BÖBREK SİNTİGRAFİSİNDE

KULLANILAN
RADYOFARMASÖTİKLER
MUHAMMET MUSTAFA DOĞAN
İSMAİL TAHA İRİŞTİ
MUHAMMED ENES ÖZAKIN
BÖBREK SİNTİGRAFİSİNDE KULLANILAN
RADYOFARMASÖTİKLER İKİYE AYRILIR

• DİNAMİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİNDE

KULLANILANLAR
• STATİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİNDE
KULLANILANLAR
 DİNAMİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
• Dinamik Böbrek Sintigrafisi üriner sistem hastalıklarının değerlendirilmesinde, kolay ve riskli
bir girişim gerektirmeyen nükleer tıp yöntemlerinden biridir. Bu tetkikle böbreklerin kanlanması
ve süzme fonksiyonları değerlendirilir. Ayrıca kantitatif değerlendirmeler de (GFR hesabı, ERPF
hesabı, fonksiyon katılım yüzdeleri gibi) yapılır. Dinamik böbrek sintigrafisi için kullanılan
radyofarmasötikler genellikle teknesyum 99m (tc99m) ile bağlanarak elde edilir. En sık
kullanılan soğuk kitler DTPA (dietilen pentaasetik asit), MAG3 (merkaptoglisil 3)’tür. Böbreğe
gelen DTPA’nın tamamı glomerüler filtrasyon yöntemiyle itrah edilirken, MAG3’ün büyük bir
kısmı nefronlarda tübüler sekresyonla atılır.
 DİNAMİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
ENDİKASYONLARI
• Üst üriner kanal darlıklarının araştırılması (diüretik renogram).
• Renovasküler hipertansiyon teşhisi.
• Renal transplantların takibi.
• Böbrek yetmezliğinin değerlendirilmesi.
• Ameliyat öncesi ve sonrası böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi.
• Split renal fonksiyonların araştırılması
• IVP(İntravenöz Pyelografi) de fonksiyon göstermeyen böbrekteki nonfonksiyonun
kesinleştirilmesi.
 DİNAMİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
HASTANIN HAZIRLANIŞI
• Son bir hafta içinde kontrast madde kullanılmamış olmalıdır.
• Yeterli idrar akımı sağlamak için hasta hidrate edilmelidir.
• Çekime başlamadan önce mesane boşalttırılmalıdır.
• Ajite çocuklarda sedasyon sağlanmalıdır.
• Hastalar üstte, gama kamera masanın altında kalacak şekilde masaya sırtüstü yatırılırlar.
• Böbrekler ve mesane kamera içinde kalacak şekilde hastaya pozisyon verilir.
 DİNAMİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
ÇEKİM TEKNİĞİ
• Hasta oturur vaziyette veya sırtüstü yatar pozisyondadır.
• Kolimatör hastanın arkasında mesane ve böbrekler kameranın görüş alanı içindedir.
• İntravenöz yoldan 5 mCİ Tcm-MAG3 veya 10 mCİ Tc99m-DTPA enjekte edilir. Aynı anda
böbreklerin perfüzyonunu görmek için 1-2 saniyelik görüntüler şeklinde dinamik çekim
başlatılır. İlk 1 dakikadan sonra herbiri 1 dakika süren 20-30 görüntü dinamik olarak kaydedilir.
Daha sonra görüntülerden ve bilgisayarda çıkarılan zaman aktivite eğrisinden (renogram)
böbreklerle ilgili sayısal ve görsel parametreler elde edilir (Resim 1)
Resim 1: Normal dinamik böbrek sintigrafisi: Tc99m DTPA, üst sıra: Solda 1 saniyelik perfüzyon
görüntüleri, sağda 1 dakikalık fonksiyon görüntüleri, alt sıra: Renogram eğrileri.
 STATİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ

• Statik böbrek sintigrafisi, dinamik böbrek sintigrafisinde olduğu gibi üriner sistem hastalıklarının
değerlendirilmesinde, kolay ve riskli bir girişim gerektirmeyen nükleer tıp yöntemlerinden
biridir. Bu tetkikle böbreklerin parankim fonksiyonları, büyüklükleri, lokalizasyonları,
böbreklerin fonksiyon yüzdeleri değerlendirilir.
 STATİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
ENDİKASYONLARI
• Tümör ve kist gibi yer kaplayan lezyonların araştırılması.
• Renal enfeksiyonlarda hasarın derecesinin saptanması.
• Ektopik böbrek dokusunun ve konjenital anomalilerin araştırılması.
• Split renal fonksiyonların belirlenmesi.
• IVP(İntravenöz Pyelografi) de fonksiyon göstermeyen böbrekteki nonfonksiyonun
kesinleştirilmesi.
 STATİK BÖBREK SİNTİGRAFİSİ
ÇEKİM TEKNİĞİ
• Yüksek resolusyonlu kolimatör kullanılır, (bebeklerde pinhole)
• Çekim: iv enjeksiyondan 2-6 saat sonra anterior, posterior, her iki posterior oblik, her iki lateral.
• Ektopik böbrek aranıyorsa batın ve torakstanda imaj alınır.
 BÖBREK SİNTİGRAFİSİNDE KULLANILAN
RADYOFARMASÖTİKLER
1. TC-99M DTPA (DİETİLEN TRİAMİN PENTAASETİKASİT)
2. TC-99M MAG3 (MERKAPTOASETİLTRİGLİSİN)
3. TC-99M-L,L-EC (ETİLENDİSİSTEİN)
4. TC-99M DMSA (DİMERKAPTOSÜKSİNİK ASİT)
5. TC-99M GHA (GLUKOHEPTONAT)
6. I-125 (İYODOTALAMAT)
7. CR-51 EDTA (ETİLEN DİAMİN TETRAASETİKASİT)
8. I-123 OIH (ORTOİYODOHİPPURAT)
9. I-131 OIH (ORTOİYODOHİPPURAT)
 TC-99M MAG3 (MERKAPTOASETİLTRİGLİSİN)

• 99mTc ile işaretlenebilmesi ve OIH(ortoiyodohippurat) klirensi ile yüksek korelasyon

göstermesi nedeniyle tübüler bir radyofarmasötik olan MAG3’ün kullanımı yaygınlaşmıştır.
MAG3’ün yaklaşık %2’si glomerüler filtrasyonla, %98’i proksimal tübüllerden sekresyonla, çok
az oranda da karaciğer yolu ile atılır. Böbrek fonksiyonları bozulmus hastalarda karaciğer ve
safra kesesi aktivitesi biraz daha belirgin hale gelir. Tübüler reabsorbsiyonu yoktur. %90’ı
plazma proteinlerine bağlanır. Eritrositlere %5.1 oranında geçer. Ekstraksiyon oranı %40-50
arasında olup DTPA’nın iki katından fazladır; bu yüzden özellikle sınırda renal yetmezlik ve
kompanse rezerv varlığı ile obstrüksiyon şüphesi olan hastalarda tercih edilir. Enjekte edilen
dozun yaklaşık %70’i 30 dakika içinde vücuttan atılır.
 TC-99M MAG3 (MERKAPTOASETİLTRİGLİSİN)

Normal erişkinlerde OIH ile ölçülen ERPF değeri yaklaşık 600 ml/dk iken 99mTc- MAG3’ün
klirensi 340-400 ml/dk/1.73m2 bulunur. Bu değer normal GFR değerinden (≌125 ml/dk) çok daha
fazladır. Bu yüzden görüntü kalitesi DTPA’ya oranla daha iyidir. Doğumda böbreklerin glomerüler
ve tübüler fonksiyonları henüz tam gelişmediğinden ölçülen 99mTc-MAG3 klirensi oldukça
düşüktür. Birinci yılın sonunda böbreğin gelişimi tamamlanır ve vücut yüzeyine göre düzeltilmiş
değeri normal erişkin seviyesine ulaşır.
 51CR-EDTA (ETİLENDİAMİNTETRAASETAT)

• Glomerüllerden enerji gerektirmeden pasif şekilde süzülür, tübüllerden sekrete edilmez.

Ekstrarenal atılımı önemsiz derecede azdır. Plazma proteinlerine çok az oranda bağlanır. İnülin
klirensi ile çok iyi korelasyon gösterir. Çıkardığı düşük enerjili ışın nedeniyle gama kamera ile
görüntüleme için uygun değildir.
 51CR-EDTA (ETİLENDİAMİNTETRAASETAT)

• Renal transplant yapılan merkezlerde böbrek fonksiyonlarını takip etmek için dinamik böbrek
sintigrafisinin kullanımı değişkenlik göstermektedir; eskiye göre daha az sıklıkla
başvurulmaktadır. Kan örnekleri ile böbrek fonksiyon ölçümleri ise bu amaçla kullanılan 51-Cr-
EDTA artık piyasada bulunmaması ve radyoaktif ölçüm yapılabilecek bir laboratuvar ortamının
ve ekipmanının yeni kurulan nükleer tıp merkezlerinin çoğunda olmaması nedeniyle eski
kullanım alanlarını kaybetmiştir. Doğruluğu sınırlı olsa bile kreatinin değerlerinin kullanıldığı
bazı formüllerin renal fonksiyon ölçümü ve takibi amacıyla kullanımı artmıştır ve klinik
kılavuzlarda önerilmektedir. Nefrotoksik ilaç ve kemoterapötiklerin etkilerinin
değerlendirilmesinde kullanılan fonksiyon ölçümü ve böbrek sintigrafisi bu endikasyon ile
yeniden gündeme gelmiştir. Özellikle teranostiklerin nefrotoksik etkileri nükleer tıp yöntemleri
ile daha doğru bir şekilde değerlendirilebilir.
 123 I-OIH (ORTOİYODOHİPPÜRAT)

• OIH’in %80’i proksimal tübüllerden sekrete edilir, %20’si glomerüllerden filtre olur.
Böbreklerde ekstraksiyon oranı yaklaşık %65’dir. Bu nedenle böbrek/zemin aktivite oranı
yüksektir. Klirensi PAH (p-aminohippürik asit) klirensinden düşüktür, normal bireylerde 500-
600 ml/dk olarak hesaplanır. OIH klirensi ile ölçülen ERPF (effective renal plasma flow) değeri,
PAH (p-aminohippürik asit) ile ölçülen ERPF (effective renal plasma flow) değeriyle
yüksek oranda korelasyon gösterir. Plazma proteinlerine yaklaşık %60-70’i bağlanır. Enjekte
edilen dozun yaklaşık %70’i 30 dakika içinde idrara atılır. Ekstraksiyon oranının yüksek olması
nedeniyle, renal yetmezliği olan hastalarda DTPA’ya oranla daha iyi görüntüleme sağlar.
 123 I-OIH (ORTOİYODOHİPPÜRAT)

• 123I-OIH, böbreklere düşük radyasyon dozu vermesi, 159 kev’lik enerji düzeyi ve gama
kameraya uygun görüntüleme özelliği ile ideal bir renal radyofarmasötiktir; ancak yarı ömrünün
kısa (13 saat) olması ve siklotron ürünü olması nedeniyle sınırlı sayıda, gelişmiş merkezlerde
üretilebilmesi kullanımını kısıtlamaktadır.