Benjamin Pascual, Marcelino
Crisologo Salvador Lopez, Severino
Pena, Leon Pichay,Godofredo Montano,Donel Pacis, F. Sioni
Reyes,Herman Tabin At Jose At Carlos Romulo.
Lorenzo Tabin.
 Pagtatanghal ni

Bb. Rizza Mae Degama Bb. Sharima Abdullah

Maraming
Salamat!