BAB 5 :

PENTADBIRAN
BARAT DI SARAWAK
DAN SABAH
GROUP 2 : ▪ Khairul Zakwan
▪ Alya Maisarah
▪ Adiela
▪ Nur Zulaika
▪ Farah Aqilah
 01 YOUR TITLE

01 03
LATAR BELAKANG PELUASAN KUASA SYARIKAT
PELUASAN KUASA DINASTI BENTUK PENTADBIRAN BARAT
PEMERINTAHAN TEMPATAN DI BORNEO UTARA BRITISH DI
BROOKE DI SARAWAK DI SARAWAK DAN SABAH
SARAWAK DAN SABAH SABAH

04
02
 Menyatakan latar belakang pemerintahan
APAKAH YANG 1 tempatan di sarawak dan Sabah

ANDA AKAN
PELAJARI? 2
Menerangakan peluasan kuasa Dinasti
Brooke di Sarawak

3 Menghuraikan peluasan kuasa Syarikat

Borneo Utara british di Sabah

4 Merumuskan pentadbiran Barat Di

Sarawak dan Sabah
5.1
SISTEM PEMERINTAHAN
TEMPATAN
 BY - Alya Maisarah
5.1
Sistem Pemerintahan Tempatan
-Sistem pemerintahan di Sarawak dan Sabah mempunyai persamaan dan perbezaan.
-Mempunyai kaitan langsung dengan perkembangan sejarah sosiopolitik yang berlaku di kedua-dua buah
negeri.
-Setiap suku kaum di Sarawak dan Sabah mempunyai ketua rumah tetapi disebut mengikut dialek masing-
masing.

Sistem Kesukuan
Aspek Sarawak Sabah
Asas Sistem -Pengangan dan kepatuhan kepada adat masyarakat.
Peranan pemimpin -Menjadi orang tengah menyelesikan pertelingkahan dalam kalangan
penduduk dan memastikan keharmonian berkekalan.
Suku kaum yang -Iban -Kelabit Suku kaum Gelaran -Kadazandusun
terlibat -Bidayuh -Kayan -Murut
-Kenyah Melanau Menteri -Bajau

Gelaran Ketua Rumah -Berbeza mengikut -Orang tua(Ketua Kampung)

suku kaum. -Kecuali masyarakat Bajau di
Pantai Timur Sabah.
5.1 Sistem Pentadbiran Sabah
Majlis Kampung
Peranan:Membantu Orang Tua dalam
pengurusan adat kehidupan seharian.
Tukang Adat
Peranan:Memastikan setiap upacara adat
dilakukan dengan betul bagi mengelakkan
bencana.

Dipengaruhi sistem pentadbiran Kesultanan Brunei

Dijalankan
Kawasan
Kuasa
Dipengaruhi oleh:Pembesar pentadbiran:Sg.
Kesultanan
sistem tempatan yang Sarawak,Datu
Brunei
pentadbiran menjadi wakil patinggi dan
sultan.
berasaskan
Kesultanan lain2
-Pembesar yang kepada sistem
Brunei Kawasan
memiliki wilayah penguasaan
pendalaman:Ora
tersebut. tanah
ng Kaya(O.K.)
5.1 Sarawak
Sistem Kedatuan Di Sarawak

-Merupakan sistem Kerajaan Sawaku Sewaktu Pengaruh Kesultanan

pemerintahan tradisi
masyarakat Melayu.
-Berpusat di sekitar Sg.
Sarawak.
-Diamalkan oleh kerajaan2
awal yang wujud di
Sarawak.
Sistem Pentadbiran di Sabah
Brunei
-Ditadbir oleh -Golongan pembesar emnjadi wakil
Keturunan Datu pihak Sultan Brunei.
Merpati Jepang. -Mereka berkuasa mentadbir Serawak
campur tangan Kesultanan Brunei.
-Tugas:Bertanggungjawab
menjalankan pentadbiran dan
membangunkan Sarawak.

Kawasan pantai barat dikuasai Pentadbiran dijalankan oleh

Kuasa Kesultanan
oleh Kesultanan pembesar tempatan yang
Brunei di Sabah
Brunei,manakala kawasan menjadiwakil sultan atau
berasaskan sistem
pantai timur dikuasai oleh pembesar(Pengiran) yang
penguasaan tanah.
Kesultanan Sulu. emiliki wilayah tersebut.
5.1 YOUR TITLE
Sistem Ketua Bebas di Sabah

-Dijalankan di kawasan2 yang kuasa Sultan Brunei dan Sulu agak lemah
atau tidak berkesan pada abad ke-17 dan 18.
-Bergantung pada kemampuanindividu untuk memerintah kawasan yang
dikuasainya.
-Ketua Bebas ini muncul daripada sikap berani dan keperwiraan seorang
tokoh yang mencabar kewibawaan Sultan di kawasannya.
-Mereka tergolong atau mempunyai pertalian keluarga dengan Sultan
Brunei atau Sulta Sulu.
-Mereka mempunyai undang2 tersendiri dan tidak mengiktiraf kuasa lain.
-Mereka berkuasa dan bertanggungjawab menjalankan pentadbiran di
kawasan masing2.
-Antara Ketua Bebas yang dikenali ialah Syarif Osman yang berkuasa di
daerah Marudu antara tahun 1830-1840 dan Datu Kerunding yang
berkuasa di daerah Tungku pada akhir abad ke-19.
 PELUASAN KUASA DINASTI
BROOKE DI SARAWAK

5.2  BY - Nur Zulaika

 - Adiela
5.2 PELUASAN KUASA DI SARAWAK

Pengukuhan
Sarawak kuasa James
ketika Brooke
kehadiran
James Brooke
PELUASAN
KUASA
DINASTI
BROOKE DI
SARAWAK Kronologi
James Brooke peluasan
mendapatkan kuasa James
kuasa Brooke
pemerintahan
5.2

Sarawak ketika kehadiran James Brooke

• Kawasan Sungai Sarawak merupakan kawasan ekonomi yang

penting
• Masyarakat melayu bertumpu di Lidah Tanah
• Sebab:1. Pusat perdangangan dan pentadbiran
• 2. Kawasan ini strategik untuk mengawai
kegiatan perdagangan sungai dan
• kawasan pedalaman
5.2 YOUR TITLEyang
Individu terlibat dalam peraturan politik dan perintahan di Saraw
ak (1830-1840)

SULTAN OMAR ALI SAIFUDDIN II JAMES BROOKE

• Mentadbir wilayah sarawak dan berhasrat
mengawai kegiatan perdagangan
• Pengiran indera mahkota mendirikan pusat
pentadbiran di kuching
• Mengenakan cukai yang tinggi
• Kerahan tenaga
• Mencari peluang untuk mendapat sarawak
• Peringkat awal-Menjalankanaktiviti pengembaran
di antara sarawak dan singapura dengan kapalnya
Royalist
• Mendapat sokongan pihak british melalui
Angkatan Tentera laut

DATU PATINGGI ALI PENGIRAAN RAJA MUDA

• Pembesar tempatan diSarawak
• Melakukan penentangan terhadap pentadbiran
brunei-1836
• Bersetuju berunding dengan James
• Brooke dan menamatkan penentangan terhadap
Brunei
• Dihantar oleh Sultan Brunei
• Berusaha memujuk Datu Patinggi Ali dan
pembesar melayu namun gagal.
• Meminta bantuan James Brooke
 JAMES BROOKE MENDAPATKAN KUASA PEMERINTAHAN

RUNDINGAN
 Digunakan oleh james Brooke apabila berunding dengan Pengiran Raja Muda Hashim
 Pengiran Raja Muda Hashim menawarkan sarawak kkepada james Brooke sebanyak 2 kali sebelum
james Brooke menerimanya

UGUTAN
 Pengiran Raja Muda Hashim yang dolak –dalik dan tidak bersetuju dengan rungingan yang dilakukan
sebelumnya
 James brooke hadir ke Brunei Diiringi oleh angkatan tentera laut British

PERJANJIAN
 PERJANJIAN 1841: James Brooke dengan Pengiraan Raja Muda Hashim
 Perjanjian 1842:James Brooke dengan sultan Brunei, Sultan Omar Ali Saifuddin

KETENTERAAN
 Turut menggunakan kekuatan ketenteraan dalam uasaha mendapatkan kuasa di Sarawak
 James brooke mendapatkan bantuan ketenteraan melalui sokongan kapal HMS Dido yang dimiliki
oleh angkatan tentera laut British
 KRONOLOGI PELUASAN KUASA DINASTI BROOKE

TAHUN 1841 TAHUN 1853

 James Brooke memperoleh kawasan Kuching,
yang kemudiannya merangkum kawasan dari
Tanjung Datu ke Sungai Samarahan
 Batang Lupar dan Sungai Saribas berjaya
dikuasai sejak tahun 1840-an
 James Brooke menggunakan alasan
menghapuskan lanun
 Sebagai balasan ,separuh daripada hasil
pendapatan wilayah ini diberikan kepada
sultan Abdul Mumin

TAHUN 1861
TAHUN 1883 TAHUN1885
 James Brooke membantu
 Orang Kayan di kawasan  Berlaku pembunuhan
menghapuskan kebangakitan
sungai baram bangun beberapanorang peniaga
orang tempatan.
menentang Kesultanan Sarawak oleh orang
 Kawasan yang
Brunei murut di kawasan Sungai
terlibat:Oya,Mukah,Tatau dan
Trusan
Bintulu

TAHUN 1890 TAHUN 1905

 Charles Brooke memperoleh Limbang pada tahun  Pada 12 Januari 1905,kerajaan sarawak
1890 dengan bayaran sebanyak 6000 dolar sepanyol memperoleh hak terhadap Lawas yang sebelum
kepada Sultan brunei itu dimiliki oleh SBUB
 PELUASAN KUASA SYARIKAT BORNEO
UTARA BRITISH DI SABAH

5.
 BY - KHAIRUL ZAKWAN

3
 5.3 PELUASAN KUASA SBUB

SEBELUM KEHADIRAN KUASA BARAT DI SABAH

Dikuasai oleh : Kesultanan Brunei

Kesultanan Sulu
Ketua - ketua Bebas
Kedudukan : Strategik, mempunyai potensi ekonomi yang besar sehingga menjadi tumpuan
pemodal asing
5.3 YOUR TITLE

2 FAKTOR SABAH MENJADI

TARIKAN PEMODAL ASING

1. KEDUDUKAN STRATEGIK  Sabah penting dalam  Sabah mempunyai

 Berada di tengah - aktiviti yang pelabuhan semula jadi
tengah laluan melibatkan kepuluan yang strategik. kapal
perdagangan di antara Sulu hingga New layar boleh berlabuh dan
China dan Sabah Guinea dan Australia selamat dari tiupan angin
 Berhampiran dengan monsun.
laluan Pulau Palawan  Pelabuhan utama : Teluk
(laluan maritim bagi Gaya
kapal dagang untuk ke
Jepun dan China
 2. KEKAYAAN EKONOMI

Hasil ekonomi : Sarang burung menjadi barang

sarang burung, sagu, rotan, getah dagangan yang penting kerana telah
perca, gamat, sirip ikan yu mendapat permintaan yang tinggi dalam
pasaran di China
Didagang oleh masyarakat
tempatan dengan pedagang asing
yang datang ke Sabah
Tanaman : Indigo dan Kapas
- hidup dengan subur
＊ Pertanian komersial berjalan
dengan giat
 SABAH SEBELUM PENGUASAAN SBUB
PULAU BALAMBANGAN
Alxander Dalrymple telah
mengibarkan bendera British di Pulau
Balambangan pada tahun 1763 hasil
dari perjanjian dengan Kesultanan
Sulu
- Kesultanan disini mengalami pelbagai
masalah seperti ; serangan lanun
- British meninggalkan Pulau ini pada
November 1805
PULAU LABUAN
- James Brooke mengadakan
perjanjian dengan Sultan Brunei
berhubung dengan Pulau Labuan
untuk meluaskan daerah
kekuasaannya
- Sultan Brunei menyerahkan Pulau
Labuan kepada British melalui
perjanjian pada 18 Disember 1846
- Pihak British bertanggungjawab
untuk menumpaskan lanun dan
melindungi perdagangan
- James Brooke dilantik sebagai
Gabenor yang pertama
5.3
PERTAPAKAN SBUB

1. Charles Lee Moses menyewa 2. Moses menjual haknya

3. Pada tahun 1878,
Sabah daripada Sultan Brunei kepada J.W. Torrey dan T.B.
Alfred dan Edward
pada tahun 1865 selama 10 Harris kemudian menjadikan
Dent memajak ulau
tahun Kimanis sebagai pusat kegiatan
timur Sabah dari
perdagangan mereka
Sultan Sulu
6. Julai 1881, Alfred Dent dan adiknya
menubuhkan British North Borneo
Provisional Association Ltd. 5. Torrey menjual 4. Baron Gustavas von
haknya pada Baron
- Mendapat status piagam pada 1
Gustavas von Overbeck
Overbeck bekerjasama
November 1881
dengan Alfred dan
Edward Dent
7. Borneo Utara menjadi negeri naungan British pada memajukan Sabah
tahun 1888 dan pihak SBUB dapat memerintah
Borneo Utara hingga tahun 1942
5.3
PELUASAN KUASA SBUB

SBUB SBUB perlu memelihara

menerima adat resam, agama dan
Penasihat undang-undang
SYARAT
British penduduk tempatan
UNTUK
serta memerintah
MENERIMA
dengan adil
PIAGAM
SBUB mesti DIRAJA
melantik SBUB tidak boleh
Pegawai Tadbir serahkan Sabah kepada
daripada pihak lain tanpa
pegawai British kebenaran British
 MATLAMAT SBUB : ▪ Pembangunan ekonomi
melalui eksplotasi sumber yang terdapat di
Sabah
▪ Melindungi hak masyarakat tempatan

SBUB dapat mentadbir Sabah melalui piagam ini.

Presiden pertama : Sir Rutherford Alcock

Pengarah urusan : Alfred Dent
Gabenor pertama : William Hood Treacher (1881-1887)

William Hood Treacher

 Bentuk Pentadbiran
Barat di Sarawak dan
Sabah

5.4
 BY - Farah Aqilah
 - Nur Zulaika
04 Matlamat peluasan kuasa Dinasti Brooke di
Sarawak dan SBUB di Sabah :
mengaut keuntungan daripada eksploitasi terhadap sumber
hasil dan kuasa politik mereka
.

PEMANTAPAN PENTADBIRAN BARAT DI SARAWAK

PENTADBIRAN PERUNDANGAN
PEMBAHAGIAN WILAYAH BERHIERARKI

PENTADBIRAN
PENGEKALAN GOLONGAN BERASASKAN KAUM
ELIT TEMPATAN
1 PEMBAHAGIAN WILAYAH
Bagi membolehkan pentadbiran berjalan
dengan lebih berkesan, Dinasti Brooke di
SARAWAK
Sarawak dan SBUB di Sabah menyusun
semula sistem pentadbiran dengan
membahagikan wilayah -wilayah yang
dikuasai. Pada tahun
Keyword DibahagikanKeyword 1885 dan
kepada tiga 1890, Charle
bahagian oleh Brooke
Raja Brooke menambahkan
dua lagi
bahagian

Setiap bahagian
dipecahkan
kepada daerah
dan kampung

Keyword Keyword
(RUJUK BUKU TEKS MUKA SURAT 125)
 RESIDEN, PEGAWAI
1 SABAH 2 DAERAH, PENOLONG
Pada tahun 1922, terdapat PEGAWAI DAERAH
BIASANYA
SBUB melaksanakan 5 residensi BERBANGSA
pembahagian residensi di ▪ Pantai Timur INGGERIS ATAU
Sabah EROPAH
▪ Pantai Barat
▪ Pedalaman
▪ Kudat
1
Pada tahap awal, ▪ Tawau
terdapat dua Terdapat 17 daerah
Residensi
3
Residensi Daerah
Residensi Residensi
Pantai Timur Pantai Barat Ketua Residen Pegawai Daerah
(berpusat di (berpusat di
Sandakan) Jesselton) Dibantu - Penolong
Pegawai Daerah
2 PENGEKALAN PEMBESAR
TEMPATAN
SARAWAK
Keadaan yang sama turut
berlaku di Sabah apabila
Dinasti Brooke di Sarawak menjalankan
dasar yang berasaskan kepada amanah

SBUB perlu memenuhi syarat

Piagam Diraja, iaitu
sikap mengambil berat terhadap usaha menghormati dan
mempertahankan hak dan kepentingan mempertahankan
kaum dijadikan pegangan masyarakat peribumi

Sarawak merupakan penduduk peribuminya dan

Raja Brooke memerintah bagi pihak dan untuk
kepentingan mereka
 SARAWAK ▪ Penglibatan orang
tempatan seperti :

▪ Dasar amanah yang digunakan ＊ Datu Patinggi

adalah untuk mengisi kekurangan ＊ Datu Bandar
pegawai - pegawai Eropah yang ＊ Datu Temenggung
sedikit ＊ Datu Imam
＊ Datu Hakim

▪ Para pembesar tidak lagi

dibenarkan mengutip cukai Pada zaman Charles
CUKAI Vyner Brooke,
Sebaliknya, diberikan gaji dan terdapat gelaran
peranan membantu pentadbiran diwujudkan :
▪ Datu Menteri
▪ Datu Pahlawan
▪ Mengekalkan semua undang - undang tempatan ▪ Datu Bentara
dan adat yang tidak bercanggah dengan sistem ▪ Datu Amar
barat
 SABAH

SBUB membahagikan
ketua - ketua peribumi ◎ Institusi peribumi
kepada dua kategori utama :
＊ Institusi Ketua
Ketua Anak Negeri Ketua Anak Negeri Anak Negeri
yang diakui yang tidak diakui ＊ Ketua Kampung
(Orang Tua)
＊ Mahkamah Anak
Diserapkan ke dalam Tidak dibayar gaji Negeri
sistem pentadbiran
dan dibayar gaji
◎ Dilantik menjadi hakim di
◎ Ketua Anak Negeri digelar Mahkamah Anak Negeri
TUGAS Orang Kaya - Kaya (O.K.K) Bertugas dalam menjaga
▪ Memelihara keamanan dan membantu pegawai Daerah keamanan daerah mereka,
peraturan menjalankan tadbiran pada
▪ Mengutip cukai kepala
memungut cukai dan mengurus
▪ Mentadbir keadilan
peringkat daerah pentadbiran keadilan (pembantu
majistret)
3. PENTADBIRAN YANG BERHIERARKI
SARAWAK
RAJA

Raja Brooke dibantu oleh Majlis Majlis Tertinggi Majlis Negeri

Tertinggi dan Majlis Negeri.

Residen mengetuai setiap Residen

bahagian yang terdiri daripada
Kuching, Simanggang, Sibu, Marudi
dan Lawas.
Bahagian
Setiap bahagian dibahagi kepada
beberapa daerah yang diketuai
oleh Pegawai Daerah
Daerah
Pentadbiran pada peringkat
kampung diketuai oleh Penghulu
Kampung
Pemegang Saham
SABAH
Lembaga Pengarah

GABENOR Majlis penasihat

Setiausaha Kerajaan

Ketua Jabatan Residen

Pegawai Daerah

Ketua Anak Negeri

Ketua Kampung
 PENTADBIRAN BERASASKAN
KAUM
SARAWAK
 Mengamalkan sistem pecah dan perintah
 Jawatan Kapitan dan Kangcu diwujudkan bagi
orang Cina
 Charles Brooke mewujudkan jawatan
tertinggi masyarakat Iban iaitu Temenggung
 3 kategori masyarakat : - Melayu
- Cina
- Iban
 Orang Melayu - Pentadbiran
 Orang Cina - Ekonomi
 Orang Iban - Keselamatn dan ketenteraan
SABAH
 Pentadbir - Penolong Pegawai Daerah
 Pentadbiran berasaskan peribumi di
Sabah
 Ketua etnik berperanan dan dipilih
berdasarkan personaliti dan
kepakaran
 Memberikan kesan kepada
pentadbiran kerajaan peringkat
tempatan
 PERUNDANGAN

SARAWAK SABAH

 [Januari 1842] Undang - undang lapan perkara

 Undang - undang Barat dan
diperkenalkan
Tempatan digunakan
 Raja dan Ketua Majistret (pembantu) mengadili
 Mahkamah Majistret
Mahkamah
- Diadili oleh Pegawai Daerah
 Terdapat Mahkamah Residen di setiap bahagian.
- Menggunakan undang - undang Barat
Residen bertindak sebagai Majistret
 Mahkamah Anak Negeri
 Mahkamah Adat diwujudkan untuk mengadili
- Diadili oleh Ketua Anak Negeri
kesalahan masyarakat tempatan
 Pada tahun 1911, Mahkamah Cina wujud di
Kuching untuk mengurus hal ehwal dan kes
masyarakat Cina
 THANK YOU!
THANK YOU FOR WATCHING