Chương 1

CHƯƠNG 1: TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC
TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

1. Khái lược về triết học
I. Triết học và
vấn đề cơ bản 2. Vấn đề cơ bản của triết học
của triết học
3. Biện chứng và siêu hình
II. Triết học

Mác – Lênin 1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin
và vai trò của 2. Đối tượng và chức năng của triết học Mác – Lênin
triết học Mác
- Lênin trong 3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời sống xã
đời sống XH
10/24/2021
hội và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay1
Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội
1. Khái lược về Triết học
a. Nguồn gốc của triết học
b. Khái niệm Triết học
c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử
d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan
10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 2

1. Khái lược về Triết học
• Triết học ra đời vào khoảng từ thế kỷ VIII đến thế kỷ VI tr.CN tại các trung
tâm văn minh lớn của nhân loại thời Cổ đại (phương Đông: Ấn độ và Trung
hoa, phương Tây: Hy lạp)

• Triết học là một hình thái ý thức xã hội, là một bộ phận của
kiến trúc thượng tầng
• Nguồn gốc nhận thức:
 Trước khi triết học xuất hiện thế giới quan thần thoại đã chi
phối hoạt động nhận thức của con người
 Triết học là hình thức tư duy lý luận đầu tiên và thể hiện
khả năng tư duy trừu tượng, năng lực khái quát của con
người để giải quyết tất cả các vấn đề nhận thức chung về tự
nhiên, xã hô ̣i, tư duy
• Nguồn gốc xã hội:
 Phân công lao động xã hội dẫn đến sự phân chia lao động
là nguồn gốc dẫn đến chế độ tư hữu
 Khi xã hội có sự phân chia giai cấp, triết học ra đời bản
thân nó đã mang “tính đảng” (nhiệm vụ của nó là luận
chứng và bảo vệ lợi ích của một giai cấp xác định).

b. Khái niệm triết học
Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất của đối
tượng nhận thức, thường là con người, xã hội, vũ trụ và
tư tưởng tinh thần
Ấn Độ: Triết = “darshana”, nghĩa là “chiêm ngưỡng”
là con đường suy ngẫm để dẫn dắt con người đến với lẽ
phải, thấu đạt được chân lý về vũ trụ và nhân sinh
Phương Tây:
Philosophia vừa mang nghĩa là giải thích vũ trụ, định
hướng nhận thức và hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát
vọng tìm kiếm chân lý của con người.
b. Khái niệm triết học
 Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin về triết học:

Triết học là hệ thống quan điểm lí luận chung nhất về thế giới và vị
trí con người trong thế giới đó, là khoa học về những quy luật vận
10/24/2021
động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.
Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 7
12/10/2019
c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử
Triết học tự nhiên bao gồm tất cả những tri thức mà con người có
Thời kỳ Hy
được, trước hết là các tri thức thuộc khoa học tự nhiên sau này như
Lạp Cổ đại toán học, vật lý học, thiên văn học...
Thời Trung cổ Triết học kinh viện, triết học mang tính tôn giáo
Thời kỳ phục Triết học tách ra thành các môn khoa học như cơ học, toán học, vật
lý học, thiên văn học, hóa học, sinh học, xã hội học, tâm lý học, văn
hưng, cận đại hóa học...
Triết học cổ Đỉnh cao của quan niệm “Triết học là khoa học của mọi khoa học” ở
điển Đức Hêghen
Trên lập trường DVBC để nghiên cứu những quy luật chung nhất
Triết học Mác của tự nhiên,
12/10/2019
10/24/2021 Chươngxã
1- THhội vàcủatư
và vai trò duy
TH trong đời sống xã hội 8
d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan
 Thế giới quan:
Là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức, quan điểm, tình
cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế giới và về vị trí của con
người (bao gồm cá nhân, xã hội và cả nhân loại) trong thế giới đó.
Thế giới quan quy định các nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định
hướng nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.
 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan

 Các loại hình thế giới quan
12/10/2019
Thế giới quan
Thế giới quan Thế giới quan Thế giới quan

tôn giáo khoa học triết học
Là thế giới quan có
niềm tin mãnh liệt vào Có ý nghĩa định Là hệ thống những
sức mạnh của lực hướng cho hoạt động quan điểm có tính khái
lượng siêu nhiên đối của con người trên cơ quát về thế giới về vai
với thế giới, đối với sở tổng kết những trò của con người đối
con người, được thể thành tựu của quá trình với thế giới thông qua
hiện thông qua hoạt nghiên cứu khoa học, hệ thống các khái
động có tổ chức để suy thực nghiệm khoa học niệm, phạm trù, qui
tôn, sùng bái các lực và dự báo khoa học luật
lượng siêu nhiên
d. Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
Thứ Bản thân triết học chính là thế giới quan

nhất
Trong số các loại thế giới quan phân chia theo các cơ sở khác nhau thì thế
Thứ giới quan triết học bao giờ cũng là thành phần quan trọng, đóng vai trò là
nhân tố cốt lõi
hai
Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối các thế giới quan khác
Thứ như: thế giới quan tôn giáo, thế giới quan kinh nghiệm, thế giới quan
ba thông thường…,
Thứ Thế giới quan triết học quy định mọi quan niệm khác của con người
tư
10/24/2021
TGQ DVBC là Chương
đỉnh1-cao của TGQ do nó dựa trên quan niệm duy vật11 về
TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội
vật chất và ý thức, trên các nguyên lý, quy luật của biện chứng
d. Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
 Vai trò của thế giới quan: TGQ có vai trò đặc biệt quan trọng
trong cuộc sống của con người và xã hội:
Thứ nhất Thứ hai
Thế giới quan là tiền đề quan

Tất cả những vấn đề được trọng để xác lập phương thức tư
triết học đặt ra và tìm lời duy hợp lý và nhân sinh quan tích
giải đáp trước hết là những cực; là tiêu chí quan trọng đánh
vấn đề thuộc thế giới giá sự trưởng thành của mỗi cá
quan. nhân cũng như của từng cộng
đồng xã hội nhất định.
 Triết học với tính cách là hạt nhân lý luận chi phối mọi thế giới quan
2. Vấn đề cơ bản của triết học
• Nội dung vấn đề cơ bản của triết học

a
• Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

b
• Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết
c không thể biết (Bất khả tri luận)
12/10/2019
a. Nội dung vấn đề cơ bản của triết học
MỐI QUAN HỆ GIỮA YT & VC
MẶT THỨ NHẤT MẶT THỨ HAI
Giữa YT và VC cái Tư duy con người có

nào có trước, cái nào khả năng nhận thức
có sau, cái nào quyết được thế giới hay
định cái nào? không?

MẶT THỨ NHẤT: giữa YT và VC cái
nào có trước, cái nào có sau, cái nào
quyết định cái nào?
CHỦ NGHĨA CHỦ NGHĨA

DUY TÂM DUY VẬT
YT có trước, VC có trước, YT
VC có sau, YT có sau, VC
quyết định VC quyết định YT

b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
Tinh thần khách quan có trước

Duy tâm
và tồn tại độc lập với con người
khách quan (Platon; Hêghen)
Chủ
nghĩa
duy
tâm
Thừa nhận tính thứ nhất của ý
Duy tâm thức từng người cá nhân -
chủ quan G.Berkeley, Hume, G.Fichte)

b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
Đặc điểm
CNDT cho rằng tinh thần có trước, vật chất có sau, thừa
Chủ nhận sự sáng tạo thế giới của các lực lượng siêu nhiên
nghĩa
- Là thế giới quan của giai cấp thống trị và các
duy lực lượng xã hội phản động
tâm
- Liên hệ mật thiết với thế giới quan tôn giáo
- Chống lại CNDV & KHTN
- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học

CNDT
YT → VC
Vị trí của
YT
Ở ngoài Của con

con người người
CNDT
CNDT
CQ
KQ
• Tôn giáo là một hiện tượng xã hội phản ánh thế giới hiện thực một
cách hư ảo và hình thành niềm tin vào thế giới siêu nhiên.
Tôn giáo thường được hiểu là 1 trong những hình thức tín ngưỡng có quan
niệm, ý thức, hành vi, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và các tổ chức giáo hội.
• Mê tín dị đoan là niềm tin của con người vào các lực lượng siêu nhiên
đến mức độ mê muội, cuồng tín với những hành vi cực đoan, thái quá,
phi nhân tính, phản văn hóa. Hiện tượng mê tín dị đoan thường gắn liền
với các hình thức sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo.

b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
CNDVBC
CNDVSH Do C.Mác &
(TK XVII-XVIII) Ph.Ănghen sáng lập –
Quan niệm thế giới V.I.Lênin phát triển:
như một cỗ máy Khắc phục hạn chế
CNDV chất phác khổng lồ, các bộ của CNDV trước đó
(thời Cổ đại) phận biệt lập tĩnh tại. => Đạt tới trình độ:
Tuy còn hạn chế về DV triệt để trong cả
Quan niệm về phương pháp luận
thế giới mang TN & XH; biện
siêu hình, máy móc chứng trong nhận
tính trực quan, nhưng đã chống lại
cảm tính, chất thức; là công cụ để
quan điểm duy tâm nhận thức và cải tạo
phác nhưng đã tôn giáo
lấy bản thân giới thế giới
giải thích về thế
tự nhiên để giải giới. Hình thức cao nhất
10/24/2021 thích thế giới.
12/10/2019
Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội
của CNDV 20
QUAN NIỆM CỦA TRIẾT HỌC
PHƯƠNG ĐÔNG
Phái Ngũ Hành

KIM
THỔ THỦY
HỎA MỘC

Quan niệm của Triết học
phương Tây cổ đại.
Talét cho rằng: Nước là cơ sở VC đầu tiên của TG.
624 – 547 TCN

Heraclit cho rằng: Lửa là cơ sở VC đầu tiên của thế giới.

Lơxíp & Đê môcrít cho rằng: cơ sở VC đầu tiên
của thế giới là nguyên tử.
DEMOCRIT (460-370 tr.CN) MÔ HÌNH CỦA

VẬT LÝ HỌC HIỆN ĐẠI

• CNDV siêu hình
Quan niệm thế giới như một cỗ máy khổng lồ, các bộ phận biệt lập
tĩnh tại. Tuy còn hạn chế về phương pháp luận siêu hình, máy móc
nhưng đã chống lại quan điểm duy tâm tôn giải thích về thế giới.
“Con người như 1 cỗ máy, tư duy con người bị quy định bởi
cấu trúc cơ thể của họ” – Laméttơri
“Não tiết ra tri thức như gan tiết ra mật” - Cabanit

• CNDV biện chứng
Do C.Mác và Ăngghen xây dựng từ những năm 40 của thế kỉ
XIX, sau đó được Lênin bảo vệ, phát triển. CNDVBC giải quyết
đúng đắn, KH về mối quan hệ giữa VC & YT

CNDV
VC → YT
CNDV chất CNDV siêu CNDV BC

phác (cổ đại) hình (cận đại) (triết học Mác)
Đồng nhất Phương pháp Phản ánh

VC với 1 tư duy siêu đúng hiện
hoặc 1 số chất hình trong thực KQ trong
cụ thể việc nhận thức mlh phổ biến
thế giới và sự phát
triển

TRIẾT HỌC NHỊ NGUYÊN
Thừa nhận cả VC & YT đều tồn tại, nhưng chúng
tồn tại độc lập với nhau.

c. Thuyết có thể biết (Khả tri luận) và thuyết không
thể biết (Bất khả tri luận)
Bất khả tri
Khả tri luận Hoài nghi luận
luận
Khẳng định con Con người không thể hiểu

người về nguyên được bản chất thật sự của Nghi ngờ trong
tắc có thể hiểu đối tượng; Các hiểu biết việc đánh giá tri
của con người về tính
được bản chất của thức đã đạt được
chất, đặc điểm… của đối
sự vật; những cái và cho rằng con
tượng mà dù có tính xác
mà con người biết thực, cũng không cho người không thể
về nguyên tắc là phép con người đồng nhất đạt đến chân lý
phù hợp với chính chúng với đối tượng vì nó khách quan
sự vật. không đáng tin cậy
10/24/2021 12/10/2019 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 29
MQH GIỮA YT & VC
Mặt 1: YT & VC cái nào Mặt 2: TD con người có

có trước, cái nào có sau khả năng nhận thức TG
không
CNDV CNDT CN nhị KHẢ BẤT HOÀI
nguyên TRI KHẢ NGHI
TRI
VC YT VC & Nhận Không Hoài
có có YT thức nhận nghi
trước, trước, tồn tại được thức tri
YT VC độc TG được thức
có có lập TG đạt
sau sau nhau được
3. Biện chứng và siêu hình
• Khái niệm biện chứng và siêu

a hình trong lịch sử
• Các hình thức của phép biện

b chứng trong lịch sử

a. Khái niệm biện chứng và siêu hình trong lịch sử
Phương pháp siêu hình Phương pháp biện chứng

 Nhận thức đối tượng trong trạng thái  Nhận thức đối tượng trong các mối
tĩnh tại, cô lập, tách rời liên hệ phổ biến; vận động, phát triển
 Là phương pháp được đưa từ toán  Là phương pháp giúp con người
học và vật lý học cổ điển vào các khoa không chỉ thấy sự tồn tại của các sự vật
học thực nghiệm và triết học, chỉ nhìn mà còn thấy cả sự sinh thành, phát
thấy sự tồn tại mà k nhìn thấy sự vđ, triển và tiêu vong của chúng
pt.
 Có vai trò to lớn trong việc giải  Phương pháp tư duy biện chứng trở
quyết các vấn đề của cơ học nhưng hạn thành công cụ hữu hiệu giúp con người
chế khi giải quyết các vấn đề về vận nhận thức và cải tạo thế giới
động, liên hệ
b.Các hình thức cơ bản của Phép biện chứng
PBC chất phác thời cổ đại: nhận thức
đúng về tính biện chứng của TG bằng
những phỏng đoán thiên tài dựa trên sự
Các quan sát trực tiếp về TG.
hình
thức PBC duy tâm cổ điển Đức::xây dựng
PBC với hệ thống phạm trù, quy luật
cơ
chung, có logic chặt chẽ, có điều PBC
bản này bị lấp dưới cái vỏ duy tâm thần bí
của
PBC PBC duy vật: do Mác và Ăngghen sáng
lập ra. PBC này đã khắc phục những hạn
chế của PBC chất phác và PBC duy tâm
“Người ta không thể tắm hai lần
trên cùng một dòng sông”
-- Hêraclít--

II. TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT
HỌC MÁC - LÊNIN TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
• Sự ra đời và phát triển của triết học Mác -

1 Lênin
• Đối tượng và chức năng của triết học

2 Mác - Lênin
• Vai trò của triết học Mác - Lênin trong

3 đời sống xã hội và trong sự nghiệp đổi
mới ở Việt Nam hiện nay
12/10/2019
1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin
a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học Mác
b. Ba thời kỳ chủ yếu trong hình thành và phát triển

của Triết học Mác (Giai đoạn Mác và Ăngghen)
c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết

học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác
12/10/2019
a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời
triết học Mác
 Điều kiện kinh tế - xã hội.
 Tiền đề lý luận.
 Tiền đề khoa học tự nhiên.

 Điều kiện kinh tế - xã hội
Sự
Sự xuất
xuấthiện
hiện
Sự
Sựcủng
củngcốcố Thực tiễn CM
và phát triển Của
pháttriển CủaGCVS
GCVStrên trên
Của GCVS
của
của PTSX TBCN vũ
PTSXTBCN vũđài
đàilịch
lịchsửsử -cơ sở chủ yếu
trong
trongđiều
điềukiện
kiện - nhân
nhântốtốCT-XH
CT-XH Và trực tiếp
CM
CMCN CN quan
quantrọng
trọng

12/10/2019 38
 Tiền đề lý luận:
NGUỒN GỐC LÝ LUẬN
CHỦ NGHĨA
KINH TẾ
TRIẾT HỌC XÃ HỘI
CHÍNH TRỊ
CỔ ĐIỂN ĐỨC KHÔNG
ANH
TƯỞNG

 Triết học cổ điển Đức
Với 2 nhà triết học tiêu biểu là Heghen và Phơbach đã ảnh hưởng
sâu sắc tới sự hình thành TGQ và PPL triết học của CN Mác.
HEGHEN 1770 - 1831 PHƠBÁCH 1804 - 1872

 KTCT cổ điển Anh
Ađam-Xmít, Ricácđô, góp phần hình thành quan niệm DV về LS của CN
Mác, đặc biệt là lý luận về giá trị thặng dư, bản chất bóc lột của CNTB,
nguồn gốc KT dẫn tới sự diệt vong tất yếu của CNTB và sự ra đời tất yếu
của CNXH.
ADAM SMITH (1723 - 1790) DAVID RICARDO (1772 - 1823

 CNXH không tưởng Pháp, Anh
Thấy rõ mặt trái của XH TBCN, nêu sự cần thiết xóa bỏ CNTB, xây dựng
1 XH mới tiến bộ. Đây là tiền đề lý luận cho Mác phê phán 1 cách khoa
học CNTB, đưa ra những dự kiến về con đường phát triển của XH CSCN.
PHRIÊ (1772 - 1837) XANHXIMÔNG (1769 - 1825)

Ôoen
 Tiền đề khoa học tự nhiên
KHOA HỌC TỰ NHIÊN
ĐỊNH LUẬT BẢO

TOÀN VÀ THUYẾT THUYẾT
CHUYỂN HÓA TẾ BÀO TIẾN HÓA
NĂNG LƯỢNG

• Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng của

May-e và Giulơ
Chứng minh tất cả các hình thức vđ của vc không tách rời nhau mà
liên hệ với nhau và trong những đk nhất định thì chuyển hóa lẫn nhau
mà không có lực nào mất đi cả → điều này CM rằng không có sự phát
sinh ra và mất đi của năng lượng chỉ có sự chuyển biến năng lượng từ
dạng này sang dạng khác.

(Giulơ (1818 – 1889
Nhà Vật lý nước Anh) May - e
HỌC THUYẾT VỀ TÍNH BẢO TOÀN VẬT CHẤT & NĂNG LƯỢNG
VỚI TƯ CÁCH LÀ KHOA HỌC VỀ TÍNH THỐNG NHẤT VẬT CHẤT & CHUYỂN
HÓA CỦA GIỚI TỰ NHIÊN

• Thuyết TB của Slâyđen và Svenơ
CM tế bào là cơ sở của kết cấu và sư phát triển của tất cả cơ thể động vật
và thực vật, từ đó tìm ra bản chất sự phát triển của cơ thể động vật và thực
vật đều là sự phát triển bằng sự hình thành tế bào.

• Thuyết tiến hóa của Đacuyn

Đem lại cơ sở KH về sự phát sinh, phát triển đa dạng bởi tính di
truyền, biến dị và mối liên hệ hữu cơ giữa các loài thực vật và động vật
trong quá trình chọn lọc tự nhiên.

* Nhân tố chủ quan trong sự ra đời triết học Mác
ia đều ác lớp
Hi ốn nền rên
ạ t t íc à
v
kh ng ng t
ểu k SX lợ
.M g
độ h
tần
tro đứ
ng
sâ hổ
đã CN
u
từ
C
GC
sắ ủa CN củ
Ph n n thân
c
thự th gh g
ho
n
c u GC n ê n a
ct m n
c
cự .Ăn hư
e
ộc C
t rê ấ t
Nhân tố chủ
iễn g
T
Xu
số N
B
a quan trong sự
ng
ií
hình thành
ch
c
triết học Mác
Xây dựng hệ thống lý luận để

cung cấp cho GCCN một công cụ
sắc bén để nhận thức và cải tạo
thế giới.
CHỦ NGHĨA MÁC
NGUỒN GỐC TIỀN ĐỀ KHOA NHÂN TỐ

ĐK KT - XH LÝ LUẬN HỌC TỰ NHIÊN CHỦ QUAN
SỰ
SỰ NHU
NHU
PTSX
PTSX XUẤT CẦU ĐỊNH
XUẤT CẦU ĐỊNH
TBCN
TBCN HIỆN LÝ LUẬT THAM XÂY
HIỆN LÝ KINH LUẬT HỌC THAM ĐỨNG XÂY
PHÁT CỦA LUẬN TRIẾT KINH CNXH BẢO HỌC GIA ĐỨNG DỰNG
PHÁT CỦA LUẬN TRIẾT TẾ CNXH BẢO HỌC THUYẾT GIA TRÊN DỰNG
TRIỂN GCVS, CHO HỌC TẾ KHÔNG TOÀN HỌC THUYẾT HOẠT TRÊN HỆ
TRIỂN GCVS, CHO HỌC CHÍNH KHÔNG TOÀN THUYẾT TIẾN HOẠT LỢI HỆ
TRONG MỘT THỰC CỔ CHÍNH TƯỞNG VÀ THUYẾT TIẾN ĐỘNG LỢI THỐNG
TRONG MỘT THỰC CỔ TRỊ TƯỞNG VÀ TẾ HÓA ĐỘNG ÍCH THỐNG
CUỘC LỰC TIỄN ĐIỂN TRỊ PHÁP, CHUYỂN TẾ HÓA THỰC ÍCH LÝ
CUỘC LỰC TIỄN ĐIỂN HỌC PHÁP, CHUYỂN BÀO CỦA THỰC GCCN LÝ
CM LƯỢNG CM ĐỨC HỌC ANH HÓA BÀO CỦA TIỄN GCCN LUẬN
CM LƯỢNG CM ĐỨC ANH ANH HÓA ĐÁCUYN TIỄN LUẬN
CÔNG CHÍNH CỦAGCGC ANH NĂNG ĐÁCUYN
CÔNG CHÍNH CỦA NĂNG
NGHIỆP
NGHIỆP TRỊ VÔSẢN
SẢN LƯỢNG
TRỊ VÔ LƯỢNG
ĐỘCLẬP
ĐỘC LẬP

b. Ba thời kỳ chủ yếu trong sự hình thành và phát
triển của Triết học Mác
• Thời kỳ hình thành tư tưởng triết học với bước
1841 - 1844 chuyển từ chủ nghĩa duy tâm và dân chủ cách mạng
sang chủ nghĩa duy vật và lập trường giai cấp vô sản
• Thời kỳ đề xuất những nguyên lý triết học duy vật

1844-1848 biện chứng và duy vật lịch sử
• Thời kỳ C.Mác và Ph.Ăngghen bổ sung và phát

1848 - 1895 triển toàn diện lí luận triết học

C.Mác
Ph.Ăngghen
(5/5/1818 - 14/3/1883)
(28/11/1820 - 5/8/1895)

* Thời kỳ hình thành tư tưởng triết học với bước quá
độ từ chủ nghĩa duy tâm và dân chủ cách mạng sang
chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa cộng sản (1841 - 1844)
• 1842: Mác viết bài báo Nhận xét bản chỉ thị mới nhất về
chế độ kiểm duyệt của Phổ
• Đầu năm 1842, tờ báo Sông Ranh ra đời.
• 1844: Mác viết: Góp phần phê phán triết học pháp quyền
của Hegel
• 1844: Ăngghen viết: “Phác thảo góp phần phê phán kinh tế
chính trị học, Tình cảnh nước Anh, Tômát Cáclây, Quá khứ
và hiện tại”
* Thời kỳ đề xuất những nguyên lý triết học duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử (1844 – 1848)
+ Bản thảo kinh tế - triết học năm 1844 (Mác, 1844)
Gia đình thần thánh (Mác và Ph. Ăngghen, 1845),
Luận cương về Phơbách (C.Mác, 1845),
Hệ tư tưởng Đức (Mác và Ăngghen, 1845 - 1846)..
+ TP Sự khốn cùng của triết học (Mác, 1847)
Tuyên ngôn Đảng Cộng sản (Mác và Ăngghen, 1848), chủ nghĩa Mác
đã được trình bày như một chỉnh thể các quan điểm nền tảng với ba bộ
phận lý luận cấu thành. Tuyên ngôn Đảng Cộng sản là văn kiện có
tính cương lĩnh đầu tiên của chủ nghĩa Mác.
* Thời kỳ C.Mác và Ph.Ăngghen bổ sung và phát
triển toàn diện lí luận triết học (1848 - 1895)
•TP “Tư bản” xuất bản 1867 là TP quan trọng nhất của CN Mác
trong thời kì 1848 – 1871. TB là tác phẩm viết về kinh tế nhưng trong
đó Mác không chỉ có những cống hiến vĩ đại về KT chính trị mà còn là
công trình nghiên cứu thiên tài về triết học và CNXH KH.
•TP “Phê phán cương lĩnh Gôta”, Mác làm sâu sắc thêm học
thuyết về HTKT - XH, về nhà nước và CM, 2 giai đoạn phát triển của
HTKT – XH CSCN.

c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
 C.Mác và Ph.Ăngghen đã khắc phục tính chất trực quan, siêu hình
của chủ nghĩa duy vật cũ và khắc phục tính chất duy tâm, thần bí
của phép biện chứng duy tâm, Đức sáng tạo ra một chủ nghĩa duy
vật triết học hoàn bị là chủ nghĩa duy vật biện chứng.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã vận dụng và mở rộng quan điểm duy
vật biện chứng vào nghiên cứu lịch sử xã hội, sáng tạo ra chủ nghĩa
duy vật lịch sử - nội dung chủ yếu của bước ngoặt cách mạng trong
triết học.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã sáng tạo ra một triết học chân chính
khoa học, với những đặc tính mới của triết học duy vật biện chứng.

d. Giai đoạn
Lênin trong sự
phát triển Triết
học Mác
V.I. Lênin
(22/4/1870 - 21/1/1924)

d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác
Hoàn cảnh lịch sử V.I.Lênin phát triển Triết học Mác

 Cuối XIX, đầu XX: CNTB phát triển cao sinh ra CNĐQ, xuất
hiện những mâu thuẫn mới đặc biệt GCTS >< GCVS
Trung tâm cách mạng thế giới chuyển sang nước Nga và xuất hiện
phong trào giải phóng dân tộc tại các nước thuộc địa cần hệ thống
lý luận mới soi đường
Những phát minh mới trong KHTN (vật lý học) dẫn đến sự khủng
hoảng về TGQ… CNDT lợi dụnghững phát minh này gây ảnh
hưởng trực tiếp đến nhận thức và hoạt động CM, nở rộ các loại
CNDT khoa học tự nhiên
Các nhà tư tưởng tư sản tấn công nhằm xuyên tạc và phủ nhận chủ
nghĩa Mác

V.I.Lênin trở thành người kế tục trung thành và phát
triển sáng tạo chủ nghĩa Mác và triết học Mác trong
thời đại mới - thời đại đế quốc chủ nghĩa và cách
mạng xã hội chủ nghĩa
•1893-1907: TP “Những người bạn dân là thế nào và họ đấu
tranh chống những người dân chủ XH ra sao”, TP “Làm gì”…
Lênin đã bảo vệ CN Mác khỏi sự suy tàn của những người dân
túy và phát triển, làm phong phú thêm quan điểm DVLS: lý
luận về HTKT-XH, các hình thức đấu tranh giai cấp của giai
cấp vô sản trước khi giành chính quyền, vấn đề CM…

•1907 – 1917, lợi dụng cuộc khủng hoảng về TGQ,
CNDT và CN cơ hội, xét lại đã xuyên tạc, phủ nhận
CN Mác. Lênin đã khái quát KHTN bảo vệ và phát
triển CN Mác lên 1 tấm cao mới.
Một số tác phẩm:

- CNDV và CN kinh nghiệm phê phán (1909)
- Ba nguồn gốc và 3 bộ phận cấu thành CN Mác (1913)
- Bút kí triết học (1916)
- Nhà nước CM (1917)

•1917 – 1924, CM Tháng Mười Nga năm 1917 thành công
mở ra một thời đại mới – thời đại quá độ từ CNTB đi lên
CNXH trên phạm vi toàn cầu. Lênin đã tổng kết thực tiễn
CM của qcnd, tiếp tục bảo vệ và phát triển CN Mác. Một số
TP tiêu biểu:
- Bệnh “ẫu trĩ, tả khuynh” trong phong trào cộng sản (1920)
- Về chính sách kinh tế mới (1921)
- Bàn về thuế lương thực (1921)…
• Thời kỳ từ 1924 đến nay, triết học Mác - Lênin tiếp tục
được các Đảng Cộng sản và công nhân bổ sung, phát triển

2. Đối tượng và chức năng của triết học Mác - Lênin
a. Khái niệm triết học Mác – Lênin
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin
c. Chức năng của triết học Mác - Lênin
12/10/2019
a. Khái niệm triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là hệ thống

quan điểm duy vật biện chứng về
tự nhiên, xã hội và tư duy, là thế
giới quan và phương pháp luận
khoa học, cách mạng giúp giai
cấp công nhân, nhân dân lao
động và các lực lượng xã hội tiến
bộ nhận thức đúng đắn và cải tạo
hiệu quả thế giới.
10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội

64
a. Khái niệm triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là triết học duy

vật biện chứng cả về tự nhiên và xã hội
Triết học Mác - Lênin trở thành thế giới

quan, phương pháp luận khoa học của
giai cấp công nhân và các lực lượng
tiến bộ trên thế giới
Ngày nay, triết học Mác - Lênin đang đứng ở
đỉnh cao của tư duy triết học nhân loại, là
hình thức phát triển cao nhất trong số các
hình thức
10/24/2021 triết học từng
12/10/2019 Chương có lịch
1- TH và sửTH trong đời sống xã hội
vai trò của 65
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin

giải quyết mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức
trên lập trường duy vật Triết học Mác -
biện chứng và nghiên Lênin phân biệt rõ
Triết học Mác -
cứu những quy luật vận ràng đối tượng của
Lênin có mối
động, phát triển chung triết học và đối
quan hệ gắn bó
nhất của tự nhiên, xã tượng của các
chặt chẽ với các
hội và tư duy. khoa học cụ thể
khoa học cụ thể

c. Chức năng của triết học Mác - Lênin
Chức năng thế giới
quan
Giúp con người nhận

thức đúng đắn thế giới
Thế giới quan Thế giới quan
và bản thân để từ đó
duy vật biện DVBC có vai trò là
nhận thức đúng bản
chứng nâng cơ sở khoa học để
chất của tự nhiên và xã
cao vai trò đấu tranh với các
hội giúp con người
tích cực, sáng loại thế giới quan
hình thành quan điểm
tạo của con duy tâm, tôn giáo,
khoa học, xác định thái
người phản khoa học.
độ và cách thức hoạt
động của bản thân.
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời sống xã hội
và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay
Triết học Mác - Lênin là thế giới quan, phương pháp luận
khoa học và cách mạng cho con người trong nhận thức
và thực tiễn
Triết học Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp
luận khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng phát triển
của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng khoa học và công
nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ.
Triết học Mác - Lênin là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và sự nghiệp đổi mới theo định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
12/10/2019

Chương 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 1: TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT HỌC

TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

II. Triết học

a. Nguồn gốc của triết học

b. Khái niệm Triết học

c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử

d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 2

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 3

• Nguồn gốc nhận thức:

• Nguồn gốc xã hội:

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 5

 Các nhà kinh điển CN Mác – Lênin về triết học:

 Thế giới quan:

 Quan hệ giữa thế giới quan và nhân sinh quan

Thế giới quan Thế giới quan Thế giới quan

Thứ Bản thân triết học chính là thế giới quan

Thứ nhất Thứ hai

Thế giới quan là tiền đề quan

• Nội dung vấn đề cơ bản của triết học

• Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

MỐI QUAN HỆ GIỮA YT & VC

MẶT THỨ NHẤT MẶT THỨ HAI

Giữa YT và VC cái Tư duy con người có

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 14

CHỦ NGHĨA CHỦ NGHĨA

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 15

Tinh thần khách quan có trước

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 16

- Chống lại CNDV & KHTN

- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học

Ở ngoài Của con

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 19

Phái Ngũ Hành

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 21

Talét cho rằng: Nước là cơ sở VC đầu tiên của TG.

624 – 547 TCN

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 23

DEMOCRIT (460-370 tr.CN) MÔ HÌNH CỦA

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 24

“Não tiết ra tri thức như gan tiết ra mật” - Cabanit

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 25

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 26

CNDV chất CNDV siêu CNDV BC

Đồng nhất Phương pháp Phản ánh

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 27

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 28

Khẳng định con Con người không thể hiểu

Mặt 1: YT & VC cái nào Mặt 2: TD con người có

• Khái niệm biện chứng và siêu

• Các hình thức của phép biện

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 31

Phương pháp siêu hình Phương pháp biện chứng

10/24/2021 Chương 1- TH và vai trò của TH trong đời sống xã hội 34

• Sự ra đời và phát triển của triết học Mác -

• Đối tượng và chức năng của triết học

• Vai trò của triết học Mác - Lênin trong

a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học Mác

b. Ba thời kỳ chủ yếu trong hình thành và phát triển

c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong triết

d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác

 Điều kiện kinh tế - xã hội.

 Tiền đề khoa học tự nhiên.