1

MOTOR
ÖĞRENME

Emrullah ALKAN
 İçerik
2

 Tanımlar
 Motor öğrenme
 Öğrenme-performans ilişkisi
 Motor öğrenme teorileri
 Motor öğrenme fazları
 Motor öğrenmeyi etkileyen faktörler
 Motor öğrenme temelli fizyoterapi yaklaşımları
 Tanımlar
3

 Öğrenme bilginin edinim sürecidir.

 Motor öğrenme hareketin edinim ve/veya
modifikasyonudur.
 Fonksiyonel iyileşme herhangi bir bozukluk sonucu
kaybedilen hareket becerilerinin geri kazanım
sürecidir.
 Performanstaki kısa süreli değişimler ≠ motor
öğrenme
 Öğrenme-Performans İlişkisi
4

 Motor öğrenme yalnızca motor sonuçlar üzerine

odaklanır ve öğrenme kalıcı değişimlerdir.
 Performans uygulama seansları boyunca motor
davranışta geçici değişimdir.
 Öğrenme Biçimi
5

 Yaralanmayı takiben fonksiyonel iyileşme

karmaşık görevlerin geri kazanılmasını içerir.
 Karmaşık görev çalışması kullanarak öğrenmeyi
içeren süreçlerin anlaşılması zordur.
 Öğrenmenin daha karmaşık biçimleri için basit
olarak başlanır.
 Motor Öğrenme
6

 Hareket üretme yeteneğinde kalıcı değişikliklere

neden olan deneyim ya da pratikle ilişkili süreçler
bütünüdür.
 Motor öğrenme 4 kavramı içerir;
 Hareket üretme yeteneğini edinim sürecini öğrenme
 Uygulama ya da tecrübelerin sonuçlarını öğrenme
 Doğrudan ölçülememe ancak davranıştan çıkarım
yapma
 Davranışta kalıcı değişiklikleri üretmeyi öğrenme
 Motor Öğrenme
7

 Motor öğrenme süreci görev ve çevreyle bireysel

etkileşimden ortaya çıkan bir görev çözümü için
araştırma olarak tanımlanır.
 Görev çözümleri algılama ve davranma için yeni
stratejilerdir.
Newell, 1991
 Motor Öğrenme Kuralları
8

 Motor öğrenme için 4 kural;

 Bilgi temeldir.
 Bilgi değişken olmalıdır.
 Bilgi anlamlı olmalıdır.
 Eğitimin odaklandığı alan ile uygulamanın özelliği
ilişkili olmalıdır.

Mulder & Hostenbach (2001)

 Motor Öğrenme Teorileri
9

 Motor öğrenme teorileri; hareketin edinim ve

değişiminin kontrolü ve yapısı hakkında bir grup
soyut görüştür.
 Bu teoriler sinir sisteminin yapısı ve fonksiyonuna
ilişkin bilgiye odaklanır.
 Schmidt Şeması Teorisi

10

 1970 ‘lerin başlarında

 Motor öğrenmenin ana teorisi
 Kapalı zincir süreçleri kavramı
 Kapalı zincir sürecinde duysal geribildirim beceri
hareketinin üretiminde kullanılır.
 Motor öğrenmede hareketten duysal geribildirim
SSS ‘de planlanmış hareketin depolanan hafızasıyla
ilişkilidir.
 Schmidt Şeması Teorisi

11

 Bu süreçte hafızanın 2 farklı tipi önemlidir;

 Hafıza işareti
 Algısal işaret
 Hafıza işareti hareketin seçiminde ve başlangıcında
kullanılır.
 Algısal işaret uygulama sürecinin ve uygunluğun iç
kaynağı oluşturulmasının kurulmasıdır.
 Schmidt Şeması Teorisi

12

 Bu motor öğrenme teorisinin merkezi şema

kavramıdır.
 Bir grup amacın, çoklu tanıtımını takiben bellekte
depolanan soyut simgedir.
 Schmidt Şeması Teorisi

13

 Klinik Uygulamalar;
 Hasta yeni bir görevi öğrenmek için çok farklı
durumları denerse en uygun öğrenme gerçekleşecektir.
 Uygulama boyunca başlangıç durumu ve sonuçlar
hakkında bilgi alınması şemanın anlaşılmasında
kullanılır.
 Uygulamada gelişme sağlandıkça görevde ilerleme
kaydedilir.
 Schmidt Şeması Teorisi

14

 Kısıtlılıkları;
 Çocuklarda çalışmalar güçlü desteğe sahiptir, ancak
yetişkinlerde destek farklılaşabilir ve uygulamalar
çocuklarda daha geçerli olabilir.
 Bu teoride özgüllük eksiktir.
 Koordinasyonun yeni tiplerinin ediniminde yetersizdir.
 Ekolojik Teori
15

 Newell, 1991
 Çevre ve görev kısıtlılığıyla uygun eylem ve algı
arasında koordinasyonda artış içeren bir motor
öğrenme sürecidir.
 En uygun yöntem araştırması; algısal/motor
çalışma alanı incelemesine dayanır.
 Algısal bilginin motor öğrenmede rolü büyüktür.
 Ekolojik Teori
16

 Klinik Uygulamalar;
 Hareketin organizasyonu için ilişkili algısal ipuçlarının
ayırt edilmesini sağlar.
 Hem etkili motor yöntemleri geliştirir hem de algısal
ipuçlarıyla hareketi destekler.
 Görevdeki yeni çeşitliliklerle karşılaşıldığında sorunu
en iyi şekilde çözmek için gerekli bilginin
bulunmasında algısal ipuçlarından aktif bir şekilde
faydalanır.
 Ekolojik Teori
17

 Kısıtlılıkları;
 Hala oldukça yeni bir teoridir.
 Herhangi bir sistematik alanda motor becerinin
gereksinimlerinin özel örneklerinde uygulanır.
 Fitts ve Postner Üç Evre Modeli
18

 Fitts ve Postner, psikoloji alanı (1967)

 Yeni bir beceri öğrenmeye dahil olan evrelere
ilişkin motor öğrenme teorisi
 Beceri öğreniminde 3 aşama vardır;
 Kognitif faz (görevin doğası, değerlendirilmesi)
 Birleşik faz (en iyi strateji seçimi, beceri düzeltilmesi)
 Otonom faz (beceri otomatikleşmesi)
 Fitts ve Postner Üç Evre Modeli
19

 Klinik uygulamalar;
 Görevler ilk uygulamada daha fazla dikkat ve bilinç
gerektirir.
 Başlangıçta birçok hata yapılabilir.
 Bu hatalar düzeltilir.
 Görevler konuşma veya farklı bir görev yürütme
esnasında yapılabilir.
 Motor Öğrenme İlkeleri
20

 Aktif katılım
 Anlamlı amaç
 Uygulama için fırsat, bol tekrar

 Bu ilkeler rehabilitasyonda en iyi sonuç için tedavi programına

dahil edilmelidir.
 Motor Öğrenme Fazları
21

 Yeni bir beceriyi öğrenmenin aşamaları vardır.

 Bu aşamalar performans olgunlaşana kadar bilişsel
düzeyden otomatik seviyelere kadar bir ilerlemedir.

Kognitif Faz Birleştirme Fazı Otomatikleşme

• Görevi anlama- motor planlama
• Görevin taleplerini öğrenme
• Becerileri değerlendirme
• Strateji geliştirme
• Görevi başarıyla gerçekleştirme
• Uyarı seçimi-farketme, algılama-
motor programın oluşumu
• Görsel feedbacke bağlı olma
• Hareketin tekrarı
• Yer ve zamanlama organize edilir.
• Ekstra istenmeyen hareketler ve
hatalar azaltılır.
• Görsel geribildirim ↓
propriyoseptif ↑
• Kognitif kontrol ↓
• Motor program düzeltilir,ince
ayarlar yapılır.
• Hareket tekrarı ve düzenleme
• Yer ve zamanlama komponentleri
yüksek oranda organize edilir.
• Az kognitif kontrolle hareket
otomatikleşir.
• Kontrol yüksek merkezlerden alt
merkezlere iner.

NASIL
NE YAPILACAK? NASIL YAPILACAK?
BAŞARILACAK?
 Motor Öğrenme Fazları
22

Başlangıç Yakın duyusal destekle, yavaş performans, hareketler düzensiz

görünümde, performans zamanında çeşitlilik

Orta Duyusal-motor haritanın dereceli olarak öğrenilmesi, hızda artış

İleri Hızlı, otomatik, becerili performans, eş zamanlı hareketler ve tüm
alanlarda duyusal kontrol
 Motor Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
23

 Yeni bir motor beceriyi öğrenme sırasında etkili

olan bazı faktörler;
 Plastisitenin desteklenmesi
 Şuurlu ve otomatik öğrenme
 Fasilitasyon
 Uygun afferent girdi
 Vücut şeması
 Geribildirim
 Aktif katılım
 Motor Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
24

 Rehberlik / yardım
 Yoğun tekrar
 Çeşitlilik
 Pratik yapısı
 Anlamlı hedefler
 Mental pratik
 Görevin tamamı / bölümü
 Adaptasyon-transfer yeteneği
 Motor Öğrenme Temelli Fizyoterapi Yaklaşımları
25

 Kısıtlayıcı yoğunlaştırılmış hareket tedavisi

 Robot destekli tedavi yaklaşımları
 Sanal gerçeklik tedavisi
 Fonksiyonel elektrik stimülasyonu (nöroprotezler)
 Mental pratik
 Nörogelişimsel tedavi-Bobath yaklaşımı
 Transkraniyal magnetik stimulasyon
 Kısıtlayıcı Yoğunlaştırılmış Hareket Tedavisi
26

 Bu yöntem inme sonrası gelişen hemiparezi

tablosundaki hastalarda üst ekstremitenin
rehabilitasyonu için geliştirilmiştir.
 Bu yöntemin 2 temel komponenti vardır;
 Uyanık olunan saatlerin %90 ‘ında daha az etkilenmiş
ekstremitenin kısıtlanması
 Etkilenmiş ekstremiteye günde en az 6 saat küme tip
egzersiz
 Kısıtlayıcı Yoğunlaştırılmış Hareket Tedavisi
27

 Temel mekanizması;
 Öğrenilmiş kullanılmamanın üstesinden gelmek
 Kullanıma bağlı kortikal reorganizasyonu teşvik etmek
 Motor öğrenme için şekillendirme tedavisi
terapatik yöntemlerle günde 6-8 saat çalışarak
sağlanmaktadır.
 Robot Destekli Tedavi Yaklaşımları
28

 Aktiviteye dayalı tedaviler incelendiğinde robotik

tedaviler geçerli ve yapılandırılmış aktivite eğitimi
olarak kullanılabilir. Dromerick ve ark. (2006)
 Üst ekstremite robotik tedavinin kullanıldığı
çalışmalarda hareketlerin geliştiği, motor
performansın iyileştiği, GYA ‘da bağımsızlık
seviyesinin artırdığı belirtilmiştir. Fasoli ve ark. (2004), Peter
ve ark. (2002)
 Robot Destekli Tedavi Yaklaşımları
29

 Robot destekli tedavi hastanın motivasyonu artırır.

 Egzersizin etkin yapılıp yapılmadığını denetler.
 Tedavi maliyetini uzun vadede azaltır.
 Objektif değerlendirme verileri sağlar.
 En yüksek seviyede duysal uyaran, fonksiyonel
eğitim çeşitliliği ve motor öğrenmeye katkı sağlar.
 Sanal Gerçeklik Tedavisi
30

 Bilgisayar ortamında oluşturulan 3 boyutlu resim

ve animasyonların teknolojik araçlarla insanların
zihinlerinde gerçek bir ortamda bulunma hissini
verir.
 Ortamda bulunan bu objelerle etkileşimde
bulunmalarını sağlayan teknolojidir.
 Bu ortamlar birçok duysal girdi içerir.
 Sanal Gerçeklik Tedavisi
31

 Kullanıcıların olay içerisinde varlık duygusunu ön

plana çıkarmak üzere planlanmıştır.
 Bilgisayar sistemi tarafından kurgulanarak ekrana
yansıtılan sanal bir ortam ve hareketler, hasta
tarafından eş zamanlı olarak taklit edilmeye çalışılır.
 Hastalarda farklı duyuların uyarılması ayna nöronlar
aracılığıyla korteksteki etkilenmiş bölgenin motor
fonksiyonlarının yeniden düzenlenmesinde önemli
rol oynar.
 Fonksiyonel Elektrik Stimulasyonu
32

 İlk kez Liberson ve arkadaşları (1961), inme

sonrası düşük ayak tedavisinde
 Elektrik akımıyla oluşturulan kas kontraksiyonu ile
üst motor nöronların aktif hale getirildiği klinik bir
yaklaşımdır.
 Kontraksiyon fonksiyonel bir aktivite sırasında
yapılır.
 Fonksiyonel Elektrik Stimulasyonu
33

 Tekrarlı hareketlerle sağlanan aferent girdi artışı

motor fonksiyon gelişimini kolaylaştırır.
 Nöral reorganizasyonla birlikte motor öğrenmeyi
kolaylaştırır.
 Propriyoseptif ve kognitif girdisi artan hastaların
istemli ve fonksiyonel hareketleri
gerçekleştirebilmesine yardımcı olur.
Hara (2008)
 Mental Pratik
34

 Mental pratik herhangi bir kas hareketi olmaksızın

fiziksel aktivitenin sembolik olarak zihinsel
provasıdır.
 Mental pratik teknikleriyle motor becerilerin
kazanılmasında anlamlı gelişmeler olmuştur, Van
Leeuwen ve ark. (1998), Page ve ark. (2005)
 Mental Pratik
35

 Mental pratik teknikleri;

 Görsel
 Motor
 Kinestetik
 İnternal canlandırma
 Eksternal canlandırma
 Mental Pratik
36

Mental pratik

Nöral
Motivasyon Kognisyon
reorganizasyon

Motor öğrenmenin
uyarılması

Fonksiyonel
bağımsızlık
 Nörogelişimsel Tedavi-Bobath Yaklaşımı
37

 Bobath kavramı MSS lezyonuna bağlı fonksiyon,

hareket ve postüral kontrol bozukluğu gösteren
bireylerin tedavi ve değerlendirmesinde problem
çözme yaklaşımıdır.
 Yaralanmayı takiben, öğrendiklerine
adaptasyonunda bireyin yeteneği motor davranışın
geliştirilmesinde temeldir.
 Nörogelişimsel Tedavi-Bobath Yaklaşımı
38

 Motor öğrenme teorileri, zamanla değişen

fonksiyonel performans için harekette düzelmeyi
destekleyen fizyolojik değişikliklerde artışla rehber
olan prensipleri sağlar.
 Bobath kavramının altında yatan güncel teori;
motor kontrolü sağlayan sistem yaklaşımıdır.
 Nörogelişimsel Tedavi-Bobath Yaklaşımı
39

 Tedavi birey, çevre ve görev arasındaki üçlü

etkileşimdir.
 Tedavide gerçek yaşam hedeflerini temel alan
egzersizler, yani fonksiyonel aktiviteler kullanılır.
 Plastisite tüm öğrenme becerilerine temel oluşturur
ve SS fonksiyonlarının bir kısmıdır.
 Transkraniyal Magnetik Stimulasyon
40

 1985, Anthony Barker

 Beyinde akımı odaklamak ve motor korteks
fonksiyonunun modulasyonu için elektromanyetik
indüksiyon prensiplerini kullanan non-invazif bir
teknik
 Etkilenmemiş hemisferin inhibisyonu
 Etkilenmemiş hemisfere düşük frekanslı (1Hz) TMS
ile inhibisyon yapmak etkilenmiş hemisfer üzerine
olan baskıyı azaltır.
 Transkraniyal Magnetik Stimulasyon
41

 TMS yaklaşımında muhtemel mekanizma; iki

hemisfer arasındaki anormal inhibitör iletişimin
düzeltilmesiyle ortaya çıkan etkiler olarak
düşünülmektedir.
 TMS uygulaması lezyonlu hemisferde yukarı
düzenleme uyarılırlığı ya da sağlam hemisferde alt
düzenleme uyarılırlığına yol açarak motor
fonksiyonlarda artışa neden olur

Michael ve ark. (2010)

 Özet
42

 Motor öğrenme hareket üretme yeteneğinde kalıcı

değişikliklere neden olan deneyim ya da pratikle
ilişkili süreçler bütünüdür.
 Motor öğrenmeyi etkileyen pek çok faktör vardır.
 Motor öğrenme temelli fizyoterapi yaklaşımları
hareketin edinim ve/veya modifikasyonu temel alan
uygulamalardır.
 Kaynaklar
43

 Shumway, A., & Woollacott, Ö. Motor Control,

Translating Research into Clinical Practise. Fourth
Edition. 2012.
 Karaduman A., Yıldırım S., Yılmaz Ö. İnme
Sonrası Fizyoterapi ve Rehabilitasyon. 2. Baskı.
(2014)
 Karaduman A., Yıldırım S., Yılmaz Ö. Bobath
Kavramı, Nörolojik Rehabilitasyonda Teori ve
Klinik Uygulama. (2012)
44

Teşekkürler…