ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: ΦΥΛΑΚΑΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ

ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΡΙΑ: ΑΡΕΤΗ Χ. ΜΠΑΖΑΚΑ

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, MSc

ΔΙΕΚ ΑΓΡΙΝΙΟΥ – 2021 Β ΕΞΑΜΗΝΟ

 Τουρισμός και ψυχική υγεία
• ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

• Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ),

ψυχική υγεία είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο
•  Ζει και εργάζεται με άνεση μέσα στην κοινότητα
•  Ικανοποιείται από τις χαρές της ζωής
•  Έχει τη δύναμη και τη λογική να ξεπερνάει τις
δυσκολίες

2
 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗΝ
ΥΓΕΙΑ
•  Συνθήκες διαβίωσης (εισόδημα, κατοικία)
•  Το μορφωτικό επίπεδο του ατόμου
•  Ο τρόπος ζωής
•  Η έκθεση σε κινδύνους (μόλυνση περιβάλλοντος,
επαγγελματικά ατυχήματα, μεταδοτικά νοσήματα)
•  Γενετική προδιάθεση

3
 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

•Ο προσδιορισμός της φυσιολογικής και μη φυσιολογικής

(αποκλίνουσας) συμπεριφοράς είναι μια πολύ σύνθετη
διαδικασία.
•Λαμβάνει υπόψη της και αξιολογεί μια σειρά παραγόντων,
ώστε ο ειδικός ψυχικής υγείας να βγάλει διάγνωση
βασισμένη σε αυτά.

4
 ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ»

• “Φυσιολογικό” θεωρείται
•  ό,τι κάνουν -ή δεν κάνουν- οι περισσότεροι
άνθρωποι και
•  ό,τι πλησιάζει -ή συμπίπτει- με τον μέσο όρο για
κάθε κατηγορία συμπεριφορών

5
 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ vs ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ

• Τα όρια ανάμεσα στη φυσιολογική και παθολογική

συμπεριφορά είναι ρευστά.

• Είναι συνάρτηση και των εκάστοτε ψυχοκοινωνικών

αντιλήψεων.

• Διαφέρει από εποχή σε εποχή κι από κοινωνία σε κοινωνία.

• Παράδειγμα: Η ομοφυλοφιλία καταργήθηκε ως ψυχική

ασθένεια το 1973 από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία.

6
 ΜΟΡΦΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
• Οι πιο συνήθεις μορφές παθολογικής συμπεριφοράς,
μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις μεγάλες
διαγνωστικές κατηγορίες:

• Νευρώσεις

• Ψυχώσεις

• Διαταραχές Διαγωγής

• Νοητικές Ανεπάρκειες
7
 ΝΕΥΡΩΣΕΙΣ

 Οι Νευρώσεις είναι ελαφριάς μορφής ψυχικές

διαταραχές, με κύρια χαρακτηριστικάτο μια
υπερβολικό άγχος και έντονη διαρκή
εσωτερική ανησυχία.
 ΝΕΥΡΩΣΕΙΣ

Το νευρωσικό άτομο:

 δε χάνει επαφή με την πραγματικότητα

&

 συνεχίζει να δρα και να συμμετέχει στα κοινά

 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ

 νιώθει μια διαρκή εσωτερική ένταση, εκνευρισμό,

συναισθήματα ενοχής, φόβο
 υποφέρει από συναισθήματα ανεπάρκειας και
κατωτερότητας
 δείχνει δυσκαμψία στη σκέψη

 αδυνατεί να πάρει αποφάσεις για σημαντικά

θέματα
 δυσκολεύεται να διατηρήσει θετικές
διαπροσωπικές σχέσεις
 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ

 Συχνά, οι εκδηλώσεις αυτές, συνοδεύονται από

νευροφυτικές διαταραχές (ταχυπαλμία,
συχνοουρία, εφίδρωση, ωχρότητα, διάρροια,
επιγαστρικό πόνο, αυξημένη πίεση, τρόμο,
μούδιασμα άκρων, αϋπνία, κλπ)

Για να μη βιώνει τις δυσάρεστες αυτές συνέπειες, το

νευρωσικό άτομο, αποφεύγει να συζητάει ορισμένα
θέματα ή να έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους ή
αντικείμενα
 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ

 Αναγνωρίζει ότι πρόκειται για παράλογες εκδηλώσεις,

όμως η επιστράτευση της λογικής δε φέρνει κανένα
ουσιαστικό αποτέλεσμα

 Το άτομο ανακουφίζεται μόνο όταν απομακρυνθεί από

τις γενεσιουργές συνθήκες
 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ

 Από το DSM III και μετά, αποφεύγεται η χρήση του

όρου Νεύρωση καθώς προϋποθέτει μια ψυχοδυναμική
τοποθέτηση και ερμηνεία

&

 Αντικαθίσταται από τον όρο Διαταραχή

 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ

Συνοπτικά λοιπόν, μπορούμε να αρκεστούμε σε έναν

περιγραφικό & συμπτωματικό ορισμό της νεύρωσης,
κατά τον οποίο:

Πρόκειται για χρόνια διαταραχή, η οποία

χαρακτηρίζεται από το άγχος & στην οποία, δεν
ανιχνεύονται εμφανή οργανικά αίτια αλλά, ψυχολογικοί
μηχανισμοί παίζουν ένα σημαντικό ρόλο. Το άτομο, τη
βιώνει ως ανεπιθύμητη και ξένη προς τον εαυτό του,
χωρίς όμως, να του προκαλεί σημαντικά προβλήματα
στην αίσθηση ταυτότητάς του & στην επαφή του με την
πραγματικότητα
 Φυσιολογικό/Παθολογικό Άγχος
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ- το άγχος είναι μια φυσιολογική συνοδός
κατάσταση στην ανάπτυξη, στην αλλαγή, στη βίωση
νέων και πρωτόγνωρων εμπειριών ,στην αναζήτηση
ταυτότητας και νοήματος στη ζωή.
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ-είναι απρόσφορη (υπερβολική, μη
αρμόζουσα)απάντηση σε δεδομένο ερέθισμα, είτε προς
την ένταση, είτε προς την διάρκειά της. Μπορεί δηλαδή,
να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργικότητα του ατόμου,
να εμποδίσει την επίτευξη των στόχων του, να
διαταράξει τη συναισθηματική του ισορροπία, να
υποβαθμίσει με άλλα λόγια την ποιότητα της ζωής του.
Σε μια τέτοια περίπτωση πιθανότατα μιλάμε για κάποια
ΑΓΧΩΔΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ.
 •Είναι οι πιο συχνές αγχώδεις
διαταραχές στο γενικό πληθυσμό.
Κατά το DSM-IV.
• Διαταραχή πανικού με αγοραφοβία
• Διαταραχή πανικού χωρίς αγοραφοβία
• Αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
• Ειδική φοβία
• Κοινωνική φοβία
• Ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή
• Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες
• Διαταραχή από οξύ στρες
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
• Διαταραχή οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση
• Αγχώδης διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες
• Αγχώδης διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
 ΑΓΧΏΔΕΙς ΔΙΑΤΑΡΑΧΈΣ

 Ο φόβος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση

, που δημιουργείται ως απάντηση σε εξωτερικό
πραγματικό κίνδυνο ή απειλή , που γίνεται
αντιληπτός(ή) συνειδητά .
 Περιλαμβάνει τόσο υποκειμενική αίσθηση φόβου
(ψυχολογική διάσταση) όσο και φυσιολογικές
μεταβολές όπως, επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού &
αναπνοής , τρόμος των μυών (φυσιολογική διάσταση).
 Οι μεταβολές αυτές προετοιμάζουν το σώμα για μυϊκή
δραστηριότητα (πάλη ή φυγή) που μπορεί να είναι
απαραίτητη ως απάντηση στην απειλή.
 ΑΓΧΏΔΕΙς ΔΙΑΤΑΡΑΧΈΣ
 Το άγχος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που
περιλαμβάνει αισθήματα, φόβου ή τρόμου σαν απάντηση σε
κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή μη
αναγνωρίσιμη, κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος
βρίσκεται σε μια συνεχή αίσθηση αναμονής ότι κάτι αρνητικό
/κακό
/ άσχημο μπορεί να συμβεί.
 Όπως και ο φόβος, συνοδεύεται από διέγερση του νευρικού
συστήματος που εκδηλώνεται με ιδρώτα , ταχυκαρδία , τρόμο ,
επιτάχυνση της αναπνοής και γαστρεντερική δυσφορία
(φυσιολογική διάσταση).
 Σε αντίθεση με τον φόβο, η πηγή του άγχους είτε είναι
άγνωστη είτε έχει ελάχιστη ένταση σε σύγκριση με την ένταση
φυσιολογικής και συναισθηματικής (ψυχολογικής) αντίδρασης
που προκαλεί.
 ΑΓΧΏΔΕΙς ΔΙΑΤΑΡΑΧΈΣ

 Συνήθως το άγχος είναι μια κοινή αντίδραση που σε

κάποιο βαθμό απαντάται στους περισσότερους
ανθρώπους με τη μορφή της υπερβολικής αντίδρασης σε
ήπια στρεσσογόνα γεγονότα (π.χ. παραμονές εξετάσεων
, αναμονή σημαντικών συναντήσεων κτλ.).

 Το άγχος θεωρείται παθολογικό εάν δημιουργεί

πρόβλημα στην καθημερινή λειτουργικότητα , στην
επίτευξη επιθυμητών στόχων ή στη συναισθηματική
ηρεμία του ατόμου - οπότε και έχουμε κάποια Αγχώδη
Διαταραχή .
 Φόβος vs φοβία

• Φοβία είναι ο υπερβολικός, φανταστικός, ανεξέλεγκτος

φόβος που προκαλείται από συγκεκριμένο αντικείμενο,
ενέργεια ή κατάσταση.
• Η φοβία χαρακτηρίζεται από τρεις παράγοντες που τη
διακρίνουν από τους συνηθισμένους φόβους.
1. Πρώτον, το συναίσθημα το φόβου είναι επίμονο για μεγάλο
χρονικό διάστημα.
2. Δεύτερον, ο φόβος είναι παράλογος και, όσο κι αν αυτό
γίνεται αντιληπτό, η γνώση τούτη δε βοηθά το άτομο να
απαλλαγεί από τη φοβία.
3. Τρίτον, η ύπαρξη της φοβίας ωθεί πάντα το άτομο να
αποφεύγει το αντικείμενο, την ενέργεια ή την κατάσταση
που προκαλεί το φόβο.
 ΑΓΧΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

• Ο τουρισμός συχνά, εμπεριέχει το άγνωστο και μπορεί

να περικλείει άγχος και φόβο όσον αφορά στην
προσαρμογή στις νέες συνθήκες.

• Επίσης μπορεί να δημιουργηθεί νευρωσικό άγχος από

τη χρήση μέσων μεταφοράς (φοβίες).

• Ασυμφωνία μεταξύ προσδοκώμενου και εφικτού

ρόλου (με φόβο γελοιοποίησης ή απόρριψης).
 ΑΓΧΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

• Ο τουρισμός συχνά, εμπεριέχει το άγνωστο και μπορεί

να περικλείει άγχος και φόβο όσον αφορά στην
προσαρμογή στις νέες συνθήκες.

• Επίσης μπορεί να δημιουργηθεί νευρωσικό άγχος από

τη χρήση μέσων μεταφοράς (φοβίες).

• Ασυμφωνία μεταξύ προσδοκώμενου και εφικτού

ρόλου (με φόβο γελοιοποίησης ή απόρριψης).
 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΡΙΣΗΣ ΠΑΝΙΚΟΥ
• Αίσθημα παλμών
• Εφίδρωση
• Λεπτός ή αδρός τρόμος
• Αίσθημα δύσπνοιας-πνιγμονής
• Θωρακικό άλγος
• Ναυτία-ζάλη
• Αποπραγματοποίηση-αποπροσωποποίηση(αίσθηση ότι τα
πάντα γύρω από το άτομο να μην είναι πραγματικά-άτομο
είναι αποκομμένο από τον εαυτό του)
• Φόβος απώλειας ελέγχου ή επικείμενης τρέλας ή θανάτου
• Παραισθήσεις
• Ρίγη-εξάψεις
 ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ

• Το βασικό χαρακτηριστικό της αγοραφοβίας είναι

άγχος ή φόβος του ατόμου να βρίσκεται σε δημόσια
μέρη ή χώρους από τους οποίους είναι δύσκολη η
διαφυγή.
• Το άγχος οδηγεί σε αποφυγή πολλών κοινωνικών
συναναστροφών και το άτομο περιορίζεται
προοδευτικά και φτάνει να<φυλακίζεται>στο σπίτι
του.
• Κάποιες καταστάσεις που συχνά φοβούνται οι
πάσχοντες είναι-το να βρίσκονται έξω από το σπίτι,
το να ταξιδεύουν με δημόσια μέσα μεταφοράς, το
να βρίσκονται σε μέρη με συνωστισμό ή το να
χρειάζεται να περιμένουν σε ουρές.
 ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ

 Βασικό χαρακτηριστικό είναι οι

επαναλαμβανόμενες ιδεοληψίες & ψυχαναγκασμοί (ή και
καταναγκασμοί), που είναι αρκετά σοβαροί ώστε να προκαλούν
έντονη υποκειμενική ενόχληση, με αποτέλεσμα, τα άτομα που
πάσχουν, να καταναλώνουν περισσότερο από 1 ώρα την ημέρα
από τον χρόνο τους σε ‘ιεροτελεστίες’ ή να προκαλούν
σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητάς του.

 Οι ιδεοληψίες ή εμμονές, είναι επαναλαμβανόμενες και

αθέλητες σκέψεις, εικόνες, ιδέες ή παρορμήσεις, τις οποίες το
άτομο βιώνει ως ιδιαίτερα αγχογόνες (πχ. φόβος μόλυνσης)
 ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ
 Η ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά (ή αλλιώς,
καταναγκασμοί), παίρνει τη μορφή
επαναλαμβανόμενων πράξεων ,τις οποίες το άτομο
αισθάνεται υποχρεωμένο να εκτελέσει.

Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές

(πλύσιμο χεριών , τακτοποίηση , έλεγχος) ή νοητικές πράξεις
(π.χ. προσευχή , μέτρημα , επανάληψη λέξεων σιωπηλά) , τις
οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει, ως απάντηση
σ’ ένα ψυχαναγκασμό, προκειμένου να ανακουφίσουν το άγχος
που δημιουργούν κάποιοι ψυχαναγκασμοί ή να αποτρέψουν κάτι
που το άτομο φοβάται.

Πολλές φορές ωστόσο, προκαλούν ακόμα μεγαλύτερο άγχος

 ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ
 Οι ψυχαναγκασμοί είναι επίμονες ιδέες , σκέψεις , παρορμήσεις
ή εικόνες που το άτομο βιώνει ως εισβολή και ως ακατάλληλες
και που του προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία.
 Οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις
μόλυνσης (π.χ. μήπως μολυνθεί κάνοντας χειραψία),
αμφιβολίας (π.χ. αν τραυμάτισε κάποιον σε τροχαίο ατύχημα ή
αν κλείδωσε την πόρτα), τάξης/τακτοποίησης (π.χ. έντονη
δυσφορία αν κάποια αντικείμενα είναι μη συμμετρικά
τακτοποιημένα), παρορμήσεις επιθετικότητας ή βίας (π.χ. να
σκοτώσει το παιδί του) ή σεξουαλικές εικόνες/φαντασιώσεις
(π.χ. επαναλαμβανόμενες πορνογραφικές εικόνες).
 Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει ή να καταστείλει τους
ψυχαναγκασμούς ή να τους εξουδετερώσει με κάποια άλλη
σκέψη ή πράξη (π.χ. με κάποιο καταναγκασμό).
 ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΉ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ

 Άτομα με ψυχαναγκασμούς μόλυνσης, μπορεί να

"γδάρουν" σχεδόν τα χέρια τους με το επανειλημμένο
πλύσιμο μέχρι να ανακουφίσουν το άγχος των
ψυχαναγκασμών τους, άλλα άτομα με
ψυχαναγκασμούς αμφιβολίας, για το αν κλείδωσαν την πόρτα,
μπορεί να ελέγχουν την κλειδαριά ξανά και ξανά.

Οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί για τα παιδιά

είναι: καθαριότητας, ελέγχου & τακτοποίησης πραγμάτων

Κατά 90%, το αντικείμενο ψυχαναγκασμού, αλλάζει με το

χρόνο
 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ VS ΨΥΧΏΣΕΙΣ

 Η κύρια διαφορά των νευρώσεων από τις ψυχώσεις,

βρίσκεται στην έκταση, το βάθος και την ποιότητα της
ψυχικής διαταραχής.

 Στις νευρώσεις δε θίγονται βαθιά στρώματα της

προσωπικότητας, δεν αποδιοργανώνεται η
προσωπικότητα του ατόμου που πάσχει και δεν
επέρχεται πλήρης διακοπή επικοινωνίας με την
πραγματικότητα που το περιβάλλει, όπως στις
ψυχώσεις.
 ΝΕΥΡΏΣΕΙΣ VS ΨΥΧΏΣΕΙΣ

 Στις νευρώσεις, το άτομο που πάσχει, έχει πλήρη

συνείδηση της κατάστασής του και υποφέρει γι αυτό,
ενώ στις ψυχώσεις το άτομο μπορεί μόνο του να
αισθανθεί αόριστα μερικές φορές ότι κάτι δεν πάει καλά
στον εαυτό του. (Μαρία Νασιάκου, Κλινική Ψυχολογία)
 ΨΥΧΏΣΕΙΣ

 Οι Ψυχώσεις, είναι οι πιο βαριές μορφές

διαταραχών

 Χαρακτηρίζονται από τις πιο ακραίες

ψυχοπαθολογικές αποκλίσεις

 Οι ψυχωσικές διαταραχές παίρνουν

ποικίλες μορφές
 ΨΥΧΏΣΕΙΣ

Κοινά χαρακτηριστικά των διαφόρων μορφών

ψυχώσεων είναι ότι

το άτομο έχει χάσει την επαφή του με την

πραγματικότητα

διεγείρεταιπερισσότερο από εσωτερικές καταστάσεις,

υπακούει σε μια εξωπραγματική λογική και ζει στο δικό
του κόσμο

παρουσιάζει ένα είδος νοητικής σύγχυσης και συχνά,

οι συναισθηματικές του αποκρίσεις είναι απρόσμενες
 ΨΥΧΏΣΕΙΣ

 έχει ελάχιστη ή καθόλου επίγνωση, τόσο της φύσης όσο

και της σοβαρότητας της πάθησής του

 δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις επαγγελματικές και

κοινωνικές απαιτήσεις

 συχνά, μπορεί να αποβεί επικίνδυνος για τον εαυτό του

ή τους άλλους, οπότε και αναγκάζεται σε εγκλεισμό και
περίθαλψη σε κάποια κλινική
 ΨΥΧΏΣΕΙΣ

Διακρίνονται σε:

Οργανικές, όσες έχουν διαγνωσμένο οργανικό αίτιο

((εγκεφαλικό τραύμα, εγκεφαλική αρτηριοσκλήρυνση,
ορμονικές διαταραχές) όπως είναι οι γεροντικές άνοιες,
αλκοολικές ψυχώσεις κλπ.
&
Λειτουργικές, όσες δεν έχουν σαφώς διαγνωσμένη
οργανική αιτία (ή ιστοπαθολογογική αλλοίωση)και
επομένως, μπορούν να αποδοθούν σε ψυχοκοινωνικά
αίτια (π.χ. παράνοιες)
 ΨΥΧΏΣΕΙΣ

Οι συνηθέστερες μορφές ψυχώσεων είναι:

Σχιζοφρένεια

Παράνοια

Μανία
 σχιζοφρένεια
• Ο όρος «Σχιζοφρένεια» επινοήθηκε το 1911 από τον
ψυχίατρο Ευγένιο Μπλόϋλερ, ο οποίος στηρίχθηκε
στο ότι αυτή η ασθένεια φαινόταν να χαρακτηρίζεται
πρωτίστως από μία αποσύνδεση, ένα σχίσιμο,
ανάμεσα στις λειτουργίες του συναισθήματος και σ’
εκείνες της σκέψης και της γνώσης, καθώς και
ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον κόσμο του
ασθενούς.
• Περίπου 1% του πληθυσμού πάσχει από Σχιζοφρένεια.
Εικοσιτέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν
σήμερα από Σχιζοφρένεια παγκοσμίως.

36
 ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΙΑ
 Περιλαμβάνει ομάδα ψυχοπαθολογικών
εκδηλώσεων που χαρακτηρίζονται από διαταραχές στη
σκέψη, στο συναίσθημα & στη συμπεριφορά.
Οι διαταραχές στη σκέψη, οδηγούν σε παρερμηνείες
της πραγματικότητας & μερικές φορές, σε παραγωγή
ψευδαισθήσεων & αλλόκοτων παραληρηματικών ιδεών.
Οι διαταραχές στο συναίσθημα, περιλαμβάνουν
αμφιθυμικές καταστάσεις, υποτονικό θυμικό &
απρόσφορες συναισθηματικές αποκρίσεις.
Οι διαταραχές στη συμπεριφορά (κινητική –
πραξιακή), περιλαμβάνουν αδράνεια, εσωστρέφεια,
παραδοξότητα, παλινδρόμηση σε παιδικά πρότυπα
συμπεριφοράς, κλπ
 Στρες και ψυχική υγεία
• Ο αγγλικός όρος ‘stress’ προέρχεται από τον λατινικό όρο
‘stringere’ που σημαίνει «σφίγγω, συμπιέζω, δεσμεύω».

• Ο Richard Lazarus και οι συνεργάτες του αναφέρουν ότι το

στρες προκύπτει ως αδυναμία προσαρμογής του ατόμου στο
περιβάλλον του.

38
 Στρες
• Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός ή μονάδα μέτρησης
• • Αφορά μια κατάσταση κατά την οποία το ανθρώπινο
σύστημα απαντά στις αλλαγές της φυσιολογικής του
ισορροπίας(Salye, 1973)
• • Επηρεάζει όλες τις ανθρώπινες διαστάσεις του ατόμου
(σωματική, συναισθηματική, βιολογική, διανοητική,
κοινωνική και πνευματική)
• • Η αντίληψη του στρες καθώς και οι αντιδράσεις σε αυτό
είναι εξατομικευμένες και διαφέρουν από άτομο σε άτομο
και από μια χρονική περίοδο σε άλλη

39
• Το στρες αποτελεί ένα προσαρμοστικό μηχανισμό που ως
στόχο έχει την κινητοποίηση και τη διατήρηση της
κινητοποίησης του ατόμου, ώστε
• (α)να αντιμετωπίσει δύσκολες συνθήκες ή κινδύνους,
• (β) να αξιολογήσει καταστάσεις και
• (γ) να θέσει προτεραιότητες.

40
 Στρες και ψυχική υγεία
• Σύμφωνα με την Οργανωτική Ψυχολογία, ο όρος ‘στρες’
χρησιμοποιείται με τρεις έννοιες: α) ως αιτία (π.χ. η φύση της
εργασίας είναι στρεσογόνα), β) ως αποτέλεσμα (π.χ. όταν
βρίσκομαι στη δουλειά νιώθω ένταση) και γ) ως διαδικασία
(π.χ. όταν βρίσκομαι σε καταστάσεις πίεσης νιώθω στρες).

• Στη βιβλιογραφία αυτό είναι το λεγόμενο αρνητικό στρες που

αποδίδεται με τον όρο ‘distress’, ενώ το δημιουργικό άγχος
αποδίδεται με τον όρο ‘eustress’.

41
  Α) Στρεσογόνα ερεθίσματα
• Καταστάσεις ή συμβάντα που εκκινούν τη διαδικασία του
στρες.
• Γεγονότα Ζωής (SRRS), καθημερινές προστριβές, χρόνιες
καταστάσεις, ‘διλήμματα’.

42
Hobfoll (1989): θεωρία για τη «διατήρηση
των πόρων»:
• τα άτομα προσπαθούν να αποκτήσουν, διατηρήσουν και
προστατεύσουν ό,τι εκτιμούν (διαθέσιμα - πόρους) ή ό,τι
θεωρούν ότι λειτουργεί ως μέσο για την απόκτηση και τη
διατήρηση όσων εκτιμούν.
• Στρες προκύπτει όταν τα διαθέσιμα απειλούνται ή χάνονται,
ή όταν δεν λαμβάνει χώρα η αναμενόμενη αύξησή τους μετά
από αντίστοιχη επένδυση.

43
 Hobfoll (1989): θεωρία για τη
«διατήρηση των πόρων»:
• Υπάρχουν τέσσερα είδη διαθεσίμων:
• αντικείμενα (π.χ., σπίτι, αυτοκίνητο),
• συνθήκες (π.χ., σταθερός γάμος, σίγουρη εργασία),
• προσωπικά χαρακτηριστικά (π.χ., έλεγχος, υψηλή
αυτοεκτίμηση, κοινωνική επιδεξιότητα) και
• ενέργειες (π.χ., γνώση, ασφάλεια, αξιοπιστία).

• Η προστασία ή ο περιορισμός της απώλειας των πόρων

αποτελούν και αυτά άλλες μορφές διαθεσίμων.

44
 Στρεσογόνος παράγοντας
• Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες
• • Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου
• • Παράγοντες: ενδογενείς (νόσημα, ορμονική αλλαγή, φόβος)
ή εξωγενείς(δυνατός θόρυβος, χαμηλή θερμοκρασία)

45
 Στρεσογόνοι παράγοντες
• Βραχυπρόθεσμοι-οξείς, χρονικά περιορισμένοι (π.χ. μια
αναμενόμενη εγχείρηση).
• • Ενδεικτικά, οξείς στρεσογόνοι παράγοντες είναι ο θόρυβος,
η απομόνωση, η πείνα, ο κίνδυνος, κ.α.
• • Στις περισσότερες περιστάσεις, μόλις απομακρυνθεί η
οξεία απειλή, η αντίδραση αδρανοποιείται και τα επίπεδα
των ορμονών του στρες αποκαθίστανται στο κανονικό
επίπεδο.
• Το οξύ στρες θέτει το άτομο σε ετοιμότητα και μπορεί να
προκαλέσει μέχρι και ευχάριστη ένταση, αλλά όταν είναι
επαναλαμβανόμενο εξαντλεί το άτομο.

46
 Χρόνιοι ή μακροπρόθεσμοι
• διακρίνονται σε χρόνιους διακοπτόμενους, π.χ. φιλονικίες,
και συνεχείς, π.χ. μόνιμη αναπηρία.
• • Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο βρίσκεται μόνιμα σε μία
κατάσταση στρες, την οποία μέσα από τον χρόνο συνηθίζει
ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής του.
• Το άτομο καταβάλλεται σωματικά και ψυχικά και βιώνει
αισθήματα δυστυχίας και έλλειψης ικανοποίησης. Οι
επιπτώσεις αυτής της μορφής του στρες είναι αρκετά
σοβαρές γιατί μπορούν να καταλήξουν σε σοβαρά σωματικά
ή ψυχικά προβλήματα

47
 Καθημερινοί
• Τα άτομα που βιώνουν έντονο στρες σε καθημερινή βάση
είναι πιθανό να παρουσιάσουν έντονα σωματικά
συμπτώματα (π.χ., καρδιαγγειακές παθήσεις, έλκος) και
προβλήματα στην συμπεριφορά (π.χ., επιθετικότητα,
ξεσπάσματα).
• • Προκαλούμενοι από σοβαρές εξωτερικές αλλαγές, π.χ.
φυσικές καταστροφές, κατάσταση πολέμου.

48
 Παράδειγμα: Στρες στην εργασία
• Πηγές στρες
• Μεγάλος φόρτος εργασίας
• Ηλεκτρονική επιτήρηση ή παρακολούθηση
• Ακούσιες υπερωρίες
• Ανελαστικό ή υπερβολικά ελαστικό ωράριο
• Αυθαίτερη επιστασία
• Υπερβολικά υψηλές ή χαμηλές απαιτήσεις
• Μονοτονία ή πολύ συχνές αλλαγές κλπ

49
 Εργασιακό στρες και προβλήματα
υγείας
• Αρτηριακή πίεση (π.χ., Theorell, 1991)
• Καρδιαγγειακές παθήσεις (π.χ., Schnall et al., 1994)
• διαταραχές ύπνου (Nakata et al., 2004)
• κατανάλωση περισσότερων λιπαρών, λιγότερη φυσική
άσκηση, περισσότερο κάπνισμα και αδυναμία διακοπής του
καπνίσματος (Ng & Jeffery, 2003)

50
 Συμπτώματα χρόνιου στρες
• Σωματικά

• Ψυχολογικά

• Συμπεριφορικά

51
 ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΧΡΟΝΙΟΥ
ΣΤΡΕΣ
• πονοκέφαλοι έντασης, ημικρανίες, ξηρότητα στόματος, πόνοι
στο στήθος, υπέρταση, βήχας και ασθματικές καταστάσεις,
συχνά κρυολογήματα-γρίπη, αίσθημα κόπωσης, μυϊκοί
πόνοι, πόνοι στον αυχένα, στη μέση και την πλάτη,
δυσπεψία, κοιλιακά άλγη, συχνουρία, διάρροια, ανωμαλίες
στον κύκλο της περιόδου, ξηρότητα δέρματος, αλωπεκία,
δερματίτιδες και άλλες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, όπως
ταχυπαλμίες, τρόμος (τρέμουλο), αϋπνίες, απώλεια βάρους,
ανορεξία ή υπερφαγία, εφιδρώσεις, δύσπνοια, ονυχοφαγία,
κνησμοί, νευρικά τικ, ναυτίες, σεξουαλική ψυχρότητα ή
ανικανότητα.

52
 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΧΡΟΝΙΟΥ ΣΤΡΕΣ
• ευερεθιστότητα, διαρκής εκνευρισμός, συγκρατημένος
θυμός, αίσθημα αβοήθητου, πεσιμισμός, κυκλοθυμία,
αναποφασιστικότητα, αίσθημα αποτυχίας, άγχος ή και
κατάθλιψη, υποχονδρία, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή,
φόβος για το μέλλον, δυσκολίες στη νοητική συγκέντρωση,
παρανοϊκές ιδέες, κλειστοφοβία ή αγοραφοβία, νοσοφοβία,
διαταραχές προσωπικότητας.

53
 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΧΡΟΝΙΟΥ
ΣΤΡΕΣ
• αποφυγή εργασίας, απουσίες από την εργασία και ροπή προς
τα ατυχήματα, μειωμένη απόδοση και αποτελεσματικότητα,
επιθετικότητα προς τους συναδέλφους, απώλεια αίσθησης
χιούμορ, ανικανότητα ολοκλήρωσης οποιασδήποτε δουλειάς,
έλλειψη ενδιαφέροντος για χόμπι, παραμέληση εξωτερικής
εμφάνισης, αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών
(νικοτίνης, καφεΐνης, αλκοόλ, ηρεμιστικών) με υιοθέτηση
αντίστοιχων ανθυγιεινών συνηθειών, όπως κάπνισμα,
αλκοολισμός, πολυφαρμακία…

54
 Ψυχοσωματικά συμπτώματα
• Μια ψυχοσωματική διαταραχή είναι μια ασθένεια, η οποία
περιλαμβάνει τόσο το μυαλό, όσο και το σώμα. Μερικές
σωματικές ασθένειες πιστεύεται ότι είναι ιδιαίτερα
επιρρεπείς στο να επιδεινωθούν εξαιτίας παραγόντων
ψυχικής υγείας, όπως το στρες και το άγχος.

• Όταν συμβαίνει αυτό, τότε ορισμένες ασθένειες

εκδηλώνονται με ψυχοσωματικά συμπτώματα.

55
 Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;

• Σε ένα βαθμό, οι πιο πολλές ασθένειες μπορούν να

χαρακτηριστούν ως ψυχοσωματικές, αφού αφορούν τόσο το
μυαλό, όσο και το σώμα.
• Υπάρχει μια διανοητική πτυχή σε κάθε σωματική ασθένεια.
Το πώς θα αντιδράσει ο οργανισμός μας σε μια ασθένεια και
το πώς θα αντιμετωπίσουμε τη νόσο, διαφέρουν σε μεγάλο
βαθμό από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, το εξάνθημα
της ψωρίασης μπορεί να μην ενοχλεί πολύ κάποιους
ανθρώπους. Ωστόσο, το εξάνθημα σε διάφορα μέρη του
σώματος μπορεί να προκαλέσει στρες και κατάθλιψη σε
κάποιους άλλους.

56
 Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;

• Μπορεί να υπάρχουν φυσικές συνέπειες από μια ψυχική

ασθένεια. Για παράδειγμα, με ορισμένες ψυχικές ασθένειες
το άτομο δεν μπορεί να φάει, ή να φροντίσει τον εαυτό του
επαρκώς, κάτι που μπορεί να προκαλέσει σωματικά
προβλήματα.

57
 Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;
• Ωστόσο, ο όρος ψυχοσωματική διαταραχή χρησιμοποιείται
κυρίως με τον ακόλουθο ορισμό: μια σωματική ασθένεια
που πιστεύεται ότι προκαλείται, ή επιδεινώνεται, από
ψυχικούς παράγοντες.

58
 Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;
• Μερικές σωματικές ασθένειες που επιδεινώνονται συνήθως
από παράγοντες ψυχικής υγείας είναι η ψωρίαση, το έκζεμα,
το έλκος στομάχου, η υψηλή πίεση του αίματος και
οι καρδιακές παθήσεις. Πιστεύεται, δηλαδή, ότι το καθεαυτό
μέρος της ασθένειας (πχ η έκταση του εξανθήματος, το
επίπεδο της πίεσης του αίματος κλπ) μπορεί να επηρεαστεί
από ψυχικούς παράγοντες. Αυτό, ωστόσο, είναι δύσκολο να
αποδειχθεί.

59
 Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;
• Μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν επίσης τον όρο
ψυχοσωματική διαταραχή όταν οι ψυχικοί παράγοντες
προκαλούν σωματικά συμπτώματα, χωρίς ωστόσο να
συνυπάρχει κάποια σωματική ασθένεια. Για παράδειγμα,
ένας πόνος στο στήθος μπορεί να προκληθεί από
το στρες και όχι από κάποια σωματική ασθένεια.

60
 Πώς μπορεί ο νους να επηρεάζει τις
σωματικές ασθένειες;
• Είναι γνωστό ότι το μυαλό μπορεί να προκαλέσει
ψυχοσωματικά συμπτώματα. Για παράδειγμα, όταν όσοι
νιώθουν έντονο φόβο, ή ανησυχία μπορεί να αναπτύξουν:

• Ταχυκαρδία
• Αίσθημα αδιαθεσίας (ναυτία)
• Τρέμουλο
• Εφίδρωση
• Ξηροστομία
• Πόνο στο στήθος
• Πονοκέφαλο
• Έναν “κόμπο” στο στομάχι
• Γρήγορη αναπνοή 61
 Τι θεραπείες υπάρχουν για τα
ψυχοσωματικά συμπτώματα;
• σωματικές ασθένειες: οι φυσικές θεραπείες, όπως η
φαρμακευτική αγωγή και οι εγχειρήσεις, είναι συνήθως οι
πιο σημαντικές.
• Ωστόσο, οι γιατροί συνήθως θα προσπαθήσουν να
αντιμετωπίσουν την ασθένεια στο σύνολό της και, ως εκ
τούτου, λαμβάνουν υπόψη τους και τους ψυχικούς και
κοινωνικούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν σε
αυτήν.
• Έτσι, οι θεραπείες για την μείωση του στρες, του άγχους,
της κατάθλιψης κλπ, μπορεί να βοηθήσουν τον ασθενή, αν ο
γιατρός κρίνει ότι συμβάλλουν στη σωματική του ασθένεια.

62
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Kaplan & Sadock’s, 2004, Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής, Γ΄

Έκδοση, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου Α.Ε.

 Κακούρος Ε. & Μανιαδάκη Κ., 2006, Ψυχοπαθολογία Παιδιών

και Εφήβων, Εκδόσεις Τυπωθήτω

 Νασιάκου Μαρία, 1982, Κλινική Ψυχολογία, Η ψυχολογία

σήμερα, Εκδόσεις Παπαζήση

 Παρασκευόπουλος Ιωάννης, 1988, Κλινική Ψυχολογία

 Τουρισμός και ψυχική υγεία:
ανάγκη διακοπών για το άτομο
• Οι διακοπές, είναι η πραγματοποίηση ταξιδιών αναψυχής,
έξω από το συνηθισμένο περιβάλλον του ατόμου (Perry
Hobson & Dietrich 1995).
• Οι διακοπές δίνουν την ευκαιρία για απομάκρυνση από τον
χώρο εργασίας και για ανακάλυψη καινούριων
δραστηριοτήτων και εμπειριών, χωρίς άγχος και ανάγκη
τήρησης συγκεκριμένου προγράμματος.

64
 Τουρισμός και ψυχική υγεία:
ανάγκη διακοπών για το άτομο
• Η σωματική και ψυχική υγεία, δεν επηρεάζεται μόνο κατά τη
διάρκεια των διακοπών αλλά και πριν από αυτές.
• Πριν τις διακοπές: μείωση της σωματικής και ψυχικής υγείας,
πιθανόν λόγω αυξανόμενου φόρτου εργασίας, ώστε να μην
υπάρξουν τυχόν εκκρεμότητες.
• Μάλιστα, φαίνεται ότι οι γυναίκες εμφανίζουν ακόμη
μεγαλύτερη μείωση, καθώς εκτός από τον χώρο εργασίας
έχουν να επιληφθούν και τον χώρο του σπιτιού και των
προετοιμασιών (Nawijn, DeBloom & Geurts, 2013).

65
 Τουρισμός και ψυχική υγεία:
ανάγκη διακοπών για το άτομο
Ταξίδια
• μπορούν να διευρύνουν το νου
• αυξάνουν τη δημιουργικότητα, ανακουφίζοντας τους
εργαζομένους από το στρες, παρέχοντάς τους νέες και
διαφορετικές εμπειρίες και ενισχύοντας τα θετικά
συναισθήματα
• ψυχική αποστασιοποίηση από την εργασία και η χαλάρωση
είναι γενικά σε υψηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια των
διακοπών
• Αλλαγή παραστάσεων, εικόνων και μηνυμάτων της συνήθους
καθημερινής και συχνά δύσκολης πραγματικότητας

66
 Τουρισμός και ψυχική υγεία:
ανάγκη διακοπών για το άτομο
Ταξίδια
• Ξεκούραση από τον κάματο μεγάλων χρονικών διαστημάτων
που πέρα από τις καθαρά σωματικές επιπτώσεις του
παρουσιάζει σοβαρές αλληλεπιδράσεις και στα θέματα
ψυχικών διαταραχών
• Ανακατασκευή («ανάπλαση») των συνηθισμένων κοινωνικών
ρόλων που η διάρκεια των διακοπών και της τουριστικής
διακίνησης προϋποθέτει
• Απομάκρυνση από τα κέντρα ατμοσφαιρικής μόλυνσης και
υψηλής ηχορύπανσης

67
 Τουρισμός και ψυχική υγεία:
ανάγκη διακοπών για το άτομο
Γενικά, η αναγκαιότητα του τουρισμού και των διακοπών από
καθαρά ψυχολογική άποψη είναι κάτι παραπάνω από
καθοριστική για την ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου.

Ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή που οι ρυθμοί της

καθημερινής ζωής είναι πιο στρεσογόνοι και τα εργασιακά
περιβάλλοντα πιο απαιτητικά, ακόμα κι αν οι διακοπές
φαντάζουν πολυτέλεια, οι μικρές έστω αποδράσεις μπορούν
να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, ανατροφοδοτώντας τα
ψυχικά και σωματικά αποθέματα του ατόμου.

68
 Ψυχολογικές επιρροές του τουριστικού
εργασιακού χώρου

Οι ψυχολογικές αντιδράσεις έχουν αντανάκλαση:

• Στον ίδιο τον εργαζόμενο
• Στην τουριστική επιχείρηση στο σύνολό της
• Στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στον τουρίστα
• Και τέλος στη γενικότερη μορφή του σε όλο τον τουριστικό
κλάδο και κατ’ επέκταση στην εθνική οικονομία

69
 Ψυχολογικές επιρροές του τουριστικού
εργασιακού χώρου
Οι επιρροές αυτές του εργασιακού χώρου μπορούν να
συνοψισθούν στις ακόλουθες:
 Επιρροές περιβάλλοντος
 Ρυθμού εργασίας
 Συνθηκών εργασίας
 Συνδυασμού αμοιβής και παραγωγικότητας και
 Απόδοσης και αξιολόγησης του προσωπικού

70
 Α. Περιβαλλοντικές συνθήκες
Πρέπει να υπάρχουν οι φυσικές και τεχνικές συνθήκες που
επιδρούν στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τη χρήση όχι
μόνο του προσωπικού, αλλά και του τουριστικού κοινού.

Βασικά στοιχεία του εργασιακού χώρου στον ξενοδοχειακό

κλάδο των εργαζομένων στα ξενοδοχεία είναι:

1) περιβάλλον εργασιακό που να ελαχιστοποιεί οποιαδήποτε

δυσμενή επίδραση πάνω στη σωματική ακεραιότητα των
εργαζομένων και στα θέματα που σχετίζονται με την υγιεινή

71
 Α. Περιβαλλοντικές συνθήκες
2) περιβάλλον που να δίνει στον εργαζόμενο την ώρα της
απασχόλησής του το αίσθημα της ευχάριστης, αξιοπρεπούς
και δημιουργικής εργασίας.

3) η ύπαρξη στο ξενοδοχειακό περιβάλλον ιδιαίτερων

λειτουργικών χώρων για την κάλυψη ατομικών αναγκών (π.χ.
τουαλέτες, νιπτήρες, λουτήρες κλπ).

4) η ύπαρξη τεχνικών προδιαγραφών που συμβάλλουν στην

αποδοτικότητα της εργασίας (π.χ. φωτισμός, κλιματισμός,
χρωματισμός κλπ).

72
 Α. Περιβαλλοντικές συνθήκες
5) Τέλος η σωστή αισθητική παρουσίαση του προσωπικού
μέσα στο χώρο εργασίας, πράγμα που είναι πρωταρχικής
σημασίας σε τμήματα εξυπηρέτησης πελατών, όπου η σχέση
προσωπικού – πελάτη είναι άμεση.

73
 Β. Ο ρυθμός εργασίας και η
Εντατικοποίηση λόγω Εποχικότητας
1) Η εντατικοποίηση της εργασίας εξαιτίας της εποχικότητας
που καλύπτει τη δραστηριότητα της μεγάλης πλειοψηφίας
των ξενοδοχείων της χώρας μας. Βασικές ψυχολογικές
συνέπειες : η ψυχική ταλαιπωρία και εξασθένηση, η
σωματική κόπωση, η δημιουργία άγχους και ενίοτε και ανίας.

2) Η συχνά υπάρχουσα εξωεργασιακή ψυχική επιβάρυνση

που αντανακλά στο επίπεδο , δημιουργώντας αισθήματα
κόπωσης, αδυναμία στην απαιτούμενη προσοχή στην
εκτέλεση έργου κυρίως στις βραδινές βάρδιες.

74
 Β. Ο ρυθμός εργασίας και η
Εντατικοποίηση λόγω Εποχικότητας

3) Η καθημερινή ομοιόμορφη και χωρίς καμιά πρωτοτυπία

εργασία στον ίδιο μάλιστα χώρο και συχνά και χρόνο
δημιουργεί προβλήματα στο ρυθμό εργασίας, ρουτίνα, ανία,
αδιαφορία (αφορά κυρίως τις διοικητικές υπηρεσίες των
τουριστικών εκμεταλλεύσεων που δεν υπάρχει συνήθως
εύρος αρμοδιοτήτων)

75
 Γ. Οι Συνθήκες Εργασίας
1) Οι αλληλεπιδράσεις που δέχεται ο εργαζόμενος σε
καθημερινή βάση στον εργασιακό χώρο σε όλα τα επίπεδα.

2) Η προσπάθεια συνύπαρξης προς ευόδωση του

προβλεπόμενου έργου ατόμων που διαφέρουν σημαντικά σε
πολλές μεταβλητές (μόρφωση, κίνητρα εργασίας, γενικότερα
ενδιαφέροντα κτλ).

3) Η συχνά άνιση μεταχείριση του προσωπικού που

δημιουργεί σωρεία ψυχολογικών επιβαρύνσεων (π.χ.
εκδήλωση αντιπαλότητας, ζηλοτυπίας, φθόνου, αθέμιτου
ανταγωνισμού, μείωσης του ηθικού κτλ)

76
 Γ. Οι Συνθήκες Εργασίας

4) Οι δυνατότητες που προσφέρει η διοίκηση στους

εργαζόμενους σχετικά με την ανάπτυξη πρωτοβουλίας, την
ενθάρρυνσή τους, την ελευθερία έκφρασης και ενεργειών, τη
σύναψη φιλικών σχέσεων μεταξύ των εργαζομένων, την
επιβράβευση των ικανών και παραγωγικών στελεχών κλπ.

77
Δ. Η σύνδεση Αμοιβής, Πραγωγικότητας
και Αξιολόγησης της Απόδοσης
Αποτελεί καθοριστικό παράγοντα των επιρροών του
εργασιακού χώρου.

Τα κυριότερα ζητήματα που έχουν ψυχολογικό περιεχόμενο

και αναφέρονται στο θέμα της αμοιβής – παραγωγικότητας
και απόδοσης για τον εργαζόμενο στην τουριστική
επιχείρηση, είναι:

1) Η φροντίδα της επιχείρησης για ικανοποίηση των

εργαζομένων σε ό,τι αφορά στο θέμα της αμοιβής, ώστε ο
κάθε εργαζόμενος να αισθάνεται ότι αναγνωρίζεται η
προσπάθειά του.

78
 Δ. Η σύνδεση Αμοιβής,
Παραγωγικότητας και Αξιολόγησης της
Απόδοσης
2) Η σύνδεση της αμοιβής με την παραγωγικότητα, ώστε ο
ικανός εργαζόμενος να αξιοποιεί τις δυνατότητές του στο
πλαίσιο της πραγματικής του απόδοσης.

3) Τέλος η ορθολογική αξιολόγησή του στη βάση των

γνωστών επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων αξιολόγησης
του προσωπικού που ισχύουν διεθνώς.

79
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ
ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
‘Ενταξη σε κοινωνικές ομάδες
Κοινωνικοποίηση
Ανάπτυξη κοινωνικής αλληλεγγύης
Αυτοπροβολή και κύρος στην εργασία
Ασφαλιστική κάλυψη στην εργασία
Εξασφάλιση καλών εργασιακών
συνθηκών
Σταθερή ροή εισοδήματος
Εξασφάλιση μετά τη συνταξιοδότηση
Αναγνώριση προσφερόμενου έργου
Δυνατότητα εργασιακής πρωτοβουλίας
ΠΗΓΗ: Τουριστική Αγορά, Νο 15, από το σχετικό άρθρο του Π. Λύτρα
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
Αγάπη από συναδέλφους
Εκτίμηση έργου από προϊσταμένους
Αύξηση εισοδημάτων λόγω
αποδοτικότητας
Δυνατότητα ανάπτυξης πρωτοβουλίας
Τόνωση ηθικού στην εργασία
Ανταμοιβή με υλικά μέσα
Ανταμοιβή με ηθικά μέσα
Ψυχολογικά προβλήματα
Αναγνώριση ψυχικών αποθεμάτων
Κατανόηση σε ιδιάζουσες συνθήκες
Διαφοροποίηση από το σύνολο
80
 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

81
 Α) Το Διεθνές Γραφείο Κοινωνικού Τουρισμού
- Bureau International du Tourisme Social
(B.I.T.S.)
• Σύμφωνα με το διεθνές γραφείο κοινωνικού τουρισμού
(BITS) , κοινωνικός τουρισμός ορίζεται το σύνολο των
σχέσεων και διεργασιών που προέρχεται από επιδοτήσεις
από την πολιτεία , βάση συγκεκριμένων προγραμμάτων , και
συμμετοχή στον τουρισμό των κοινωνικών στρωμάτων που
έχουν χαμηλό εισόδημα. (Σφακιανάκης, 2000: 228)

• Ο κοινωνικός τουρισμός κατά μία έννοια πρόκειται για έναν

εσωτερικό τουρισμό αν και υπάρχουν σε αρκετές
περιπτώσεις διεθνή προγράμματα.

82
 Κοινωνικός Τουρισμός

• Οι παράγοντες του κοινωνικού τουρισμού είναι :

 
− Η Πολιτεία και λοιποί φορείς που είναι παράγοντες που
επιδοτούν τον κοινωνικό τουρισμό και ορίζουν το πλαίσιο
ανάπτυξης του.
− Το ύψος της επιδότησης που θα δοθεί , είναι καθοριστικός
παράγοντας καθώς ορίζει το είδος και την διάρκεια του
κοινωνικού τουρισμού.
− Και τέλος τα άτομα που είναι δικαιούχοι για να κάνουν κοινωνικό
τουρισμό. (Σφακιανάκης, 2000: 229-230)

83
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Οι ρίζες του κοινωνικού τουρισμού πρωτοεμφανίστηκαν
και αναγνωρίστηκαν το 1920 την περίοδο στην οποία
αναγνωρίστηκε το δικαίωμα του εργαζόμενου ανθρώπου να
παίρνει άδεια για να κάνει διακοπές. (Σφακιανάκης, 2000:
228)

• Η διάρκεια που μπορεί να έχει ένα ταξίδι με σκοπό τον

κοινωνικό τουρισμό είναι 5 έως 7 ημέρες ενώ μπορεί να
διαρκέσει και παραπάνω 3 με 4 ημέρες σε κάποιες
συγκεκριμένες περιπτώσεις.

84
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Όμως ο τουριστικός προορισμός αλλά και η εποχή ή αλλιώς η
περίοδος που θα πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο ταξίδι
καθορίζονται αποκλειστικά από τους φορείς του κοινωνικού
τουρισμού. Ο κοινωνικός τουρισμός αποτελεί ένα
ολοκληρωμένο τουριστικό πακέτο και οι δραστηριότητες που
μπορεί να απολαύσει ο τουρίστας έχουν χαρακτήρα
πολιτιστικό , εκπαιδευτικό ψυχαγωγικό , χαλάρωσης και
άλλα. (Σφακιανάκης, 2000: 231)

85
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στο κοινωνικό τουρισμό
καθώς έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με άτομα που δεν έχουν
την δυνατότητα να κάνουν κάποιο ταξίδι με δικά τους
χρήματα. Με λίγα λόγια αποτελεί ένα μέσο βοήθειας. Ο
κοινωνικός τουρισμός έχει ανθρώπινο , πολιτικό , κοινωνικό
και οικονομικό χαρακτήρα. (Σφακιανάκης, 2000: 232)

86
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Ένα τουριστικό πακέτο που αφορά τον κοινωνικό τουρισμό
θα μπορούσε να είναι :

• Η διανομή , πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαν να επιλέγουν

όλα τα είδη καταλυμάτων π.χ. ενοικιαζόμενα δωμάτια ,
κρουαζιερόπλοια , οργανωμένες κατασκηνώσεις και άλλα.
• Η διατροφή που τις πιο πολλές φορές εμπεριέχει πρωινό ή
μερική ή και πλήρης διατροφή.
• Η μετακίνηση σχεδόν ποτέ δεν εμπεριέχεται στο τουριστικό
πακέτο. 
• Οι δραστηριότητες που προσφέρονται είναι πολλές για
παράδειγμα να πάει να δει το άτομο μία θεατρική
παράσταση.

87
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Τα άτομα που κυρίως κάνουν κοινωνικού τουρισμό είναι οι
εργαζόμενοι κυρίως που έχουν μικρό χρηματικό εισόδημα ,
οι άνεργοι , οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες , οι πολύτεκνες
οικογένειες που λόγω των πολλών ατόμων στην οικογένεια
το οικογενειακό εισόδημα κρίνεται μη επαρκή για την
διεξαγωγή διακοπών , τα άτομα που είναι ασφαλισμένα στο
ΙΚΑ με προγράμματα που αφορούν την Εργατική Εστία και τα
άτομα αυτά χαρακτηρίζονται ως χαμηλόμισθοι ή
συνταξιούχοι.

88
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Για την Ελλάδα οι προορισμοί επιλέγονται με βάση τη
γεωγραφική ισοκατανομή έχοντας υπόψη ότι τα μέρη που θα
επιλεγούν δεν είναι κορεσμένα τουριστικά για παράδειγμα οι
νησιώτικες περιοχές.
• Στην Ελλάδα το επίδομα αδείας καθιερώθηκε το 1962 και η
πραγματοποίηση και εφαρμογή του κοινωνικού τουρισμού
έγινε για πρώτη φορά το 1982 όπου ξεκίνησαν τα
πειραματικά προγράμματα από τον ΕΟΤ αλλά και την γενική
γραμματεία της νέας γενιάς.
• Στις μέρες μας ο θεσμός του κοινωνικού τουρισμού έχει
αυξηθεί όμως παρατηρείται πως σε σύγκριση με άλλες χώρες
έχει μικρό μέγεθος τόσο σε δικαιούχους αλλά και στην
επιδότηση.

89
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Οι κυριότεροι φορείς κοινωνικού τουρισμού στην Ελλάδα
είναι :
•  
− Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ) που είναι φορέας για
όλο τον πληθυσμό της χώρας.
− Η εργασιακή εστία που αφορά τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ.
•  
− Η γενική γραμματεία νέας γενιάς που αφορά τη νεολαία της
χώρας.
•  
• Τόσο στην Ελλάδα όσο και στις περισσότερες χώρες ο
τουρισμός των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες
συγκαταλέγονται στο κοινωνικό τουρισμό και λειτουργούν
αναλόγως.
90
 Ψυχολογικές επιδράσεις του Κοινωνικού
Τουρισμού
 ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:
• Η ικανοποίηση από τη δυνατότητα άσκησης διακοπών
• Η έλλειψη δυσφορίας από την οικονομική δαπάνη των
διακοπών
• Η ικανοποίηση του πολίτη για την κοινωνική πολιτική σε
αυτό το θέμα
• Η αλλαγή περιβάλλοντος
• Η ένταξη σε συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες που έστω
και πρόσκαιρα, επιφανειακά και φαινομενικά, «εξαλείφει»
τις κοινωνικές ανισότητες κλπ

91
 Ψυχολογικές επιδράσεις του Κοινωνικού
Τουρισμού
 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:
• η αντιμετώπιση του κοινωνικού τουρίστα σαν άτομο
δεύτερης κατηγορίας, που τότε δρα αντιθετικά,
μεγιστοποιώντας τις κοινωνικές ανισότητες
• Οι δυσχέρειες ένταξης στο θεσμό ή η ταλαιπωρία για την
εξεύρεση δελτίου, ιδιαίτερα για ευπαθείς κοινωνικές
κατηγορίες (και από άποψη ηλικίας και από άποψη
εισοδηματική, κλπ)
• Το μικρό χρονικό διάστημα διακοπών που δε βοηθά από την
άποψη της προσαρμογής και της συνακόλουθης απόλαυσης
της περιοχής

92
 Ψυχολογικές επιδράσεις του Κοινωνικού
Τουρισμού
 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:
• Η συχνή συρροή ομοειδών κατηγοριών στον ίδιο χώρο (λ.χ.
ηλικιωμένων που μπορούν να κάνουν διακοπές τον
Οκτώβριο, όταν ο μέσος πολίτης και οικογενειάρχης δεν έχει
τη δυνατότητα λόγω εργασίας ή σχολείων των παιδιών), που
οδηγεί ενίοτε στη δημιουργία «γκέτο».

 Σταθμίζοντας σε κάθε περίπτωση τις επιδράσεις αυτές

μπορούμε να πούμε ότι, όταν επιλυθούν τα οικονομικά,
διοικητικά και θεσμικά προβλήματα, η άσκηση κοινωνικού
τουρισμού μπορεί στο ψυχολογικό επίπεδο μόνο θετικά
αποτελέσματα να προσδώσει.

(Βλέπε: Τουριστική Ψυχολογία, Λύτρας, Π.)

93
 Κοινωνικός Τουρισμός
• Για την προοπτική ανάπτυξης του κοινωνικού τουρισμού θα
μπορούσαν να εφαρμοσθούν οι παρακάτω καινοτόμες
δράσεις :
− Η πολιτεία να επιδοτείται παραπάνω ώστε να μπορεί να
πραγματοποιεί τα ταξίδια των ατόμων.
− Η πολιτεία αλλά και οι υπόλοιποι φορείς του κοινωνικού
τουρισμού να ενημερωθούν γενικότερα για τα κράτη ή τα μέρη
που θα μπορούσε να πάει το άτομο και να φτιάξει τα ανάλογα
προγράμματα.
− Να γίνει σαφής ενημέρωση από τον δικαιούχο των διακοπών για
ποιο λόγο θα πραγματοποιήσει τις διακοπές ώστε οι φορείς να
τον εντάξουν σε μέρος που θα βρει αυτό που επιθυμεί.

94