Indexi diverziteta i njihova apli

kacija na primjeru biocenoze t

ekućice
Dautbegović Erna
Dedić Denisa
Delibašić Elmedin
Đemidžić Sanela
Mahmutović Vildana
Uvod – indeksi diverziteta
Indeksi diverziteta su indeksi koji imaju za cilj da abundanciju, odnosno brojnost
taksona u određenoj zajednici predstave sa jednim jedinim brojem, koji ukazuje na
diverzitet te zajednice, i vrlo često se interpretiraju kao mjera kvaliteta te zajednice.

Indeksi se mogu koristiti za evaluaciju diverziteta određenih sistema, na primjer

zagađenog i nezagađenog, ili jednog sistema na različitim geografskim lokacijama.

Upotreba indeksa diverziteta u evaluaciji kvaliteta životne sredine je ograničena jer

diverzitet zavisi od različitih faktora životne sredine. .

Koriste se za evaluaciju toksičnosti ili fizičkog zagađenja koji općenito uzrokuju

stres.
Indeksi diverziteta na biocenozi rijeke Bosne
Vrsta VB izvor I VB izvor II VB izvor IV Rimski most
Crenobia alpina 0 0 0 1
Polycelis felina 2 0 3 0
Ancylus fluviatilis 1 0 10 2
Valvata cristata 4 0 15 7
Simpsonov, Shannon-Weaverov i Pisidium sp. 0 0 0 2

indeks ujednačenosti (Eveness) Lumbriciculidae

Erpobdella sp.
0
0
0
0
0
0
10
2
Hydracarina 2 0 0 2
Gammarus bosniacus 35 20 45 30
Korišteni su podaci kvantitativnog Niphargus ilidžensis ilidžensis 2 0 0 0

sastava zoobentosa šireg područja Baethis sp.

Siphlonurus croaticus
0
4
2
0
0
0
2
2
Vrela Bosne (Trožić-Borovac, S., Protonemura auberti 0 0 0 2

Hafner, D., 2004. ''Fitobentos i Nemurella picteti

Isoperia sp.
2
3
3
0
0
0
2
7
zoobentos hidroekosistema šireg Isoperia grammatica 0 0 0 7
Leuctra sp. 2 0 2 0
područja Vrela Bosne u ocjeni kvaliteta Limnephilus sp. 0 0 0 2

vode'', ''VODA I MI'', broj 37, pp 18-26). Odontocerum albicorne

Drusus bosniacus
0
6
4
0
7
0
10
0
Potamophylax pallidus 0 0 0 2
Sericostoma sp. 0 0 0 2
Rhyacophila fasciata 2 0 0 0
Rhyacophila sp. 1 0 0 0
Glassosoma sp. 2 0 0 0
Agepetus slavorum 2 0 0 0
Elmis maugei 15 0 0 7
Limnius sp. 0 0 0 2
Orthocladinae 0 0 0 4
Berdeniella sp. 2 0 0 0
Broj jedinki 87 29 82 107
Broj taksona 17 4 6 21
Simpsonov (D) 0,80 0,51 0,65 0,89
Shannon-Weaverov (H') 0,928 0,412 0,573 1,117
Eveness (J) 0,754 0,684 0,736 0,845
 Simpsonov indeks diverziteta
•Simpsonov indeks diverziteta se bazira na vjerovatnoći da dvije jedinke, koje su nasumično
uzorkovane u istoj zajednici, pripadaju istoj vrsti.
•Što je vjerovatnoća veća diverzitet je manji.
•Uzima u obzir broj vrsta u zajednici, kao i brojnost pojedinih vrsta.

Vrijednosti Simpsonovog indeksa diverziteta na primjeru rijeke

Bosne od Vrela Bosne do Rimskog mosta

  VB izvor I VB izvor II VB izvor IV Rimski most

Broj taksona 17 4 6 21

pi=ni/N - relativna abundancija,

Vrijednosti 1-D 0,80 0,51 0,65 0,89
ni - broj jedinki vrste,
N - ukupan broj svih jedinki u biocenozi.
 Shannon-Weaverov indeks
Shannon-Weaverov indeks također uzima u obzir relativnu abundanciju i računa se
prema logici da je diverzitet zajednice sličan količini informacija koje ona pruža.

Vrijednosti Shannon-Weaverovog
indeksa diverziteta na primjeru
rijeke Bosne od Vrela Bosne do
Rimskog mosta

  VB izvor I VB izvor II VB izvor IV Rimski most

Broj taksona 17 4 6 21
Shannon-Weaverov (H') 0,928 0,412 0,573 1,117
Vrijednosti Shannon-Weaverovog indeksa diverziteta za kvalitativno-kvantitativni sastav makrozoobentosa
uzoraka  na lokalitetima rijeke Bosne (od Sarajeva do Zenice) u periodu od jula 1999. godine do juna 2000.
godine (L1 – Mala Bosna – Rimski most, L2 - Bosna uzvodno od ušća Miljacke, L3 - Bosna uzvodno od ušć
a
Ljubine, L4 - Bosna Visoko (kožara), L5 - Bosna nizvodno od ušća Zgošće, L6 - Bosna uzvodno od ušća
Lašve, L7 - Bosna nizvodno od ušća Lašve)
(''Istraživanje makroinvertebrata bentosa rijeke Bosne i pritoka u ocjeni kvaliteta vode'', 2002)

Lokalitet L1 L2 L3 L4 L5 L6 L7

Juli 3,75 1,92 0,84 2,18 2,15 2,05 2,20

August 2,93 1,57 1,38 1,07 2,24 2,34 2,41

Oktobar 2,12 0,80 1,24 1,25 2,45 1,56 2,04

Decembar 2,04 1,02 1,24 1,91 0,91 1,17 2,31

Februar 2,17 0,36 0,79 1,52 1,75 1,28 1,04

Mart 1,65 0,89 1,39 1,12 1,50 1,48 1,30

Maj 2,98 1,21 1,01 1,23 1,90 1,87 2,24

Juni 1,31 1,67 1,25 0,75 2,42 1,20 1,02

Srednje vrijednosti 2,37 1,18 1,14 1,38 1,92 1,62 1,82

Indeks ujednačenosti (Eveness)
Ujednačenost je mjera homogenosti neke zajednice koja uzima u
obzir relativnu abundanciju.
Vrijednosti indeksa ujednačenosti na
primjeru rijeke Bosne od
Vrela Bosne do Rimskog mosta
Računa se po formuli J=H'/H'max.
H' je S-W indeks
H' max se dobije tako što se logaritmuje broj
registrovanih taksona (S)
(H‘max=ln(S), S - broj registrovanih
taksona).

  VB izvor I VB izvor II VB izvor IV Rimski most

Broj taksona (S) 17 4 6 21
Shannon-Weaverov (H') 0,928 0,412 0,573 1,117
Eveness (J) 0,754 0,684 0,736 0,845
ZAKLJUČCI iz vrijednosti Simpsonovog indeksa diverziteta

•Najveću vrijednost Simpsonovog indeksa diverziteta ima zajednica

na lokalitetu Rimski most (0,89), što ukazuju na visok diverzitet zajednica,
odnosno da je mali broj dominantnih vrsta u zajednici, te da je mala
vjerovatnoća da dvije jedinke, nasumično uzorkovane u istoj zajednici,
na datim lokalitetima, pripadaju istoj vrsti.
•Visoku vrijednost ima i zajednica na lokalitetu izvor I.
•Srednja vrijednost na lokalitetu izvor II i relativno srednja vrijednost na
lokalitetu izvor IV, ukazuju na manji diverzitet zajednica, odnosno da je
veća vjerovatnoća da dvije jedinke, nasumično uzorkovane u istoj
zajednici, pripadaju istoj vrsti.
 ZAKLJUČCI iz vrijednosti S-W indeksa

•Najveću srednju vrijednost S-W indeksa makrozoobentos uzoraka na različitim

lokalitetima rijeke Bosne od Sarajeva do Zenice (2,37) ima biocenoza na lokalitetu
Rimski most, dok na svim ostalim lokalitetima biocenoze imaju niže vrijednosti.
•Poredeći srednje vrijednosti S-W indeksa na istraživanim lokalitetima, visoku
vrijednost na lokalitetu Rimski most i niže vrijednosti na svim ostalim lokalitetima
možemo povezati sa stepenom zagađenja rijeke Bosne na različitim lokalitetima
od Sarajeva do Zenice.
•Obzirom da se lokalitet Rimski most nalazi u okviru zona zaštite Spomenika prirode
“Vrelo Bosne'', tu je najmanje zagađenje, te je za očekivati da na ovom lokalitetu
bude i najveći diverzitet, odnosno najveći stepen bogatstva i konstantnosti vrsta.
•Dolina rijeke Bosne je jedno od najnaseljenijih područja BiH te je samim tim cijelim
njenim tokom prisutno mnogo tačkastih i difuzionih zagađivača, naročito
kanalizacionih ispusta, te niže vrijednosti ostalih lokaliteta u odnosu na lokalitet
Rimski most, ukazuju i na određeni stepen zagađenja i slabiji kvalitet vode
rijeke Bosne na ovim lokalitetima.
 ZAKLJUČCI iz indeksa ujednačenosti
•Zajednice na sva četiri lokaliteta šireg područja Vrela Bosne imaju relativno visoke
stepene ujednačenosti, što je rezultat relativno ravnomjernom zastupljenosti
registrovanih vrsta u zajednicama. Najveću vrijednost ima zajednica na lokalitetu
Rimski most (0,845).

•Na primjeru rezultata vrijednosti indeksa diverziteta četiri lokaliteta šireg područja
Vrela Bosne možemo vidjeti da su najveće vrijednosti biocenoza zoobentosa na
lokalitetu Rimski most, što ukazuje na najveći diverzitet, odnosno najveći stepen
bogatstva i konstantnosti vrsta.

•Vidimo da lokaliteti izvor I, II i IV, koji se nalaze u zoni zaštite Spomenika prirode
''Vrelo Bosne'', imaju niže vrijednosti indeksa u odnosu na lokalitet Rimski most,
što može biti zbog različitih fizičko-hemijskih osobina koje utiču na diverzitet vrsta
biocenoza ovih zajednica.
Hvala na pažnji 