Tipovi jezika

KOLIKO NA SVETU POSTOJI JEZIKA?

 Broj jezika

• Po trenutnim naučnim procenama:

 oko 6000 jezika.

• Tačan broj je teško utvrditi:

 nema jedinstvenih i opšteprihvaćenih
kriterijuma
Tačan broj jezika je teško utvrditi i zbog:

→ odsustva jasne granice između jezika i

dijalekta

→ izumiranja i smrti pojedinih jezika (dalmatski,

manski, kornvolski)

→ nastanka (odnosno ozvaničenja) pojedinih

jezika: konstituisanjem novih država raniji
domorodački govori mogu postati zvanični
jezici; cepanjem države, cepa se i jezik...
Moguće je:

→ da poneki jezik koji izumre kao govorni

varijetet zadrži neke funkcije (naučne, verske,

kulturne): latinski, starogrčki

→ da poneki jezik i “vaskrsne” – hebrejski,

donekle i irski, škotski i velški
 

Kao kriterijumi se obično navode: uzajamna

razumljivost, postojanje pisanih, odn. standardnih
varijeteta, kolektivno osećanje jezičke zajednice…
 

Lingvistički kriterijumi nisu dovoljni: o jezičkom

statusu odlučuju i politički, etnički i kulturni
činioci, kao i šta određena društvena zajednica
smatra svojim jezikom i kako ga naziva.
NA KOM KONTINENTU SE GOVORI
NAJVIŠE JEZIKA?
Raspodela jezika po kontinentima:

• Afrika  1800 jezika

• Azija  1900 jezika
• Severna i Južna Amerika  900 jezika
• Evropa  100 jezika (2%)
• Srednji istok  100 jezika
• Pacifik  1200 jezika
(ostrvo Nova Gvineja: 3 mil. stanovnika i  820
jezika)
KOJI JEZICI IMAJU NAJVIŠE
GOVORNIKA?
 Raspodela jezika po broju
govornika:
• kineski  1 milijarda ljudi
• hindi/urdu  400 mil.
• engleski  400 mil.
• španski  300 mil.
• bengalski  200 mil.
• portugalski  200 mil.
• ruski  150 mil.
• arapski  150 mil.
• japanski  120 mil.
• francuski  100 mil.
• nemački  100 mil.
 Tipovi lingvističke klasifikacije

• Genetska (genealoška)  jezičke porodice

– zasnovana na vremenu: zajedničko
poreklo
• Tipološka  jezički tipovi – zasnovana na
sličnostima i razlikama u jezičkoj strukturi
• Arealna  jezički savezi – zasnovana na
prostoru: kontaktna srodnost
• Funkcionalna  jezički varijeteti –
zasnovana na društvenim ulogama i
ulogama u komunikaciji
Genetska klasifikacija
 jezičke porodice

...malo će da pričeka...
Tipološka klasifikacija
 jezički tipovi

→ Zasniva se na upoređivanju postojećih

formalnih sličnosti među jezicima: pokušaj da
se jezici svrstaju u grupe na osnovu strukture.
→ Friedrich von Schlegel (19. vek) - tipologija u
domenu morfologije, prema načinu obrazovanja
reči:

 korenski (izolativni, analitički) jezici

 aglutinativni jezici

 flektivni (sintetički, fuzioni) jezici

 polisintetički (inkorporativni) jezici

 Korenski (izolativni, analitički) tip:

Reči su nepromenljive, nema nastavaka,

gramatički odnosi se izražavaju redom reči –
kineski, vijetnamski, samoanski...

Kineski:

Wŏ măi júzi chī.

Ja kupiti pomorandža jesti.
“Kupio sam pomorandže da jedem.”
 Aglutinativni tip:

Gramatičke kategorije se izražavaju

nastavcima dodatim na osnovu reči prostim
“nalepljivanjem”, tako da svaki ima svoj zasebni
identitet i funkciju – turkijski, ugro-finski jezici,
japanski, svahili...

Turski:
Singular Plural

Nominativ adam adam-lar

Akuzativ adam-i adam-lar-i
Genitiv adam-in adam-lar-in
Dativ adam-a adam-lar-a
Lokativ adam-da adam-lar-da
Ablativ adam-dan adam-lar-dan
 Flektivni (sintetički, fuzioni) tip :

Gramatički odnosi se izražavaju promenom

unutrašnje strukture reči, nastavci istovremeno
imaju po nekoliko gramatičkih značenja – srpski,
latinski, grčki, arapski...

Srpski:

Čita-m.
1. l. jedn. prez. akt. potvr. oblik
 Inkorporativni (polisintetički) tip :

Reči su često vrlo duge i komplikovane,

predstavljaju mešavinu flektivnih i aglutinativnih
obeležja – eskimski, aboridžinski jezici...

Tivi:

Ngirruunthingapukani.
ngi -rru -unthing -apu -kani
ja pr. vr. neko vreme jesti ponavljajući
“Nastavio sam da jedem.”
Arealna klasifikacija
 jezički savezi

→ Proističe iz kontaktne srodnosti: jezici čiji su

govornici u dugotrajnom geografskom ili
kulturnom kontaktu utiču jedni na druge.

→ Balkanski jezički savez:

- postpozitivni član
Albanski mik-u “friend-the”
Bugarski trup-at “body-the”
Rumunski om-ul “man-the”

- zamena infinitiva prezentom

Funkcionalna klasifikacija
 Jezički varijeteti

→ Jezici se upoređuju i razvrstavaju prema

ulogama koje im pripadaju u društvenom
životu zajednice koja se njima služi.

Jezički varijetet
= oblik jezika određen
teritorijalno, socijalno ili
funkcionalno
→ Nacionalni jezik; zvanični jezik; standardni
jezik; književni jezik; varijanta...

→ Koine – naddijalekatski jez. varijetet koji služi

za širu komunikaciji unutar određene oblasti.

→ Lingua franca – teritorijalno rasprostranjen

jezik kojim komuniciraju predstavnici različitih

jezika:
- kontaktni jezik (pidžin), kreol
- jezik šire komunikacije (svahili,
malajski; svetski jezici)