Filipino 4

Alam Mo Ba?
May magandang balita kaugnay ng Ilog Pasig.
Ang ilog na dating itinuturing na isa sa
pinakamaruming llog sa bansa, ngayon ay napili ng
International River Foundation (IRF) bilang isa sa
apat na llog na finalist para sa 2017 Thiess
International Riverprize. Ang organisasyong ito ay
nagbibigay parangal sa mga bansang may
pinakamahuhusay na programa para sa
rehabilitasyon o pagbuhay muli sa mga ilog.
 Ang iba pang kabilang sa mga finalist para sa prestihiyosong
parangal ay ang Ilog Tweed sa United Kingdom; llog ng San Antonio
sa Texas, Ilog Nushagak at llog Kvichak sa Alaska, USA, at ang llog
Pasig nga sa Pilipinas. Ang apat na ilog na ito ay napili mula sa 31
kalahok mula sa iba't ibang bansa sa mundo. Tanging ang Pilipinas
lamang ang pumasok mula sa mga papaunlad na bansa at ngayon ay
makikipagtagisan sa mayayamang bansang tulad ng United Kingdom
at Estados Unidos. Ibig sabihin nito'y tunay ngang may pag-asa pa
para sa llog Pasig. Kailangang lalo pang pag-ibayuhin ng lahat ang
pakikiisa upang masagip ang ating mga ilog at iba pang daluyang
tubig mula sa tuluyang pagkamatay. Ang tagumpay ng pagbuhay sa
Ilog Pasig ay tagumpay ng bawat Pilipino.
 Ang Huling Balete sa Ilog Pasig

Tawagin n'yo na lang akong Ingkong Balete.

Ako kasi ang nag-lisang punong balete sa tabi ng
llog Pasig. Hindi ko na rin alam kung Ilang taon
na ako. Ikukuwento ko na lang sa inyo ang
tungkol sa aking buhay upang mahulaan n'yo
kung gaano na ako katagal sa mundong ito.
Bata pa ako noon, kasama ang iba pang
punong nakatanim sa pampang ng napakalinis
na llog Pasig. Kapag ganitong umaga, ang
mga bata'y lumalangoy sa paborito nilang
laruan at pasyalan, ang Ilog Pasig. "Halikayo,
lusong na at lumangoy" masayang yayaan ng
mga bata. "Wow! Ang sarap ng tubig Ang
lamig!“ sigawan naman ng iba habang nag-
uunahan sa paglangoy at pagsasabuyan ng
tubig.
Kasabay sa kasayahang ito ang mga
nagliliparang makukulay na tutubi at
paruparo. Ang aking mga sanga nama'y
tahanan ng napakaraming ibon. Musika sa
aking pandinig ang sabay- sabay nilang
paghuni.
Kasunod ng mga bata ang kani-kanilang mga
Inang may mga dalang batya at palupalo. Habang
nagkukusot, nagkukula, at nagbabanlaw ng mga
labahin ang mga ina ay masaya silang nag-uusap-
usap. Ito ang mga kuwentuhang madalas kong
marinig noon. "Naku, mare, masarap ang ulam
namin ngayon. Malalaking isda ang huli ni Kulas
kagabi. Napakabuti talaga ng Ilog na ito sa atin.
Akalain mo, maging ang pang-araw-araw nating
pang-ulam ay dito nanggagaling.
Maya-maya pa'y daraan naman ang mga
bangkang de-gaod na naghahatid ng mga
pasahero sa kabilang ibayo ng ilog. sa
tahimik na "swis, swis," ng mga gaod sa tubig ay
parang naririnig ko pa ang masayang
pagkukuwentuhan ng mga bangkero at ng
kanilang mga pasahero. "Tahimik at panatag ang
tubig ngayon ano, Mang Dodong." Sasagot naman
ang bangkero nang ganito,
"Oo nga. Basta't walang ulan ay tiyak na
ganire ang lagay ng ilog. Kapag naman
papalubog na ang haring araw at ang mga
sinag nito'y hindi na naglalagos sa aking mga
dahon ay ilang magsing-irog ang
magkahawak-kamay na namamaybay sa
malilim at malinis na pampang ng Ilog Pasig.
Subalit ang lahat nang ito'y tila napakalayong
pangarap na lang ngayon dahil...
Wala na ang malinis at malinaw na ilog.
Napalitan na ito ng maitim, mabaho, at
maburak na tubig. Hindi na nga halos
maaninag ang tubig dahil sa kapal ng mga
basurang nakalutang sa ilog. Nakalulungkot
na hindi naging sapat sa mga tao ang lahat ng
pakinabang na naidulot ng ilog sa kanila.
Ginawa pa nila itong Isang malaking
basurahan.
Hindi ko na halos makilala ang paligid. Wala nang
natira sa mga punong dati kong kasama sa tabi ng
pampang. Ang iba'y pinutol samantala, ang iba'y
namatay dahil sa maruming kapaligirang aming
kinatatamnan. Ang mga tutubi, paruparo. ibon, at mga
halaman ay wala na rin. Lalong hindi na ako nakakikita
ng mga batang lumalangoy o ang mga inang naglalaba.
Ang mga magsing-irog na minsang napadadaan ay
nagmamadaling lumalayo habang nakatakip ang panyo
o kamay sa ilong dahil sa amoy ng mga basurang
nakalubog o lumulutang sa ilog.
Parang gusto ko na ring sumuko. Parang ayaw
ko nang Makita kung ano pa ang mangyayari
sa ilog kapag nagtagal pa ako rito. Subalit
isang umaga, may mga taong nagpaskil sa
akin ng isang patalastas. "Linisin Natin ang
Ilog Pasig," ito ang nakalagay sa kanilang
paskil. Sa mga narinig kong usap-usapan ng
mga taong dumaraan, tila ito na ang lulutas sa
suliranin ng kaibigan kong ilog.
Unti-unti'y nakakikita ako ng pagbabago. Napansin
kong ang mga mumunting bahay na nakatayo sa
pampang at isa sa pinakamalalakas magtapon ng mga
basura sa ilog ay tinatanggal at inilipat sa ibang mas
ligtas na lugar."Tagumpay tayo, mga kasama! Nasa
mahigit labimpitong libong pamilya na ang nalilipat
natin! Makabubuti ito para maging mas ligtas sila at
higit sa lahat, makabubuti ito para sa llog!" ang
masayang sabi ng mga taong dumating.
Hindi lang iyon, napapansin kong may
malalaking makinang naghuhukay sa
ilog upang mas lumalim ito at
nagtatanggal din
sa mga basurang dating palutang-lutang
dito. Ipinagbabawal na rin ang
pagtatapon ng mga basura at mga
nakalalasong kemikal dito. At hindi na
ako nag-iisa.
May ilang puno na akong kasama rito dahil
tinamnan na rin ang ilang bahagi ng ilog.
Hay... nagising na rin ang mga tao sa pagkakamaling
nagawa nila sa ilog at sa kalikasan. Sana tumulong
sila sa paglilinis nito at kung hindi man ito maibalik
sa dating kalagayan, sana'y huwag naman nila ito
hayaang tuluyang mamatay at nang Makita pa ito ng
susunod na henerasyon. At ako... may isang inahing
Ibon na uling namumugad sa aking sanga. Sana,
sana'y dumami pa sila.
1. Ano-anong mga
karanasan ang nasaksihan
at pinagdaanan ng punong
balete sa tabi ng ilog
Pasig?
2. Bakit parang gusto
nang sumuko ng punong
balete dahil sa mga
sitwasyong nakita at
pinagdaanan niya?
May pag-asa pa nga
kayang muling
luminis ang ilog?
 Pagpapahayag ng Opinyon at Reaksiyon
Ang pagpapahayag ng opinyon o reaksiyon ay isa
sa pinakakaraniwang ginagawa ng isang tao kapag
nakababasa, nakaririnig o nakapanonood ng isang
isyu. Nagagamit ito upang makapaglahad ng kuro-
kuro o kaisipan sa pormal at di pormal na
pagkakataon. Mahalaga kung ganoon na marunong
magpahayag ng opinyon at reaksyon ang isang tao.
Pagpapahayag ng Opinyon
Mahalagang may malawak na kaalaman ang isang tao tungkol sa
isang isyu bago siya magpahayag ngopinyon upang maging balanse ang
inilalahad niya. Mababasa sa ibaba ang mga salita o pariralang madalas
ginagamit kapag nagpapahayag ng sariling opinyon:
 Sa aking opinyon...
 Sa aking palagay ...
 Kung ako ang tatanungin
 Sa aking karanasan...
 Ang masasabi ko ay...
 Naniniwala akong...
 Ang ibig kong sabihin ay...
 Gusto ko lang bigyang-diin na...
 Ang aking pananaw ay...
Pagpapahayag ng Reaksiyon
Ang pagpapahayag ng reaksiyon ay madalas nating ginagawa
kapag may nakikita tayong positibo o negatibong pangyayari sa
ating paligid. Ang karaniwang paraan ng pagpapahayag ng reaksiyon
ay sa pamamagitan ng paggamit ng pariralang binubuo ng anong/
kay/sobra + pang-uri + pangngalan. Ito ay nagtatapos sa tandang
padamdam
Halimbawa:
 Anong gandang babae!
 Anong sama ng panahon!
 Kay sarap ng pagkain!
 kay dumi ng paligid!
 Sobrang galing ng 'The Voice Kids" !
 Sobrang init naman!
 Ang opinyon at reaksiyon ay hindi lamang pasalita kundi
madalas ding nakikita o nababasa sa mga comment o post sa social
media tulad ng sa Facebook, Twitter, Instagram, gayundin sa mga
balita at blog. Tandaang sa pagbibigay ng opinyon o reaksiyon lalo
na sa internet kung saan maaari itong makita o mabasa ng sinuman
ay kailangang maging maingat at gamitin ang paalalang "Think
before you click“ upang maiwasang makapanira ng iba sa
pamamagitan ng mga opinyon o reaksiyong hindi naman
napatunayan kung tama o hindi. Ang ganitong pagpapahayag ay
tinatawag na bashing at maaari ding ibilang na isang anyo ng
online bullying.
 Gamit ng Pangngalan
Simuno o Paksa
 pangngalang pinag-uusapan pangungusap.
Halimbawa: Ang ilog ay nilinis ng mga tao.
ilog ang pinag-uusapan o paksa sa pangungusap

Kaganapang Pansimuno
 pangngalang nagsasabi tungkol sa simuno Ito'y matatagpuan sa bahagi
ng panaguri. Karaniwang ang simuno at kaganapang pansimuno ay
tumutukoy sa iisang pangngalan
Halimbawa: Si Ingkong Balete ay puno sa tabing llog.
si Inkong Balete at ang puno ay iisa
Layon ng pang-ukol
 pangngalangmatatagpuan pagkatapos ng isang pang-ukol.
Halimbawa: Ang malinis na kapaligiran ay para sa
mamamayan. Pang-ukol

Layon ng Pang-ukol

Layon ng Pandiwa
 pangngalang tumatanggap pinaglalaanan ng kilos ng
pandiwa.
Halimbawa: Ang mga tao ay naglinis ng ilog.
Pandiwa Layon ng Pandiwa
KAPALIGIRAN

1. Ang kapaligiran ay
dapat pangalagaan .
2. Ang ilog ay bahagi
ng kapaligirang
inaalagaan.
3. Ang mga tao ay naglilinis
ng kapaigiran.

4. Pinag-usapan ng mga tao

ang tungkol sa kapaligiran.
TAUMBAYAN

5. Ang taumbayan ay
namulat sa kanilang
pagkakamali.
 Ang ilog, puno,
6.

hayop, at halaman
ay para sa
taumbayan .
7. Ang ilog ay
muling binuhay ng
taumbayan.
8. Ang mga naglinis
ay taumbayan.
INGKONG BALETE

9. Si Ingkong Balete ay naging saksi sa

mga pagbabago sa ilog.

10. Ang mga pagbabagong ito ay

nagpalungkot kay Inkong Balete.