Filipino bilang Intelekwalisado

at Estandardisadong Wika
 Ano ang wikang intelektwalisado?

Ang wikang intelektwalisado ay mabisa hindi

lamang bilang wika ng tahanan, wika ng
larangan, wika ng malikhaing panitikan, kundi
bilang wika rin ng agham, teknolohiya, at ng iba
pang teknikal at mataas na antas ng karunungan.
Mga hadlang tungo sa intelektwalisasyon:

Una, ipinalalagay ng mga Pilipino na walang

kakayahan ang kanilang wika bilang wikang
intelektwal.

 Ikalawa, nangangamba ang mga Pilipino na

maiwan sa kaunlarang pag-iisip kung
tumiwalag tayo sa wikang Ingles
Ilang mga Hakbang na Naisagawa o Dapat
Maisagawa sa Pag-Intelektwalisa ng Wikang
Filipino:
1. Paglalathala ng mga korespondensiya, sirkular o
memo ng pamahalaan sa wikang Filipino
2. Pagdaragdag ng bilang ng aytem o tanong sa Filipino
sa mga pagsusulit sa Serbisyong Sibil at PRC
3. Pagtuturo, riserts, at pagsulat sa larangan ng
edukasyon
4. Paglalahathala ng mga pananaliksik at mga
publikasyon sa gradwado o higit na mataas na
edukasyon
5. Pagtuturo, o pagsusulat ng mga publikasyon o mga
definitive text sa batas at medisina
6. Pagbuo ng idyomang pedogojikal sa batayang
edukasyon
7. Pagsulat ng mga panukalang o ipinasang batas sa
Wikang Filipino sa kongreso, sa senado, o sa official
gazette
8. Pagsulat ng mga desisyon sa korte sa wikang Filipino
9. Paglilimbag ng mga instruksyon, memo o liham ng
mga negosyo o korporasyon sa Pilipinas sa wikang
Filipino
10. Paglalakip ng mga seksyong Filipino sa pahayagan
11. Pagkakaroon ng mga sayantifik, teknikal at popular
na mga version ng mga limbag sa industriyang
pampublikasyon
 Ano ang Estandardisadong Wika?

Isang wikang tanggap at ginagamit ng

nakararaming tao bilang isang tiyak na talaan ng
mga talasalitaan o bokabularyo sa isang tiyak na
disiplina ng karunungan.
Ang isang mag-aaral na alam ang tamang gamit
ng “rin” at “din” ay naiiba sa isang mag-aaral na
kayang maipahayag ang kanyang saloobin sa
pakikipagtalastasan.

Kaya’t mahihinuha nating naiiba rin sa dalawang

ito ang isang mag-aaral na kayang gamitin ng
wasto ang salita sa isang malinaw na
pakikipagtalastasan.
 Kakayahang Linggwistiko
ay tumutukoy sa pagkakaalam sa tuntunin ng
ponolohiya, morpolohiya, sintaks at
semantiks

Kakayahang komunikatibo
nangangahulugan naman ng abilidad sa
angkop ng paggamit ng mga pangungusap
batay sa hinihingi ng interaksyong sosyal.

Linggwistikong pagtatanghal
ay ang aplikasyon ng sistema ng kaalaman sa
pagsusulat o pagsasalita.
 Alpabetong Filipino
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ,
NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z

Patinig:
A, E, I, O ,U
Katinig:
B, K, D, G, H, L, M, N, Ng, P, R, S, T, W, Y
Karagdagang Titik (mula 1987):
C, F, J, Q, V, X, Z
Patnubay at mga Tuntuning
Panlahat sa Ispeling
1. Sa pagsusulat ng mga katutubong salita at mga
hiram na karaniwang salita na nagsimula na sa
sistema ng pagbaybay sa wikang pambansa ay
susundin pa rin na kung ano ang bigkas ay siyang
sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa

Halimbawa:
bapor (v)
sentro (c)
Kahon (c,j)
2.  Ang dagdag na walong letra ay gagamitin sa:
C,F,J,Ñ,Q,V,X,Z
Pantanging Ngalan
Halimbawa: Tao- Carmelita
Lugar- Canada, Luzon
Sasakyan- Victory liner

Salitang katutubo
mula sa ibang wika sa Pilipinas
Halimbawa:
• caňaocaňao (panseremonyang sayaw ng mga Igorot)
• hadjihadji (lalaking Muslim na nakarating sa Mecca)
• masjijdmasjijd (moske, pook dalanginan)
3. Sa paghahanap ng panumbas sa mga hiram na
salita buhat sa wikang Ingles, maaring sundin ang
mga sumusunod na paraan:
• a. Ang unang pinagkukunan ng mga salitang
maaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang
Filipino.
Halimbawa:
Hiram na Salita Filipino
rule tuntunin
Ability kakayahan
Skill kasanayan
 b. Maaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa
ibang katutubong wika ng bansa
Halimbawa:
pinakbet dinengdeng canao hadji

c. Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at

sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon
sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa Filipino.
Halimbawa:
Ingles Kastila Filipino
check cheque tseke
Liter litro litro
liquid liquido likido
d. Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon
man ay maaaring hindi maunawaan ng nakararami,
hiramin nang tuwiran ang katawagang Ingles at
baybayin ito ayon sa mga sumusunod na paraan:
– Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito
nang walang pagbabago.
Halimbawa:
Salitang Ingles Filipino
reporter reporter
editor editor
soprano soprano
e. Kung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito at
baybayin nang ayon sa simulaing “kung ano ang bigkas ay
siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa”.
Halimbawa:
Salitang Ingles Filipino
meeting miting
leader lider
Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaaring
baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang
konsistensi sa paggamit
Halimbawa:
• baranggay - baranggay
• kongreso - konggreso
• tango - tango (sayaw)
 f. May mga salita sa Ingles o sa iba pang banyagang wika na
makabubuting hiramin nang walang pagbabago sa ispeling. Mga
salitang lubhang di konsistent ang ispeling o lubhang malayo ang
ispeling sa bigkas sapagkat kapag binaybay ayon sa alpabetong
Filipino ay hindi na mababakas ang orihinal na ispeling nito
Halimbawa:
Coach rendezvous
pizza pie sausage
clutch champagne

e. salitang pang-agham at teknikal

Halimbawa:
Calcium x-ray
Quartz Xerox
zinc oxide
Gawain:
Panuto: Baybayin ang mga sumusunod na salita sa wikang
Filipino.

1. Chair 6. Academic
2. Certificate 7. Chocolate
3. Globe 8. Serenade
4. Glory 9. Commonwealth
5. Honest 10. Common sense
Ponolohiya
 Ano ang ponolohiya?
Ang pag-aaral sa mahahalagang tunog ng
wika na nagbibigay kahulugan sa pagbigkas
ng salita o nagbibigay ng ng pagbabago sa
kahulugan ng mga salita ay tinatawag na
PONOLOHIYA O PALATUNUGAN.

Ang tawag sa tunog na may kahulugan din

pero pinakamaliit na bahagi ng wika ay
PONEMA.
 May dalawampu’t isang (21) ponema ng
wikang Filipino labing-anim (16) ang katinig
at lima (5) naman ang patinig.

Ang mga katinig sa Filipino ay ang

sumusunod:
b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y

Ang mga patinig naman ay ang:

a, e, i, o, u
Ponemang Suprasegmental
Tono
 tumutukoy sa pagbaba at pagtaas ng tinig na
nakapagpapabago ng kahulugan.
Diin
 Ito ay tumutukoy sa lakas ng bigkas sa pantig na
binibigyang diin.
Haba
 Tumutukoy sa haba ng bigkas sa patinig at katinig
Hinto
 Tumutukoy sa saglit na paghinto na maaring
panandalian o pang-matagalan
 Kambal katinig
Ano nga ba ang Kambal katinig o klaster? 
Ang Kambal katinig o klaster ay mga salitang
mayroong magkadikit o kabit na dalawang
magkaibang katinig na matatagpuan lamang
sa iisang pantig.

Halimbawa:
Br-aso =Braso Br-uha =Bruha Bl-usa =Blusa
Kw-itis= Kwitis Gr-asa = Grasa
Ang Kambal Katinig o Klaster ay maaari rin
makita sa gitna at hulihan.

Halimbawa:
Kontrata Kontrabida Kumpleto Eskwela Sobre
 
Halimbawa ng Kambal katinig o Klaster sa
hulihan:
Kard Nars Relaks Indeks
 Pares Minimal
Mga salitang magkatunog subalit magkaiba
ng kahulugan.

Pala bala
Misa Mesa
Pantay panday
Alok alog
irog ilog
kawa gawa
 Diagrapo
Ito ay may tunog na /ŋ/ na binubuo ng dalawang
katinig na n at g.

ngipin nguso ngiti Ngayon

banga langit nganga Ango

Morpolohiya
 makaagham na pag-aaral sa pagbuo ng mga
salita sa pamamagitan ng pinakamaliit na yunit
ng isang salita o morpema.

Hal.
Madamo
Ma ┼ (Close class o bound morpheme)
┼ damo (open class o free morpheme)
Dalawang bahagi ng Morpema:
Nagsasaliksik ang mga mag-aaral sa
silid-aklatan.

Kahulugang Leksikal- kapag ang salita ay

pangnilalaman.
Nagsasaliksik, mag-aaral, silid-aklatan
Kahulugang pangkayarian- binubuo ng salita o
katagang walang kahulugan
ang, mga, sa
Gawain B.
Panuto: Ilagay ang mga katumbas na pares
minimal sa ibaba.
Gulong
Buhok
Talon
Libro
Bakal
Awit
Gawain C
Panuto: Tukuyin ang klaster, Diptonggo at
Diagrapo sa mga ss. na pangungusap.
1. Nabasag ang panga ng boksingero.
2. Tinandaan niya ang plaka ng sasakyan.
3. Umuwi ang dalaga sa kanilang bahay.
4. Palaging sundin ang gabay ng iyong
magulang.
5. Ang pritong manok ay nginuya niyang mabuti.
Mga bahagi ng pananalita
A. Mga salitang pangnilalaman

1. Pangngalan
2. Panghalip
3. Pandiwa
4. Pang-uri
5. Pang-abay
 PANGNGALAN
Ang PANGNGALAN ay salitang tinutukoy ang
ngalan ng tao, bagay, pook, hayop o pangyayari.
Dalawang uri ng PANGNGALAN:
1. Pangngalang Pambalana
• Karaniwang ngalan ng tao, bagay, hayop,
pook o pangyayari
Halimbawa: lapis, papel, babae, lalaki,
simbahan, ibon
 PANGNGALAN
Ang PANGNGALAN ay salitang tinutukoy ang
ngalan ng tao, bagay, pook, hayop o pangyayari.
Dalawang uri ng PANGNGALAN:
2. Pangngalang Pantangi
• Tumutukoy sa natatanging ngalan
Halimbawa: Carmona, Jose, SM, Lucena
 PANGHALIP
Ang PANGHALIP ay bahagi ng pananalita na inihahali o
ipinapalit sa pangngalan upang mabawasan ang paulit-ulit
na pagbanggit sa pangngalan na hindi magandang
pakinggan.
Uri at Halimbawa:
1. Panao - ako, siya, sila
2. Paari - akin, kaniya, kanila, amin
3. Pananong - sino, ano, kailan
4. Pamatlig - dito, doon
5. Pamilang - ilan, marami
6. Panaklaw - madla, pangkat
 PANDIWA
Ang PANDIWA ay bahagi ng pananalita na nagsasaad
ng kilos o galaw.
Uri ng Pandiwa:
1. Payak- ito ay ipinalalagay na ang simuno.
Halimbawa: Ang nagsusulat ay ang aming guro.
2. Palipat- ito ay may simuno at tuwirang layon
Halimbawa: Naglinis ng hardin si Nena.
3.Katawanin- ito ay may simuno ngunit walang layong
tumatanggap.
Halimbawa: Ang matiyaga’y nagwawagi.
 PANG-URI
Ang PANG-URI ay isang bahagi ng pananalita na
binabago ang isang pangngalan, karaniwang
sinasalarawan nito o ginagawang mas partikular ito.
Ang pang-uri ay nagbibigay ng turing sa isang
pangngalan o panghalip.
Halimbawa:
– Matamis ang inihaing mangga ni Aling Ising.
– Napakaganda nga ng bistidang iyan!
– Siya ay higit na matalino kaysa sa kanyang kuya.
– Ang sasakyan ay kulay pula.
– Libu-libong tao ang dumagsa sa pagtitipon.
 PANG- ABAY
Ang Pang-abay ay bahagi ng pananalitang
nagbibigay turing sa pandiwa,
pang-uri, o kapwa pang-abay. Ang mga pang-abay ay
nagsasabi ng kung paano, kalian, saan at gaano.
Halimbawa:
• Taimtim na pinakinggan ang kanyang awitin
hanggang sa huling nota.
• Dahan-dahan siyang lumakad.
• Sumayaw si Ana at Luis sa unahan.
• Manunuod kami ng pelikula bukas
B. Mga salitang pangkayarian

1. Pangatnig
2. Pang-ukol
3. Pang-angkop
4. Pantukoy
5. Pangawing
 PANGATNIG
Ang PANGATNIG ay ang mga salita o lipon ng mga
salita at kataga na ginagamit sa pag-uugnay ng isang
salita sa kapwa salita, ng isang parirala sa kapwa parirala,
o ng isang pangungusap sa kapwa pangungusap.

Halimbawa:
Ngunit
Datapawat
Sapagkat
Dahil
 PANG-UKOL
Ang PANG-UKOL ay bahagi ng pananalitang nag-uugnay sa
pangngalan, panghalip, pandiwa at pang-abay na pinag-uukulan
ng kilos, gawa, ari, balak o layon.

Dalawang pangkat ng Pang-ukol

1. Ginagamit na pangngalang pambalana : ukol sa, laban sa,
hinggil sa,
ayon sa, tungkol sa, para sa.
Mga Halimbawa:
1. Ukol sa pilipino ang paksa ng usapin.
2. Ang mga piling manggagawa ay binigyan ng bonus
3. Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.
 PANG-UKOL
2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao - ang gawa, ari, layon, at
kilos ay para lamang sa ngalan ng tao tulad ng: ukol kay, laban
kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay.

Mga Halimbawa:
1. Ang gantimpalang pera ay ukol kay Maria.
2. Para kay Juan ang pagkaing ito.
3. Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.
4. Ang kanyang nilutong adobo ay para sa lahat.
5. Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating
kaalaman.
 PANG-ANGKOP
Ang PANG-ANGKOP ay mga katagang nag-
uugnay sa magkakasunod na salita sa
pangungusap upang maging madulas o magaan
ang pagbigkas ng mga ito.
Ginagamit din ang pang angkop upang pag-
ugnayin ang mga panuring at ang mga salitang
binibigyang turing nito.
Uri ng PANG-ANGKOP
1. Pang-angkop na na - Ito ay nag-uugnay ng dalawang salita na
kung saan ang naunang salita ay nagtatapos sa mga katinig maliban
sa titik n. Isinusulat ito nang kahiwalay sa mga salitang pinag-
uugnay.
Halimbawa:
Ang malinis na hangin ay ating kailangan.
Ang nauunang salita ay malinis na nagtatapos sa titik s na isang
katinig.
2. Pang-angkop ng ng - Ito ay isinusulat karugtong ng mga salitang
nagtatapos sa mga patinig (a, e, i, o u).
Halimbawa:
Pinipigil ng malalaking ugat ng mga puno ang baha.
Ang pang-angkop na ng ay idinugtong sa salitang malalaki na
nagtatapos sa titik i na isang patinig.
Ang pang-angkop na -ng ay nag-uugnay rin sa mga
salitang magkakasunod na kung saan ang naunang salita
ay nagtatapos sa katinig na n.
Ngunit hindi ito isinusulat sa ganitong anyo. Ang titik na
n sa hulihan ng salita ay kinakaltas na lamang. Kaya ang
pang-angkop na -ng at hindi g ang ginamit.
Halimbawa:
luntian ng halaman - luntiang halaman
Maraming banging matatarik sa ating bansa.

3. Pang-angkop na g - ginagamit kung ang salitang

durugtungan ay
nagtatapos sa titik na n.
 PANTUKOY
Ang PANTUKOY ay katagang ginagamit sa pagtukoy sa tao,
bagay, lunan o pangyayari. Ito'y nahahati sa dalawang uri.
1. Pantukoy na Pambalana - tumutukoy sa mga pangngalang
pambalana ang, ang mga, mga
• ang (isahan)
Halimbawa: Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa kanyang
mga nasasakupan.
• ang mga (maramihan)
Halimbawa: Nagtulung-tulong ang mga mag-aaral sa paggawa
ng collage.
• mga (maramihan)
Halimbawa: Ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga
tagasunod.
2. Pantukoy na Pantangi - tumutukoy sa pangngalang pantangi (tiyak na
tao) si, sina, ni, nina, kay, kina
- si (isahan)
Halimbawa: Si Gng. Roa ay isang mabuting guro.
- sina (maramihan)
Halimbawa: Nanguna sa paglilinis ng baranggay sina G. at Gng. dela
Cruz.
- ni (isahan)
Halimbawa: Napagalitan ni Coach Gab ang mga manlalaro dahil hindi
sila dumating sa oras.
- nina (maramihan)
Halimbawa: Hindi ikinatuwa ng guro ang pag-aaway nina Elsa at Luis.
- kay (isahan)
Halimbawa: Ibinahagi ni Sofia ang kanyang panghimagas kay Sam.
- kina (maramihan)
Halimbawa: Nakipagkasundo na si Elai kina Juan at Pedro.
 PANGAWING
Ang PANGAWING ay nagpapakilala ng ayos ng mga bahagi ng
pangungusap.
Ang AY ay palatandaan ng ayos ng pangungusap. Ibinabadya nito
ang karaniwang ayos pangungusap. Ang una ang panag-uri sa
paksa ay nilalagyan ng pagbabago. Palataandaan ito na inilipat ng
posisyon ang bahaging paksa ng pangungusap. Ito ay pang-
dugtong sa mga pangungusap na di-karaniwang ayos

• Halimabawa:
- Ako ay galing sa kusina.
4. May ilang salitang hiram na maaring baybayin
sa dalawang kaanyuan nguni’t kailangan ang
konsistensi sa paggamit.