ŽIVA (Hg)

HEMIJA
Vb grupa periodnog sistema

Elementarna Hgo (metalna živa, srebrnkasta tečnost

nizak napon pare, isparljiva na sobnoj temp.)

Neorganska: Hg+1 – Hg2Cl2

Hg+2 – HgCl2; HgO; Hg(NO3)2

Organska: R-Hg-x
ORGANSKA JEDINJENJA Hg
R-Hg-X (R-ARIL
ALKIL
ALKOKSIALKIL)

1) DEZINFICIJENSI 2) DIURETICI 3) FUNGICIDI

(i kao spermicidi) OCH3
a) ARIL:
CONH CH2 CHCH2 Hg OH
Hg - X Hg Cl

OCH2CONa
b) ALKIL:
SALIGRAN CH3CH2-Hg-Cl
CH3-Hg-CN
 Toksilološki značaj: elementarna živa,
neorganska i organska jedinjenja žive
Vrste trovanja: profesionalna i slučajna
Zagađenje čovekove sredine (kruženje u
prirodi, ulazak u lanac ishrane,
bioakumulacija i biomagnifikacija)

HgCH3 – metil živa (masovno

trovanje-1200 slučajeva u
Japanu u Minimata zalivu i
Niigati usled konzumiranja
ribe, 1953-1960. godine)
 IZVORI EKSPOZICIJE
-PRIRODNI IZVORI- prirodnim isparavanjem iz zemljine kore se
oslobađa 2.700 do 6.000 tona godišnje
-ANTROPOGENI IZVORI- više desetina hiljada tona

-PRIMENA-

a) MEDICINA b) POLJOPRIVREDA c) INDUSTRIJA

-TERAPIJA SIFILISA -FUNGICIDI - RUDNICI Hg
- Hg masti - TOPLJENJE RUDA
- HgCl2 –dezinficijens - AMALGAMACIJA
- Hg2Cl2 –purgativ - HLOR-ALKALNA
- DIURETICI INDUSTRIJA
-TERMOMETRI - ELEKTRIČNA OPREMA
-Hg amalgam - FIZIČKI MERNI
INSTRUMENTI
itd
 Mad Hatter`s Disease
• The chemicals used in hat-making included
Hg(NO3)2, used in curing felt. Prolonged exposure to
the mercury vapors caused mercury poisoning.
• Victims developed symptoms such as trembling, loss
of co-ordination, slurred speech, loosening of teeth,
memory loss, depression, irritability and anxiety -the
'mad hatter syndrome'! The phrase is still used today
to describe the effects of mercury poisoning, albeit
from other sources.
• In 1941, the United States Public Health Service
brought an end to mercury's use by hat
manufacturers.
I have seen the pictures of what
mercury poisoning can do to
children. Here is a famous
picture of mercury birth
defects that really drives the
point home.
The mother is taking care of
her full grown son, bathing
him.
There was a famous case in
India where Union Carbide
leaked mercury into the water
system of the surrounding
villages and many of the
children were born with
horrifying birth defects.
Here is a recent story about
some of the survivors going
on a hunger strike.
LANAC ISRANE
Bioakumulacija/Biomagnifikacija
• Bioakumulacija: Proces u kojem se
hemikalije zadržavaju u masnom tkivu i čija
se koncentracija povećava u toku vremena.
• Biomagnifikacija: Porast akumulacije u
tkivima kod vrsta koje se nalaze na višoj
poziciji u lancu ishrane od prethodne
kontaminirane vrste.
 GLAVNI PUTEVI UNOŠENJA Hg

a) PLUĆA (prof.) b) GIT c) KOŽA

rudnici, topionice
el. i hem. industrija; - 0
Hg (< 0,01%) - Hg pare
- R-Hg-X
- Hg pare (Hg0) (i do 80%) - NEORGANSKA Hg-jed. - Hg-masti
liposolubilne su i lako prolaze (do 10%)
hematoencefalnu barijeru i placentu, u bubrezima je najveća akumulacija
lako prelazi u Hg2+
- Me-Hg (do 95%)
- R-Hg-X sa visokim lanac ishrane
naponom pare
fungicidi, Me-Hg; Organska živa se po resorpciji vezuje za Hb, takođe
prolazi hematoencefalnu barijeru i placentu.
- ČESTICE Hg-jed.
 DISTRIBUCIJA
[o]
Hg0 Hg2+ (katalaze)
[o]
R-Hg-X Hg2+ (delimično)

KUMULATIVNI OTROV:
BUBREZI; JETRA; KOSTI; MOZAK; KOŽA

BIOLOŠKO POLUVREME:
Hg0 - 10-15 dana
Neorganska jedinjenja- 65-70 dana
Me-Hg - > 90 dana
 ELIMINACIJA

URIN FECES

NEORGANSKA Hg (1:1)

R-Hg-X:
MeHg 10% MeHg 90%

DELIMIČNO: KOŽA, MLEKO, ZNOJ, SALIVA, KOSA

MEHANIZAM TOKSIČNOSTI
Hg+2
OPŠTI ĆELIJSKI OTROV, TJ. PROTOPLAZMATIČNI OTROV

- precipitira proteine
- inhibira enzime (posebno sa SH grupama)
- korozivno dejstvo
- ćelijska membrana mesto ciljnog napada (veliki broj SH grupa) što ima
za posledicu ometanje Na, K i ATP-aze,....

Hg pare i organska jedinjenja sa kratkim nizom

• nemaju korozivno dejtvo
• velikim procentom se resorbuju putem GIT-a
• prolaze krv-mozak barijeru i placentu
Prolaz metil-Hg kroz krv-mozak barijeru metionin transportnim
sistemom
TOKSIČNOST

Hg pare (inhalacija)

Akutna izloženost – pluća: dispnea, bol u grudima, pneumonija,

metalna groznica, korozivni bronhitis

Hronična:
CNS efekti – slabost, umor, tahikardija, gingivitis, parestezije,
eretizam (povećana osetljivost, psihološka i
emocionalna nestabilnost, promenjeno
ponašanje,
crvenilo lica), tremor
Bubrezi – proteinurija, glomerulonefrit (auto-imuni kompleksi)
Reprodukcija – poremećen razvoj mozga fetusa
Imuni sistem - hipersenzitivnost
Neorganska Hg

Akutno trovanje : bubreg

HgCl2 – LD=0,5g (1-4 g)

I faza – DIGESTIVNA (kaustično dejstvo..., povraćanje, dijareja)

II faza – ANURIJA (suvi nefrit)

III faza – EVOLUCIJE (akutna uremija)

SMRT

Hronično trovanje : bubreg (autoimuni glomerulonefrit)

“Akrodinija”- sindrom u dece (imuno reakcija)

Organska Hg

Hronična ekspozicija : Minamata zaliv (Japan), Irak, Iran

CNS : konstrikcija vidnog polja, parestezija, poremećaj sluha,

ataksija, tremor mišića...

Reproduktivnost – mentalna retardacija, neuromuskularni

poremećaji. Fetus osetljiviji od odrasle osobe. Majke
bez simptoma, novorođenčad sa ozbiljnim
neurološkim problemima.
U Minamati – visoka incidenca (7,5%) cerebralne paralize
 HRONIČNO TROVANJE
HIDRARGIRIZAM  MERKURIJALIZAM
NEORGANSKA Hg

PROF. TROVANJE

1. STOMATITIS i JAKA SALIVACIJA

(neorganska Hg i para) – i do 5 L pljuvačke dnevno i
gubitak čak polovine zuba

2. URTIKARIJA I DERMATITIS (neorganska Hg)

i
Hg – PARE

3. NEUROLOŠKE PROMENE (pare Hg)

TREMOR MERCURIALLIS

PSIHIČKI POREMEĆAJI (ERETIZAM) (pare Hg)

4. OŠTEĆENJE BUBREGA (neorganska Hg)

TRETMAN PRI TROVANJU
ZA NEORGANSKA JEDINJENJA

1) IZAZVATI POVRAĆANJE I/ILI ISPIRANJE ŽELUCA

2) ANTIDOTI
a) Na2S
b) BAL (može da poveća toksičnost metil-Hg)
PENICILAMIN
N-ACETIL-PENICILAMIN

3) SIMPTOMATSKA TERAPIJA

za organska jedinjenja

helatni agensi nisu efikasni

simptomatska terapija
MONITORING Hg

vazduh

krv

urin
METODE ODREĐIVANJA Hg
-ELEKTROLIZA Hg (i prevođenje u Hg-jodid)

-KOLORIMETRIJSKA METODA SA DITIZONOM

DANAS:

-AAS bezplamena

-NAA
 FUNGICIDI
-ORGANSKA JEDINJENJA Hg

-ORGANSKA JEDINJENJA Sn:

R2SnX2; R3SnX; R=alkil ili aril

Sn-CH3COO; SnOH
3 3

BRESTAN

-DERIVATI DITIOKARBAMINSKE KISELINE

MANEB (mangan-etilen-1,2-bisditiokarbamat)
CINEB (cink-etilen-1,2-bisditiokarbamat)