BÀI 3

ĐIỀU HÒA
HOẠT ĐỘNG GEN
 NỘI DUNG
NỘI DUNG
CÓ PHẢI CÁC GEN LUÔN LUÔN HOẠT ĐỘNG?
I. Khái niệm
Bộ gen người có khoảng 20.000-25.0000 gen

Nếu luôn tổng hợp sản phẩm thì sản phẩm tạo ra
phải giống nhau ở mọi lứa tuổi, tại sao thanh niên
lại nhanh lớn?

Các gen tổng hợp kháng thể chỉ tổng hợp khi cơ
thể mắc bệnh đó.
 NỘI DUNG
NỘI DUNG Điều hòa hoạt động gen: là điều hòa lượng sản
phẩm mà gen tạo ra.
I. Khái niệm
Điều hòa hoạt động gen ở sinh vật NHÂN SƠ: chủ
yếu là ĐIỀU HÒA PHIÊN MÃ.

Gen có phiên mã
gen hay không phiên
mã ?
 Điều hòa
NỘI DUNG phiên mã
NỘI DUNG
Điều hòa hoàn
thiện ARN
I. Khái niệm
Điều hòa sự vận
chuyển ARN

Điều hòa
dịch mã

Điều hòa
sau dịch mã

Ở sinh vật nhân thực: nhiều cấp độ + phức tạp

 NỘI DUNG Mô hình Operon. Lac ở vi khuẩn E.Coli
NỘI DUNG
của Jacop và Mono

I. Khái niệm

II. ĐIỀU HOÀ HĐ GEN Ở

SV NHÂN SƠ

1. Mô hình cấu trúc operon

Lac
 Gen điều hòa R: Tổng hợp protein ức chế
NỘI DUNG
NỘI DUNG (NẰM NGOÀI OPERON)

I. Khái niệm

II. ĐIỀU HOÀ HĐ GEN Ở

SV NHÂN SƠ Vùng P: mang tín hiệu khởi đầu quá

trình phiên mã

OPERON
OPERON
1. Mô hình cấu trúc operon
Vùng O: gắn với protein ức chế

Lac
Nhóm gen cấu trúc Z,Y,A: mã hoá
enzyme phân giải đường Lac
 NỘI DUNG HOẠT
HOẠTĐỘNG
ĐỘNGCỦA
CỦAGEN
GEN
NỘI DUNG

I. Khái niệm
KHÔNG CÓ
CÓ ĐƯỜNG
II. ĐIỀU HOÀ HĐ GEN Ở ĐƯỜNG

SV NHÂN SƠ
CÓ KHÔNG
1. Mô hình cấu trúc operon Lac
PHIÊN PHIÊN
2. Cơ chế hoạt động
MÃ MÃ
“CÓ CÓ – KHÔNG KHÔNG”
 Khi
Khimôi
môitrường
trườngkhông
khôngcó
cóđường
đường
ARN

P R P O Z Y A

PROTEIN ỨC CHẾ BÁM VÀO VÙNG

VẬN HÀNH (O) NGĂN CẢN QUÁ
TRÌNH PHIÊN MÃ
PROTEIN ỨC CHẾ  GEN Z Y A KHÔNG PHIÊN MÃ
(LUÔN TỔNG HỢP)
 Khi
Khimôi
môitrường
trườngcó
cóđường
đường
ARN

P R P O Z Y A

ĐƯỜNG LAC BÁM VÀO PROTEIN

ỨC CHẾ  MẤT CẤU TRÚC
KHÔNG GIAN.
KHÔNG THỂ BÁM VÀO VÙNG O
 GEN Z Y A PHIÊN MÃ TỔNG
PROTEIN ỨC CHẾ
HỢP ENZIM PHÂN GIẢI ĐƯỜNG
(LUÔN TỔNG HỢP) Đường Lactose
 Khi
Khimôi
môitrường
trườngcó
cóđường
đường
ARN

P R P O Z Y A

Protein A Protein Z
Protein Y

PROTEIN ỨC CHẾ
(LUÔN TỔNG HỢP) Đường Lactose
1 mARN duy nhất 3 protein Z, Y, A
Khi
Khimôi
môitrường
trườngcó
cóđường
đường
 - Gen R luôn phiên mã ngay cả khi môi trường có
NỘI DUNG
NỘI DUNG đường và không có đường Lactozo.
- Số lần phiên mã của nhóm gen cấu trúc Z, Y, A là
I. Khái niệm
bằng nhau.

II. Các cấp độ - Số lần nhân đôi của nhóm gen cấu trúc Z, Y, A và
cả gen điều hòa (R) có số lần nhân đôi là bằng nhau.
III. Mô hình Operon - Khi phiên mã, nhóm gen cấu trúc tạo ra 01 mARN
duy nhất rồi từ đó dịch mã tạo ra 3 chuỗi polipeptide =>
IV. Cơ chế hoạt động của
Enzyme phân giải đường Lac.

mô hình Operon Lactose - Khi một gen cấu trúc bị đột biến gen thì các gen
cấu trúc khác không bị ảnh hưởng.
V. GHI NHỚ
 NỘI DUNG - Khi gen điều hòa (R) bị đột biến dẫn đến không
NỘI DUNG
tổng hợp được protein ức chế thì nhóm gen cấu trúc Z,
I. Khái niệm
Y, A luôn phiên mã.
II. Các cấp độ - Đột biến ở vùng khởi động (vùng P) làm cho emzim

III. Mô hình Operon ARN polimeraza không bám vào để khởi đầu phiên mã

được => các gen cấu trúc không phiên mã.

IV. Cơ chế hoạt động của
- Đột biến ở vùng vận hành (vùng O) làm cho protein
mô hình Operon Lactose
ức chế không thể bám vào => nhóm gen cấu trúc luôn
V. GHI NHỚ phiên mã.
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
Phát biểu Đúng/ Sai

1. Điều hòa hoạt động gen chỉ có sau phiên mã.

2. Gen R phiên mã 1 lần thì nhóm gen Z, Y, A phiên mã 1 lần.

3. Gen R nhân đôi 1 lần thì nhóm gen Z, Y, A nhân đôi 1 lần.

4. Khi có đường Lactozo, các gen Z, Y, A tiến hành phiên mã.

5. Tín hiệu khởi đầu quá trình phiên mã các gen Z, Y, A ở vùng điều  
hòa (Operator).
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
Phát biểu Đúng/ Sai

6. Protein ức chế bị bất hoạt khi có đường Lactozo do mất cấu trúc
không gian.

7. Protein ức chế nằm trong cấu trúc Operon.Lac.

8. Điều hòa hoạt động gen là điều hòa lượng sản phẩm mà gen tạo ra.

9. Ở người không có điều hòa hoạt động gen.

10. Gen điều hòa R # Z, Y, A quy định tổng hợp protein ức chế.
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
Phát biểu Đúng/ Sai

11. Khi môi trường có đường, protein ức chế bị mất cấu trúc không
gian do đường gắn với protein ức chế.

12. Gen phân mảnh không có điều hòa hoạt động gen.

13. Chỉ gen Z mới tạo được enzyme phân giải đường lactose.

14. Gen Z, Y, A qua phiên mã thu được 3 mARN khác nhau.

15. Gen Z, Y, A dịch mã tạo ra 3 phân tử protein khác nhau.

TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
2.1: Trong mô hình cấu trúc của opêron Lac, vùng vận hành là nơi :
A. prôtêin ức chế có thể liên kết làm ngăn cản sự phiên mã.
B. ARN pôlimeraza bám vào và khởi đầu phiên mã.
C. mang thông tin quy định cấu trúc prôtêin ức chế.
D. chứa thông tin mã hoá các axit amin trong phân tử prôtêin cấu trúc.
2.2: Theo Jacôp và Mônô, các thành phần cấu tạo của opêron Lac gồm:
A. gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng khởi động (P).
B. vùng vận hành (O), nhóm gen cấu trúc, vùng khởi động (P).
C. gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng vận hành (O).
D. gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng vận hành (O), vùng khởi động (P).
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
2.3: Trong cơ chế điều hoà hoạt động của opêron Lac, sự kiện nào sau đây diễn ra cả
khi môi trường có lactôzơ và khi môi trường không có lactôzơ?
A. ARN pôlimeraza liên kết với vùng khởi động của opêron Lac và tiến hành phiên mã.
B. Một số phân tử lactôzơ liên kết với prôtêin ức chế.
C. Gen điều hoà R tổng hợp prôtêin ức chế.
D. Các gen cấu trúc Z, Y, A phiên mã tạo ra các phân tử mARN tương ứng.
2.6: Điều hòa hoạt động gen là gì?
A. Là điều hòa lượng nhiễm sắc thể có trong tế bào.
B. Là điều hòa trình tự các nucleotide của gen.
C. Là điều hòa lượng sản phẩm mà gen tạo ra.
D. Là quá trình tổng hợp Operon.Lac.
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM

2.4: Khi nói về operon Lac ở vi khuẩn E.Coli, có bao nhiêu phát biểu sai?
I. Gen điều hòa (R) nằm trong thành phần của opêron Lac.
II. Vùng vận hành (O) là noi ARN pôlimeraza bám vào và khởi đầu phiên mã.
III. Khi môi trường không có latozơ thì gen điều hòa (R) không phiên mã.
IV. Khi gen cấu trúc A và gen cấu trúc Z đều phiên mã 12 lần thì gen cấu trúc Y
cũng phiên mã 12 lần.
A. 4. B. 2. C. 3. D. 1.
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM

2.5: Phát biểu nào dưới đây là đúng khi nói về hoạt động của Operon.Lac?
A. Khi môi trường có đường, đường lactozo sẽ gắn với protein ức chế làm protein
ức chế tăng hoạt tính.
B. Khi môi trường có đường, protien ức chế đóng vai trò là chất cảm ứng.
C. Khi môi trường không có đường, gen điều hòa (R) không phiên mã.
D. Khi môi trường không có đường, protein ức chế gắn vào vùng vận hành (O)
ngăn cản quá trình phiên mã của nhóm gen cấu trúc Z, Y, A.
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM

2.9: Opêrôn Lac của E coli ở trạng thái hoạt động khi:
A. Môi trường xuất hiện lactôzơ B. Khi gen điều hòa (R) hoạt động.
C. Môi trường không có lactôzơ D. Môi trường thừa prôtêin ức chế.
2.10: Trong hoạt động của Opêron - Lac ở vi khuẩn E.coli, chất cảm ứng
(lactôzơ) có vai trò:
A. Hoạt hóa ARN- pôlimêraza B. Ức chế gen điều hòa
C. Hoạt hóa vùng khởi động D. Vô hiệu hóa prôtêin ức chế
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
2.7: Có bao nhiêu nhận định đúng khi nói về điều hòa hoạt động gen?
I. Điều hòa hoạt động gen xảy ra ở tất cả mọi loài sinh vật.
II. Trong cơ chế điều hòa hoạt động của opêron Lac ở vi khuẩn E.coli. Khi không có
đường lactôzơ thì prôtêin ức chế vẫn được tổng hợp.
III. Gen điều hòa không nằm trong cấu trúc của opêron Lac.
IV. Opêron gồm các gen cấu trúc không liên quan về chức năng.
A. 3 B. 2 C. 1 D. 4
TRẮC
TRẮCNGHIỆM
NGHIỆM
2.8: Khi nói về opêron Lac ở vi khuẩn E.Coli, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?
I. Nếu xảy ra đột biến ở giữa gen cấu trúc A thì có thể làm cho prôtêin do gen này quy
định bị bất hoạt.
II. Khi prôtêin ức chế liên kết với vùng vận hành thì các gen cấu trúc Z, Y, A không
được phiên mã.
III. Nếu xảy ra đột biến ở gen điều hòa R làm cho gen này không được phiên mã thì
các gen cấu trúc Z, Y, A cũng không được phiên mã.
IV. Khi môi trường không có lactôzơ thì prôtêin ức chế do gen điều hòa R quy định
vẫn được tổng hợp.
A. 3. B. 4. C. 2. D. 1