დინოზავრები და

მათი ისტორია
გიორგი შარაშიძე
თამარ ამაღლობელი
ყვითელი კლასი
ნანკა ბერიძე
4მაისი
 შესავალი
ნაირმჭამელთა რიგი

დინოზავრები
დინოზავრები — მეზოზოური ნამარხი ქვეწარმავლების ზერიგი
არქოზავრების ქვეკლასისა. იყოფა 2 რიგად: ხვლიკმენჯა
დინოზავრებად და ფრინველმენჯა დინოზავრებად. უძველესი
დინოზავრები ცნობილია შუა ტრიასული პერიოდიდან.
უკანასკნელი წარმომადგენლები კი — ცარცული პერიოდის
დამლევიდან. დინოზავრები კვერცხით მრავლდებოდნენ .
ფიქრობენ, რომ თბილსისხლიანი ცხოველები იყვნენ და მაღალი
ფიზიოლოგიური ორგანიზაციის ნიშნები ჰქონდათ. დინოზავრები
გადაშენდნენ მეზოზოურ და კაინოზოურ ერათა მიჯნაზე .
გადაშენების ძირითადი მიზეზი იყო გარემოს გართულება და
მკვეთრი შეცვლა. დინოზავრების ნაშთები დღემდე გვხვდება
ყველა კონტინენტზე. საქართველოში ცარცული პერიოდის
დინოზავრების გაქვავებული ნაკვალევი შემორჩენილია
სათაფლიაში. ახლა ვნახოთ ძალზედ საინტერესო ფაქტები ამ
გიგანტური მტაცებლების შესახებ, რომლებიც ერთ დროს
დედამიწას განაგებდნენ.
მიმოხილვა დინოზავრების წინაპრები იყვნენ პრიმიტიული ტრიასული
არქოზავრები — თეკოდონტები. თავდაპირველად
დინოზავრები ხმელეთზე ცხოვრობდნენ და მტაცებლები
იყვნენ, მაგრამ ტრიასული პერიოდის დამლევს მათ
გამოეყო პროზავროპოდები, რომლებიც როგორც ჩანს,
ყველაფრის მჭამელნი იყვნენ. მათგან წარმოიშვნენ
გიგანტური მცენარიჭამია ზავროპიდები, რომლებიც
საცხოვრებლად გადავიდნენ დიდ კონტინენტურ
წყალსატევებში ან ზღვის სანაპირო ზონაში. ტრიასულ
პერიოდში გაჩნდნენ ჰეტეროდონტოზავრები, რომლებმაც
შესაძლოა დასაბამი მისცეს ფრინველმენჯა დინოზავრებს.
ზოგიერთ დინოზავრებს განუვითარდა სხვადასხვა
წარმონაქმნი: ქაცები, ძვლოვანი ჯავშანი, რქები.
დინოზავრები კვერცხით მრავლდებოდნენ. ფიქრობენ,
რომ თბილსისხლიანი ცხოველები იყვნენ და მაღალი
ფიზიოლოგიური ორგანიზაციის ნიშნები ჰქონდათ.
დინოზავრები გადაშენდნენ მეზოზოურ და კაინოზოურ
ერათა მიჯნაზე. გადაშენების ძირითადი მიზეზი იყო
გარემოს გართულება და მკვეთრი შეცვლა. დინოზავრების
ნაშთები დღემდე გვხვდება ყველა კონტინენტზე.
საქართველოში ცარცული პერიოდის დინოზავრების
გაქვავებული ნაკვალევი შემორჩენილია სათაფლიაში
(ქუთაისის მახლობლად).
საინტერესო ფაქტები
1. როგორ გადაშენდნენ
დინოზავრები?
ამ გიგანტური არსებების გადაშენებასთან
დაკავშირებით ძალიან ბევრი მოსაზრება
არსებობს. წარსულში ამ თემაზე უფრო
ნაკლებად მსჯელობდნენ, ვიდრე
ახლა. ერთ-ერთი მოსაზრების თანახმად,
დინოზავრები გადაშენდნენ ერთ დღეს,
ერთდროულად, კლიმატის გლობალური
ცვლილება იყო ძირითადი მიზეზი,
რასაც ვულკანების ამოფრქვევა და
დინოზავრების ჯიშიანად გადაშენება
მოჰყვა.
 2. არიან თუ არა
ფრინველები
დინოზავრების
შთამომავალნი?
1980 წელს ნობელის პრემიით დაჯილდოვდა ცნობილი მკვლევარი და მეცნიერი
ლუის ალვარეზი. მკვლევარის მტკიცებით დინოზავრების გადაშენების მთავარი
მიზეზი მეტეორიტია, რომელიც 65 მილიონი წლის წინ დაეჯახა დედამიწას.
მეცნიერული კვლევების თანახმად, დამტკიცდა ალვარეზეს თეორია დინოზავრების
გადაშენებასთან დაკავშირებით. 65 მილიონი წლის წინ დედამიწას დაეჯახა
10 კილომეტრიანი დიამტერის მეტეორიტი. მეტეორის სიჩქარე საათში 540 000
კილომეტრი იყო, რომელიც დედამიწას დაეჯახა იუკატანის ნახევარკუნძულიდან.
შეჯახებასთან ერთად, 200 000 კმ³ რადიუსზე ყველაფერი აორთქლდა. ცოცხალი
არსებების 70 % გაქრა და ტერიტორიაზე შეიქმნა უზარმაზარი ჩისკულუბის კრატერი .
დედამიწა თვეების განმავობაში სიბნელემ და ყინვამ მოიცვა, ტემპერატურა
მაქსიმალურად დავარდა, წყლები გაიყინა, მცენარეების ფოტოსინთეზი შეწყდა და
დინოზავრებიც საბოლოოდ გადაშენდნენ. ნობელის პრემიით დაჯილდოვებული
მკვლევარის, ლუის ალვარეზის მტკიცებით, დედამიწაზე არ გადაშენებულან
რამოდენიმე პატარა სახეობის არსებები, რომლებიც იყვნენ ჩვენი ფრინველების
შთამომავლები.
3. რამდენი სახეობის დინოზავრი არსებობდა?

დედამიწაზე ცხოვრობდა დაახლოებით 850 სხვადასხვა ჯიშის დინოზავრი. პირველი დინოზავრი იყო
სახელწოდებით - იგვანოდონი(Iguanodon), ამ გიგანტი არსების ნაშთები 1923 წელს ინგლის ერთ-ერთ
ქალაქში აღმოჩინეს მკვლევარებმა.

Conclusion 1 Conclusion 2 Conclusion 3