Professional Documents
Culture Documents
Iktisada Giris
Iktisada Giris
1
Giriş Dersinin İçeriği
2
İKTİSADİ SORUN
İK T İS A D İ S O R U N
K A Y N A K L A R IN K IT L IĞ I İH T İY A Ç L A R IN S O N S U Z L U Ğ U
S E Ç İM Y A P M A K
F IR S A T M A L İY E T
B İR E Y S E L F IR S . M A L Y . T O P L U M A S A L F IR S . M A L Y
3
İktisat=Ekonomi
İktisat;Arapça kökenli
“kasıtlı, bilinçli, ılımlı haraket”
Günlük dilde türkçeye “tutumluluk” olarak geçmiş
Ekonomi; eski yunan kökenli
(oikonomos/oikos-nomos)
Aristonun öğrencisi Critobule “ev ve çiftlik idaresi”
anlamında kullanmış
BİREY VE TOPLUMLARIN SAHİP OLDUKLARI
SINIRLI KAYNAKLARI SINIRSIZ OLAN
İHTİYAÇLARI KARŞILAMAK İÇİN NASIL
DAĞITTIKLARININ İNCELENMESİDİR 4
İktisadı Anlamak için Temel
Kavramlar
• İhtiyaç
• Kaynak
• Kıtlık
• Seçim (tercih)
• Fayda
• Mal
• Değer
• Alternatif (Fırsat) Maliyeti
5
İhtiyaç;
6
Mal;
• İhtiyaçları karşılayan araçlara mal denir
tüketim malları
üretim-sermaye malları
dayanıksız-dayanıklı mallar
kıt-ekonomik mallar-serbest mallar
zaruri mallar-lüx mallar
ikame malları-tamamlayıcı mallar
Maddi olmayan mallar-hizmetler
7
TÜKETİM
• İNSAN İHTİYAÇLARININ
DOĞRUDAN DOĞRUYA
GİDERİLMESİ İÇİN MAL VE
HİZMETLEİRİN
KULLANILMASIDIR
8
ÜRETİM
İHTİYAÇLARI GİDERMEKTE KULLANILACAK
MAL VE HİZMETLERİN
YAPILMASI
ELDE EDİLMESİ
MEYDANA GETİRİLMESİ
BİR YERDEN BAŞKA BİR YERE TAŞINMASI
SAKLANMASINA ÜRETİM DENİR
9
Fayda;
10
Değer (kıymet)
11
Tercih;
• Kaynaklar kıttır, ama kıt kaynakların alternatif kullanım
alanları vardır.
• İhtiyaçlarda alternatif kaynaklarla karşılanabilir…
12
Üretim faktörleri
13
KITLIK
14
SEÇİM ZORLUĞU
15
Alternatif Maliyet,
• Alternatifler arasında tercih yapmak,
seçilmeyen alternatiflerden mahrum
kalmak demektir.
• Bir ihtiyacın tatmini diğer
alternatiflerin tatmini pahasına
gerçekleştirilir.
• Kaçırılan fırsatlara alternatif maliyeti adı verilir.
16
Üretim imkanları eğrisi
• Bir toplum elindeki üretim faktörlerini
kullanarak çeşitli mal ve hizmetler üretebilir.
• Anlatımı kolaylaştırmak için sadece iki mal
üretildiğini kabul edelim tüfek, buğday
• Bu toplum arzu ederse elindeki
imkanları buğday üretimine
ayırabileceği gibi tüfek üretiminede
ayıra bilir veya hem tüfek hemde
buğday üretmek isteyebilir 17
•ÜRETİM FAKTÖRLERİNİN
MİKTARI VE TEKNOLOJİ
SABİTKEN BİR TOPLUMUN
ÜRETEBİLECEĞİ VE
ÜRETEMEYECEĞİ MAL
DEMETLERİNİ AYIRAN BİR
SINIR ÇİZGİSİDİR.
18
4500
buğday N
4000
K
3500
P
3000
2500
2000
R
1500 L
1000
500
M
0
2000 4600 tüfek
5000 19
• Üretim İmkanları (production
possibilities): Kaynaklar sınırlı
olduğundan hangi mal ve hizmetlerin
hangi oran ve miktarlarda üretileceğine
dair tercih yapılmalıdır.Bir maldan
üretilen miktar arttıkça o malın diğer
mallar cinsinden fırsat maliyeti artar;
yani eldeki kaynaklar ile 10 birim X ve
20 birim Y üretilebiliyorsa üretilen X
miktarı 14'e çıktığında üretilebilen Y
miktarı azalmalı 16 gibi bir değer
olmalıdır..
20
•Malların miktarları
arasındaki tüm bu üretim
kombinasyonlarının
birleştirilmesiyle üretim
imkan eğrisi elde edilir. Eğri
dışındaki noktalar elde
edilemez üretim
kombinasyonlarını gösterir.
(10 birim X, 25 birim Y gibi)
21
Üretim imkanları
eğrisi ekonomideki
üç temel kavramı
gösterir:
•(1) Eğrinin negatif eğimi
fırsat maliyetini
gösterir.eğri üzerinde
ilerledikçe bir maldan
üretilen miktar arttıkça
diğer mal(lar)dan
üretilen miktar
azalmaktadır. 23
• (2) Eğrinin dışındaki
elde edilemez üretim
kombinasyonlarını
gösteren noktalar
ekonomideki kıt
kaynakların
göstergesidir
24
•(3) Bu kıt kaynaklar
üretilen malların
miktarları arasında tercih
yapmayı zorunlu kılar
-->fırsat maliyeti,
kıtlık(scarcity), tercih
25
26
ÜRETİM İMKANLARI EĞRİSİ
Üretim faktörlerinin miktarı ve teknoloji sabitken
bir toplumun üretebileceği ve üretemeyeceği
mal demetlerini ayıran bir sınır çizgisidir.
27
Üretim imkanları eğrisinin bir
başka adı ÜRÜN DÖNÜŞÜM
EĞRİSİDİR. Eğri üzerinde
bir noktadan başka bir
noktaya geçiş ürünlerden
birinin azalması diğerinin
artması demektir.
28
EKONOMİK SİSTEMLER
İNSANLAR TOPLU HALDE
YAŞARLAR VE EKONOMİK
BAKIMDAN EN İYİ ŞEKİLDE
ÖRGÜTLENMESİ GEREKİR
32
EKONOMİK SİSTEMDEN BEKLENEN
KRİTERLER
HIZLI BÜYÜME VE KALKINMA: Fert başına
düşen üretimin sürekli artması nüfus
artışından fazla üretim
ETKİNLİK:Mallar minimum maliyetle
üretilecek
İSTİKRAR:Duraklama ve kriz yaratmadan
üretim ve refah düzeyinin yükselmesi
ÖZGÜRLÜK: Girişim özgürlüğü
ADALET: Adil dağıtım
33
TEORİK OLARAK ÜÇ SİSTEMDEN
SÖZ EDİLİR
KAPİTALİST SİTEM
SOSYALİST SİSTEM
34
KAPİTALİST SİSTEM
ARZ VE TALEP ÖZGÜR.
SERBEST PİYASA
EKONOMİSİDE DENİR
35
KAPİTALİZMİN TEMEL NİTELİKLERİ
1.ÖZEL MÜLKİYET:Mal ve mülk edinebilme, miras,
zengin olma hırsı
2.İKTİSADİ ÖZGÜRLÜKLER:Üretim ,rekabet, fiyat ,
mübadele gibi konularda özgürlükler vardır.
“Ahenkli bir menfaat toplumu yaratır”
3.PİYASA MEKANİZMASI:Kapitalist sistemde sorunları
serbest piyasa mekanizması çözer. Alıcı ve satıcı
piyasada karşılaşır ve fiyat oluşur
4.REKABET:Rekabetin kurallarını devlet koyar.
Tüketiciler ucuz ve kaliteli mala ulaşması kolaylaşır
36
KAPİTALİST SİSTEMDE ÜRETİM FAKTÖRLERİ
ÖZEL KİŞİLERE AİTTİR,
38
SOSYALİST SİSTEMİN BAŞLICA
ÖZELLİKLERİ
DEVLET MÜLKİYETİ
MERKEZİ PLANLAMA
39
SERMAYE VE DOĞAL KAYNAKLAR KAMU
MÜLKİYETİNDE
UZUN KUYRUKLAR, SOVYETLER BİRLİĞİ
40
KARMA EKONOMİK SİSTEM
TÜRKİYEDE 1930 SONRASI UYULANMIŞ
İKİ SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ BİR ARADA BULUNUR
MÜLKİYETİN BİR BÖLÜMÜ ÖZEL BİR BÖLÜMÜ
KAMUDADIR
1980 SONRASI KAPİTALİST SİSTEM
41
TALEP, ARZ FİYAT VE ESNEKLİK
42
İSTEK, ARZU ANLAMINA GELİR
BİR GEREKSİNİMİN EKONOMİK
ANLAMDA TALEP SAYILABİLMESİ
İÇİN BU GEREKSİNİMİN SATIN
ALMA GÜCÜ İLE
DESTEKLENMESİ
GEREKMEKTEDİR
43
BELİRLİ BİR MALIN, BELİRLİ BİR
ZAMANDA , ÖTEKİ FAKTÖRLER
DEĞİŞMEMEK KAYDIYLA ,
ÇEŞİTLİ FİYATLARDAN
TÜKETİCİLERİN BU MALDAN
SATIN ALMAK İSTEDİKLERİ
MİKTARLARDIR.
44
HERHANGİ BİR MAL VEYA
HİZMET İÇİN TALEP
DENİLDİĞİNDE O MALIN
FİYATIYLA TALEP EDİLEN
MİKTAR ARASINDAKİ
İLİŞKİ
ANLATILMAKTADIR.
45
BİR MAL VEYA HİZMETİN TALEBİ
ONUN SADECE FİYATINA BAĞLI
DEĞİLDİR AYNI ZAMANDA DİĞER
FAKTÖRLEREDE BAĞLIDIR. SABİT
KABUL EDİLEN BU FAKTÖRLER
TALEBİN FONKSİYONUNU
OLUŞTURMAKTADIR.
46
Fr:Öteki malların fiyatları
Ft:Tamamlayıcı malların fiyatları
Gt:Tüketici geliri
T:Tüketici tercihleri
N:Nüfus
Gd:gelir dağılımı
Fb:bekletiler
Fr:tamamlayıcı malların fiyatları
47
Talep fonksiyonu
A malının talep
miktarı(Mt=f(Fa,Fr,Ft,Gt,T,N,Gd,Fb,…)
Fa dışında diğer faktörlerin değişmediğini
kabul edersek talep fonksiyonu
Mt(a)=f(Fa)
48
TÜKETİCİNİN TALEBİNİ ETKİLEYEN
DİĞER ŞARTLAR SABİTKEN BELİRLİ BİR
ZAMAN DİLİMİNDE ÇEŞİTLİ
FİYATLARDAN SATIN ALMAYI
PLANLADIĞI MAL MİKTARLARINI
GÖSTERİR.
Bir malın belli bir fiyattan talebi bu fiyattan satın
alınan miktarını oluşturmaktadır.
49
TÜKETİCİNİN HER HANGİ BİR MALDAN
TALEP ETTİĞİ MİKTAR İLE FİYAT
ARASINDAKİ İLİŞKİYİ GÖSTEREN
EĞRİDİR.
NEGATİF YÖNLÜDÜR.
50
MALIN FİYATININ YÜKSELMESİ TALEBİ
ARTIRI DÜŞMESİ TALEBİ AZALTIR.
51
BİR TÜKETİCİNİN BİR MAL VE HİZMETE
KARŞI OLAN TALEBİNE BİREYSEL TALEP
DENİR
BİREYSEL TALEPLERİN BİR ARAYA
GELMESİ BİREYSEL TALEP EĞRİSİNİN
YATAY TOPLAMIDIR.
52
Talep Eğrisi
Nokta Fiyat Piyasa talebi
100 (TL/kg) (ton)
A 20 700
80
Fiyat (TL/kg)
60
40
A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Nokta Fiyat Piyasa talebi
100 (TL/kg) (ton)
A 20 700
80 B 40 500
Fiyat (TL/kg)
60
B
40
A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Nokta Fiyat Piyasa talebi
100 (TL/kg) (ton)
A 20 700
80 B 40 500
C 60 350
Fiyat (TL/kg)
C
60
B
40
A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Nokta Fiyat Piyasa talebi
100 (TL/kg) (ton)
A 20 700
D
80 B 40 500
C 60 350
Fiyat (TL/kg)
C D 80 200
60
B
40
A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
E Nokta Fiyat Piyasa talebi
100 (TL/kg) (ton)
A 20 700
D
80 B 40 500
C 60 350
Fiyat (TL/kg)
C D 80 200
60 E 100 100
B
40
A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Talep Eğrisinin Kayması
TALEP EĞRİSİNİN TAMANIYLA SAĞA
YADA SOLA KAYMASI SÖZ KONUSUDUR.
TEK BİR TALEP EĞRİSİ ÜZERİNDE FİYATA
BAĞLI OLARAK TALEBİN ARTMASI YADA
AZALMASI İLE
FİYAT DIŞINDAKİ NEDENLERDEN DOLAYI
TALEBİN ARTMASI YADA AZALMASI
FARKLI DURUMLARDIR.
61
Talep artışı
P
Fiyat
D0 D1
O Q0 Q1
Miktar
Talep azalışı
P
Fiyat
D1 D0
O Q0 Q1
Miktar
GİFFEN PARADOKSU:GİFFEN MALLARI
SNOBİZM ETKİSİ: MARKA
64
SUNMA VERME GÖSTERME
FİİLEN SATILMAK İSTENEN MİKTAR
TALEBİN SATIN ALMA GÜCÜYLE
DESTEKLENMEDİĞİ SÜRECE TALEP
SAYILMAYACAĞI GİBİ ARZINDA MUTLAKA
SATILMAK KAYDIYLA PİYASAYA
GETİRİLMİŞ OLMASI GEREKMEKTEDİR.
65
DİĞER ŞARTLAR SABİTKEN BELLİ BİR
ZAMANDA BELLİ BİR PİYASADA
ÜRETİCİLERİN DEĞİŞİK FİYAT
DÜZEYLERİNDEN SATMAYA HAZIR
OLDUKLARI MAL VE HİZMET
MİKTARLARIDIR.
66
X=MALIN FİYATI
ÜRETİM MALLARININ FİYATI
ÖTEKİ MALLARIN FİYATI
TEKNOLOJİ
VERGİLER
SÜBVANSİYONLAR
BEKLENTİLER
Mx=Fx
67
Piyasaya patates arzı (aylık)
100
Arz
P Q
80
a 20 100
60
Fiyat (TL/kg)
40
a
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Piyasaya patates arzı (aylık)
100
Arz
P Q
80
a 20 100
b 40 200
60
Fiyat (TL/kg)
b
40
a
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Piyasaya patates arzı (aylık)
100
Arz
P Q
80
a 20 100
b 40 200
c c 60 350
60
Fiyat (TL/kg)
b
40
a
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Piyasaya patates arzı (aylık)
100
Arz
d P Q
80
a 20 100
b 40 200
c c 60 350
60
d 80 530
Fiyat (TL/kg)
b
40
a
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Piyasaya patates arzı (aylık)
100 e
Arz
d P Q
80
a 20 100
b 40 200
c c 60 350
60
d 80 530
Fiyat (TL/kg)
e 100 700
b
40
a
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
Arz Eğrisinin
Kayması
Arz eğrisinin kayması
P
S0
O Q
Arz eğrisinin kayması
P
S0 S1
Artış
O Q
Arz eğrisinin kayması
P
S2 S0 S1
Azalış Artış
O Q
FİYAT MEKANİZMASININ İKİ UNSURU ARZ
VE TALEPTİR.
BU İKİ UNSURUN KESİŞMESİ PİYASA FİYATI
OLUŞUR.
78
PİYASADA BELİRLİ BİR MALIN FİYATI O
MALIN TALEP VE ARZININ PİYASADA KARŞI
KARŞIYA GELMESİYLE OLUŞMAKTADIR.
ARZ EDİLEN MİKTARLA TALEP EDİLEN
MİKTARI BİRBİRİNE EŞİT KILAN FİYAT
PİYASA FİYATI.( DENGE FİYATI)DIR.
79
Piyasa Dengesi
E e
100
Arz
D d
80
Fiyat (TL/kg)
Cc
60
b B
40
a A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
E e
100
Arz
D Arz fazlası d
80
(330 000)
Fiyat (TL/kg)
Cc
60
b B
40
a A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
E e
100
Arz
D d
80
Fiyat (TL/kg)
Cc
60
b Talep fazlası B
40
(300 000)
a A
20
Talep
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
E e
100
Arz
D d
80
Fiyat (TL/kg)
60
b B
40
a A
20
Talep
0
0 100 200 300 Qe 400 500 600 700 800
Miktar (ton)
GEREK ARZIN SABİT KALIP TALEBİN
DEĞİŞMESİ GEREKSE TALEBİN SABİT KALIP
ARZIN DEĞİŞMESİ YADA HER İKİSİNİN
BİRLİKTE DEĞİŞMESİ DURUMUNDA
PİYASA FİYATINDA DEĞİŞİKLİK MEYDANA
GELECEKTİR.
86
A-TALEP ARTTIĞINDA PİYASA FİYATI
YÜKSELİR
B-TALEP AZALDIĞINDA PİYASA FİYATI
DÜŞER
87
Talep Eğrisinin Kaymasının Etkisi
P
S
Talep
artışı
g
Pe1
D1
O Q e1 Q
P
S
g
Pe1
D1
O Q e1 Q
P
S
g
Pe1
D2
D1
O Q e1 Q
P
S
i
Pe2
g h
Pe1
D2
D1
O Q e1 Qe2 Q
P
S
Talep
azalışı
g
Pe1
D2 D1
O Q e1 Q
P
S
m g
Pe1
n
Pe2
D2 D1
O Q e2 Q e1 Q
A-ARZIN ARTMASI PİYASA FİYATI DÜŞER
B-ARZIN AZALMASI PİYASA FİYATINI
ARTIRIR
95
Arz Eğrisinin Kaymasının Etkisi
P
S1
Arz azalışı
g
Pe 1
O Qe1 Q
P
S1
g
Pe 1
O Qe1 Q
P
S2
S1
g
Pe 1
O Qe1 Q
P
S2
S1
k
Pe 3
j g
Pe 1
O Q e3 Qe1 Q
P
S1
S2
Arz artışı
g
Pe 1
O Qe1 Q
P
S1
S2
g p
Pe 1
q
Pe2
O Qe1 Q e2 Q
EGER TALEPTEKİ ORANSAL DEĞİŞME
ARZDAKİ ORANSAL DEĞİŞMEDEN BÜYÜKSE
DENGE FİYATININ ARTMASINA YOL
AÇACAKTIR.
EĞER ARZDAKİ ORANSAL DEĞİŞME
TALEPTEKİNDEN BÜYÜKSE DENGE FİYATINDA
AZALMA OLACAKTIR
EGER ARZ VE TALEPTEKİ ORANSAL DEĞİŞME
BİRBİRİNİN AYNISI İSE PİYASA FİYATINDA BİR
DEĞİŞİKLİK MEYDANA GELMEYECEKTİR.
103
1. FİYATI OLMAYAN SERBEST MALLAR
PİYASADA İHTİYAÇTAN FAZLA VAR FİYAT
SIFIR OLUR SU HAVA
2. FİYATI OLMAYAN AŞIRI LÜKS MALLAR
104
TALEBİN VE ARZIN FİYAT DIŞINDAKİ
DEĞİŞKENLERE NE KADAR DUYARLI
OLDUĞUNU ÖLÇMEK İÇİN ESNEKLİK
KAVRAMI KULLANILIR.
BİR FONKSİYONDA İKİ DEĞİŞKEN VARDIR
BİRİ BAĞIMSIZ DİĞERİ BAĞIMLI DEĞİŞKEN
A=f(B)
B:BAĞIMSIZ A:BAĞIMLI DEĞİŞKEN
105
BİR TALEP FONKSİYONUNDA HER HANGİ BİR
MALIN FONKSİYONU ŞÖYLEDİR
X=f(Y)
X=MAL MİKTARI
Y=MAL FİYATI, TÜKETİCİNİN TERCİHİ,….
106
HER HANGİ BİR MALIN FİYAT DEĞİŞİKLİĞİ
KARŞISINDA TÜKETİCİLERİN BU
DEĞİŞİKLİĞE KARŞI SATIN ALDIKLARI
MİTARI DEĞİŞTİRMEK ŞEKLİNDE
GÖSTERDİKLERİ DUYARLILIK DERECESİ
YADA TEPKİNİN ŞİDDETİDİR.
107
FİYATTAKİ BİR DEĞİŞME KARŞISINDA
TALEP EDİLEN MİKTARDAKİ YÜZDE
DEĞİŞMENİN FİYATTAKİ YÜZDE
DEĞİŞMEYE ORANIDIR.
108
M1-M2)/M
F1-F2)/F
109
BU HESAPLAMA SONUCU ÇIKAN DEĞERLER
0<E<1 YANİ TALEP EDİLEN MİKTARDAKİ
DEĞİŞME FİYATTAKİ DEĞİŞMEDEN KÜÇÜKSE
TALEP ESNEK DEĞİLDİR.
EĞER E=1 İSE FİYAT DEĞİŞMELERİ ORANINDA
TALEP DEĞİŞMEKTEDİR BİRİM ESNEK TALEP
1<E<SONSUZ TALEP ESNEKTİR
NEGATİF ÇIKMASI FİYATTAKİ DEĞİŞME İLE
MİKTARDAKİ DEĞİŞMENİN TERS YÖNLÜ
OLMASI ANLAMINA GELİR.
110
1. SIFIR ESNEK TALEP:E=0 FİYAT NEKADAR
ARTARSA ARTSIN TÜKETİCİLER MALI
ZORUNLU OLARA ALMATADIR İLAÇ,
2. BİRİM ESNEK TALEP MALIN FİYATI İLE
TÜKETİCİLERİN TALEP MİKTARLARININ
AYNI ORANDA DEĞİŞTİĞİ ESNEKLİKTİR
3. SONSUZ ESNEK TALEP:ÇOK DUYARLI
111
E=0
112
E=1
113
E=SONSUZ
114
FAYDA VE TÜKETİCİ DENGESİ
115
MAL VE HİZMETLERİN İHTİYAÇLARI
KARŞILAMA ÖZELLİĞİ YADA TÜKETİLEN
MAL VE HİZMETTEN ELDE EDECEĞİ
MEMNUNİYETİ İFADE EDER.
116
TÜKETİCİLERİN ELDE ETTİKLERİ FAYDAYI
EN YÜKSEK DÜZEYE ÇIKARMA YÖNÜNDE
YAPTIKLARI TERCİHLER İKİ AYRI YAKLAŞIM
İLE ANALİZ ETMİŞLERDİR
1-KARDİNAL YAKLAŞIM (SAYISALCI)
2-ORDİNAL YAKLAŞIM (SIRALAMACI)
117
BİREYİN BİR MALI ÇEŞİTLİ MİKTARLARDA
TÜKETMESİ SONUCU ULAŞILAN TATMİN
DÜZEYİDİR. TU İLE GÖSTERİLİR.
BİR MALDAN TÜKETİLEN MİKTARLAR
ARTTIKÇA TÜKETİCİNİN ELDE ETTİĞİ
TOPLAM FAYDA BELİRLİ BİR NOKTAYA
KADAR ARTAR SONRA AZALMAYA
BAŞLAR.
118
İÇİLEN SU MİKTARI (BARDAK) TOPLAM FAYDA
0 0
1 10
2 15
3 18
4 20
5 20
6 16
119
BELLİ BİR ZAMAN DİLİMİNDE BİR MALDAN
TÜKETİLEN HER YENİ BİRİMİN TOPLAM
FAYDADA MEYDANA GETİRDİĞİ
DEĞİŞİKLİKTİR.
BİR MALIN SON BİRİMİNİN TÜKETİMİNDEN
ELDE EDİLEN TATMİNİ GÖSTERİR.
120
MU=TOPLAM FAYDADAKİ
DEĞİŞME/TÜKETİLEN MAL MİKTARINDAKİ
DEĞİŞME
121
HER İLAVE TÜKETİM
SONUCUNDA
MARJİNAL FAYDANIN GİDEREK
AZALMASINA DENİR.
122
İÇİLEN SU MİKTARI MARJİNAL FAYDA
0 -
1 10
2 5
3 3
4 2
5 0
6 -4
123
TÜKETİCİNİN GELİRİNİN TÜMÜNÜ
HARCAYARAK FAYDASINI MASİMİZE ETTİĞİ
DURUMA TÜKETİCİ DENGESİ DENİR.
1.TÜKETİCİNİ GELİRİNİNİN HEPSİNİ
HARCAMASI
2-HER MAL İÇİN HARCANAN SONLİRANIN
MARJİNAL FAYDALARININ EŞİT OLMASI
124
XMALININ MARJİNAL FAYDASI/X MALININ
FİYATI
=Y MALININ MARJİNAL FAYDASI/Y MALININ
FİYATI
MUx/Px =Muy/Py
125
Marjinal Fayda ve Tüketici Artığı
Toplam
Toplam ve
ve Marjinal
Marjinal Fayda
Fayda
16
14 TU
12
Paket TU
10 (util)
Fayda (util)
0 0
8 1 7
2 11
6 3 13
4 14
4 5 14
6 13
2
0
0 1 2 3 4 5 6
-2
14 TU
12 Paket TU MU
(util) (util)
10
0 0 -
Fayda (util)
8 1 7 7
2 11 4
3 13 2
6
4 14 1
5 14 0
4 -1
6 13
0
0 1 2 3 4 5 6
-2
14 TU
12 Paket TU MU
(util) (util)
10
0 0 -
Fayda (util)
8 1 7 7
2 11 4
3 13 2
6
4 14 1
5 14 0
4 -1
6 13
0
0 1 2 3 4 5 6
-2 MU
Paket çikolata (günlük)
16
14 TU
12 TU = 2
10 Q = 1
Fayda (util)
6
MU = TU / Q = 2/1 = 2
0
0 1 2 3 4 5 6
-2 MU
Paket çikolata (günlük)
131
PİYASA
134
Piyasa Ekonomisinin
Alternatifleri ve Türleri
Sosyalizm Karma Ekonomi Piyasa Ekonomisi
* * Sosyal
* Merkezi Devletçilik Piyasa
Planlama ağırlıklı Ekonomisi
* Piyasa * Özel * Serbest
Sosyalizmi teşebbüs Piyasa
ağırlıklı Ekonomisi
135
• Sosyal Piyasa Ekonomisi ( = piyasa
ekonomisi + sosyal refah hizmetleri) olarak
tanımlanabilir.
• Bu sosyal refah hizmetlerini;
• eğitim,
• sağlık,
• sosyal güvenlik,
• konut, çevre koruma
• olarak sayabiliriz. Ancak öncelik devlette
değil, piyasa ekonomisindedir.
136
• Serbest Piyasa Ekonomisi
• ( = piyasa ekonomisi + sosyal güvenlik
ağı) şeklinde özetlenebilir.
137
• Açık Toplum ve Piyasa Ekonomisi
• Bir açık toplumun/sivil toplumun, temel
kurumları:
• (a) Demokrasi,
• (b) Hukuk Devleti,
• (c) Sosyal Ahlâk
• piyasa ekonomisine tüketicinin egemen
olabilmesi, ancak; seçmenin siyasal iktidarı
elinde tutması ile mümkündür
• Demokrasi, hukuk devleti ve sosyal ahlâk,
piyasa ekonomisi için gerekli alt yapıyı
oluştururlar. 138
(1) Demokrasi için şart olan;
Kuvvetler Ayrımı, ‘İktisadi ve
Siyasal İktidarların Ayrımı’nın
gerçekleşmesini yani piyasa
ekonomisinin kabulünü gerektirir.
139
(2) Muhalefet hakkının mevcudiyeti,
birden çok siyasal partinin varlığıyla
değil; piyasa ekonomisinin ve özel
mülkiyetin yani servet sahibi
bireylerin bulunması ile mümkündür.
140
(3) Piyasa ekonomisi netice itibariyle
özgürlük ve etkinliği bağdaştırabilen tek
iktisadi örgütlenme olduğu için; demokrasinin
ihtiyaç duyduğu ekonomik sistemdir. Ayrıca
demokrasi de, piyasa ekonomisine destek
verir: (a) Tüketicinin piyasada ‘kıral’
olabilmesi; seçmenin devlete egemen
olmasına bağlıdır. (b) Piyasa
141
Piyasa Ekonomisi’nin Kurumları
• özel mülkiyetin varlığı ve özel mülkiyetin devir
edilebilir olması,
142
• (iv) iş bölümünün mevcudiyeti,
144
• Türkiye devletçi/ karma
ekonomiden, piyasa ekonomisine
geçmeye uğraşan, fakat
1980’lerden beri bu süreci
tamamlayamayan, bir geçiş
ekonomisidir. Nitekim, mevcut
ekonomik kriz, küreselleşme
çağında karma ekonomiden piyasa
ekonomisine geçişteki gecikmenin,
maliyeti olarak ortaya çıkmıştır.
145
• Türkiye’de Piyasa
Ekonomisine Geçişte
Alınması Gereken Önlemler
146