Chương 2

Thông Số Tính Toán

PGS. TS. Nguyễn Hữu Hiếu
nhhieubk@hcmut.edu.vn

1/33
 Nội dung
2.1. Yêu cầu vaät lieäu
2.2. Ăn mòn & ñoä beàn cuûa vật liệu
2.3. Tính chaát vaät lieäu
2.4. Thoâng soá tính toaùn
a) Nhieät ñoä
b) Áp suất
c) Ứng suất
d) Caùc heä soá veà an toaøn, moái
haøn vaø boå sung beà daøy
2.5. Các dạng thiết bị chịu áp

2/33
 2.1. Yeâu caàu vaät lieäu cheá taïo thieát bò hoùa
chaát
 Ñaït ñoä beàn aên moøn hoùa hoïc vaø cô hoïc, chòu nhieät,

chòu rung ñoäng trong ñieàu kieän vaän haønh

 Khoái löôïng caøng nhoû caøng toát

 Deã gia coâng, laép ñaët, thay theá

 Deã veä sinh
 Giaù thaønh reû, deã kieám (phoå bieán)

3/33
2. 2. Ăn moøn vaät lieäu
 Ăn mòn đồng đều
 Ăn mòn điểm (~ 10 mm)
 Ăn mòn giữa các tinh thể: rất nguy hiểm vì lan

ra rất nhanh và không kiểm soát được bằng

mắt thường
Taùc haïi cuûa aên moøn vaät lieäu
 Phaù huûy vaät lieääu, laøm giaûm ñoää beàn cuûa thieát bò
Laøm nhieãm baån nguyeân lieäu, saûn phaåm, aûnh
höôûng ñeán
quy trình coâng ngheä, tieâu chuaån chaát löôïng saûn
phaåm, 4/33
2.2. Ăn moøn vaät lieäu
Phöông phaùp ñaùnh giaù ñoä beàn cuûa kim loaïi
THANG ÑOÄ BEÀN AÊN MOØN CUÛA CAÙC KIM LOAÏI
NHOÙM CAÁP Toác ñoä aên moøn, v (mm/naêm)
Hoaøn toaøn 1 < 0,001
beàn
Raát beàn 2 0,001  0,005
3 0,005  0,01
Beàn 4 0,01  0,05
5 0,05  0,1
Beàn vöøa 6 0,1  0,5
7 0,5  1,0
Ít beàn 8 1,0  5,0
9 5,0  10
Khoâng beàn 10 > 10
v : Toác ñoäaên moøn, mm/naêm
G 
v  8,76 2
G : Löôïng vaät lieäu bòaên moøn, g/m .h
  3
ρ : Khoái löôïng rieâng cuûa vaät lieäu, kg/dm 5/33
 CÔ TÍNH Kyù hieäu Ñôn vò

2.3. Caùc tính chaát cuûa vaät lieäu

Module ñaøn hoài E
Öùng suaát keùo 
Öùng suaát neùn n
Öùng suaát uoán u
Öùng suaát xoaén 
Öùng suaát caét ca
Giôùi haïn beàn keùo B
N/mm2
Giôùi haïn beàn neùn Bn N/m2

Giôùi haïn beàn uoán Bu

Giôùi haïn beàn xoaén B
Giôùi haïn beàn caét Bca
Giôùi haïn chaûy c
Giôùi haïn beàn laâu bl
Giôùi haïn bieán daïng deûo d
Ñoä dai va ñaäp Ak J/mm2 (J/m2)
Ñoä cöùng Brinen HB
Ñoä cöùng Rocoen HR
Ñoä cöùng theo thang Mooc
Ñoä voõng mm
Ñoä daõn daøi töông ñoái khi keùo  %
Ñoä co a
Ñoä co ngang  % 6/33
2.3. Caùc tính chaát cuûa vaät lieäu

TÍNH CHOÁNG AÊN Kyù Ñôn vò

MOØN hieä
LYÙ TÍNH Kyù Ñôn vò u
hieäu
Toác ñoä aên moøn v mm/naêm
Khoái löôïng rieâng  kg/m3
(kg/dm3) TÍNH COÂNG NGHEÄ
Ñoä thaåm thaáu T mm/naêm Phöông phaùp ñuùc
Heä soá daãn nhieät  W/m.K Phöông phaùp reøn
Heä soá nôû daøi t K–1 Phöông phaùp haøn
Heä soá Poatxong  Phöông phaùp caét, goït
Nhieät ñoä noùng tc K Phöông phaùp nhieät luyeän, …
chaûy
Nhieät dung rieâng c J/kg.K GIAÙ THAØNH
Ñieän trôû suaát  .mm2/m Chi phí vaät tö
Ñoä xoáp % Chi phí gia coâng

7/33
2.4. Thông số tính toán
 Nhieät ñoä laøm vieäc (tm): laø nhieät ñoä cuûa moâi
tröôøng
trong TB ñang thöïc hieän caùc QTCN ñònh tröôùc
 Nhieät ñoä tính toaùn (tT): laø giaù trò nhieät ñoä
duøng
trong quaù trình thieát keá, tính toaùn

8/33
 Aùp suaát laøm vieäc (pm): laø aùp suaát cuûa moâi tröôøng trong TB
sinh ra
2.4.khiThông số tính toán
thöïc hieän caùc QTCN (khoâng keå aùp suaát taêng töùc thôøi:
10% aùp
suaát laøm vieäc)
 Aùp suaát tính toaùn (p): laø giaù trò aùp suaát söû dụng trong quaù
trình thieát
keá, tính toaùn ñoä beàn vaø ñoä ổn ñònh cuûa TB
 Aùp suaát goïi (quy öôùc, py): laø aùp suaát cöïc ñaïi cuûa moâi
tröôøng trong
TB cho pheùp söû duïng (khoâng keå aùp suaát thuûy tónh) taïi 20 oC

(neáu t > 20 oC thì aùp suaát goïi giaûm töông öùng)

 Aùp suaát thöû (pt): laø aùp suaát duøng ñeå thöû ñoä beàn vaø ñoä
kín cuûa TB
9/33
2.4.
ỨngThông số tính
suất cho toán
pheùp tieâu chuaån ([]*): laø ứng
suất ñaëc tröng cho ñoä beàn cuûa vaät lieäu ôû
nhieät ñoä
tính toaùn vaø chòu aûnh höôûng bôûi phương
pháp gia
coâng vaät lieäu
 Ứng suất cho pheùp ([]): laø ứng suấtcho pheùp
tieâu
chuaån sau khi hieäu chænh

10/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số an toaøn (nB, nc, nbl, nd): ñaëc tröng cho phương pháp
gia coâng treân töøng loaïi vaät lieäu khaùc nhau
 Hệ số hieäu chænh (): ñaëc tröng cho ñieàu kieän laøm
vieäc cuï
theå
 Hệ sốcuûa
beànTB (moâi
moái tröôøng
haøn trongtröng
(h): ñaëc TB) cho ñoä beàn cuûa

 moái
Hệ số boå sung beà daøy (C): ñaëc tröng cho phương pháp
gheùp so vôùi ñoä beàn cuûa vaät lieäu nguyeân baûn
gia
coâng, ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå cuûa TB, tieâu
chuaån thöïc
teá (aên moøn hoùa hoïc, baøo moøn cô hoïc, sai leäch khi
gia
coâng, laép gheùp, quy troøn kích thöôùc tieâu chuaån) 11/33
2.4. Thông số
 Nhieät ñoä tínhtính toán
tTtoaùn
= max (tm) (tm: moâi tröôøng 2 beân tieáp xuùc vôùi thaønh
TB)
tT = max (tm) + 20 oC (TB coù boïc caùch nhieät)
 t T  Ma x ( t m )  5 0 o C
(Thaønh TB tieáp xuùc tröïc tieáp
 vôùi khí noùng, gia nhieät baèng
 t T  2 50 o C
Caùc TB trao ñoåi nhieät, ngoïn löûa, theo
tT tính ñieän)phương pháp kyõ thuaät
e
nhieät.
Aùp suaát tính
 p : aùp suaát tính toaùn, N/m 2
toaùn p  p  p 
 p m : aùp suaát laøm vieäc cuûa moâi tröôøng, N/m
2

m tt  p : aùp suaát thuûy tónh (coùchöùa chaát loûng), N/m 2

  tt
p tt   g H 
ρ : khoái löôïng rieâng cuûa chaát loûng, kg/m
3

 2
Neáu ptt  5%p, thì boû  g : gia toá
c troïn g tröôø
n g, m/s
H : chieàu cao coät loûng, m
qua
Ñoái vôùi caùc thaùp cao, p tính cho töøng khu vöïc theo chieàu cao cuûa thaùp
Ñoái vôùi caùc chi tieát ñuùc coù pm < 0,2 N/mm2, thì p  0,2 N/mm2
Ñoái vôùi caùc TB chöùa khí, thì p  p (50oC) 12/33
2.4. Thông số tính toán
Aùp suaát tính toaùn (p) trong thieát bò duøng ñeå chöùa, cheá bieán moät soá chaát khí vaø moâi
tröôøng chaùy, noå

Aùp suaát laøm vieäc cuûa moâi tröôøng, pm Aùp suaát tính toaùn, p Aùp suaát (dö) ôû xupap an toaøn, pxp
(N/mm2) (N/mm2)
(N/mm2)
Khoâng coù aùp suaát V < 30m3 0,01
–
dö V  30m3 0,005
< 0,05 0,06 pm + 0,03
0,05  0,07 0,1
1,2p m pm + 0,04

  0 ,3
0,07  0,3 pm + 0,05

0,3  6,0 1,15pm

1,2pm
> 6,0 1,1pm
Nhoùm C3 (propan, propylen, …)  1,8 –
Nhoùm C4 (butan, butylen, divinyl, izobutan,
 0,6 –
izobutylen, …)
Nhoùm C5 (izopren, pentan)  0,3 –

NH3  1,6 –

Freon – 12  1,0 –

SO2  0,8 –
13/33
2.4. Thông số tính toán
 Aùp suaát goïi
GIAÙ TRÒ AÙP SUAÁT GOÏI (py) ÑOÁI VÔÙI CAÙC THIEÁT BÒ TIEÂU CHUAÅN

Aùp suaát goïi, py (N/mm2)

– – – – – – – – – 0,07 –

0,1 – 0,16(*) 0,2(*) 0,25(*) 0,3 0,4(*) 0,5(*) 0,6 – 0,8

1,0 1,25 1,6 2,0 2,5 3,2 4,0 5,0 6,4 – 8,0

10 12,5 16 20 25 32,5 40 50 63 70 80

100 125 160 200 – – – – – – –

(*) Duøng cho caùc chi tieát kim loaïi

maøu

14/33
2.4.
 AùpThông số
suaát
tính toán
thöû
AÙP SUAÁT THÖÛ TIEÂU CHUAÅN (p ) ÑEÅ THÖÛ CAÙC THIEÁT BÒ LAØM VIEÄC COÙ
t
AÙP SUAÁT DÖ

Aùp suaát tính toaùn, Aùp suaát thöû, pt

Daïng cheá taïo TB
p (N/mm2) (N/mm 2
)
 p  
20
 0 ,05  g H
  
 t

  0 ,06
< 0,05 
 
 1,5 p  20
 g H

    t

  0 ,1
Haøn 0,05  0,07 

 
 1,5 p  20
 g H

    t

  0 ,3
0,07  0,5 

 
 1,25 p  20
 g H

  
t
  p  0 ,3
Haøn, reøn  0,5 
 
 1,5 p  20
 g H

    t

Khoâng phuï thuoäc vaøo   p  0 ,3


Ñuùc
aùp suaát
Caùc TB laøm vieäc ôû chaân khoâng vôùi pm > 600 N/m2 (60 mmH2O), thì pt ~ 0,2
2
15/33
2.4.

Thông số tính toán
Aùp suaát
thöû
Caùc TB coù ñaùy (naép) phaúng:
 1 s 0 ,93 0 ,55
   1
  1  0 ,43 d s 2 1  0 ,43 d s 2 
1 
s2 

 Dt D t D t  Dt 
 
  
t
d  s 
2

 p t  11,2 c  1  0 ,86  2 

  3  D t  D t 
 2
   d  s2   s 
2

1,75  c 1,15  1  0 ,86       

t

   D t   s    D t 
Trong ñoù:
d: đường kính tính đến tâm đệm bít kín, mm
Dt: ñöôøng kính trong cuûa ñaùy (naép), mm
s: beà daøy cuûa ñaùy (naép), mm
s2: beà daøy cuûa thaân truï, mm
σ ct 16/33
: Giới hạn chaûy cuûa vaät lieäu, N/mm2
2.4. Thông số tính toán
 Ứng suấtcho pheùp tieâu  Bt  Ct  bt l
 
     dt

chuaån n
 B n
 C n
 b l 4
 1 2 3
Löïa choïn coâng thöùc ñeå xaùc ñònh ứng suấtcho pheùp tieâu chuaån []*
Cuûa caùc kim loaïi cô baûn
Vaät lieäu Nhieät ñoä tính toaùn, tT Coâng thöùc xaùc ñònh []*

 380oC Min [(1), (2)]

Carbon
> 380oC Min [(2), (3), (4)]

 420oC Min [(1), (2)]

Theùp Hôïp kim thaáp
> 420oC Min [(2), (3), (4)]

 525oC Min [(1), (2)]

Hôïp kim lôùp austenit
> 525oC Min [(2), (3), (4)]

Nhoâm, ñoàng vaø hôïp kim cuûa chuùng Khoâng quy ñònh Min [(2), (3)]

Titan vaø hôïp kim cuûa chuùng1 Min [(1), (2), (3)]
Xaùc ñònh theo Lasinxki A. A. vaø Tonchinxki A. P.
(1)

Chæ söû duïng coâng thöùc (4) khi khoâng coù soá lieäu veà Giới hạn bền laâu.
Ứng suấtcho pheùp tieâu chuaån phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä ñöôïc theå hieän treân hình 1.1 vaø 1.2, neáu t < 0 oC thì choïn Ứng suấtcho
pheùp tieâu chuaån taïi 200C
 t
σ t
σ t
Ñoái vôùi vaät lieäu gioøn    B
σ 

n
Bn
σ 

u
Bu
τ   τ   σ 
 
ca


(gang, ñoàng thanh)

n B n B n B
             7  , khi xoaénvaøcaét
hay phi kim  1 , khi keùo  5  , khi neùn  6  , khi uoán 17/33
 Ứng suấtcho pheùp tieâu
chuaån

18/33
2.4. Thông số tính toán

• Đường biểu diễn sự co dãn – Ứng suất

19/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số an toaøn
Giaù trò caùc hệ số an toaøn ñoái vôùi caùc kim loaïi cô baûn

Theùp carbon, hôïp kim thaáp, hôïp kim, hôïp kim cao, titan vaø hôïp
kim cuûa chuùng

Caùn vaø reøn Ñuùc Nhoâm, ñoàng

Hệ sốan toaøn vaø hôïp kim
cuûa chuùng
Aùp suaát dö Aùp suaát dö Khi kieåm tra
Ôû ñieàu kieän
trong TB < trong TB  chaát löôïng
khaùc
0,5N/mm2 0,5N/mm2 rieâng bieät

nB 2,6 3,25 3,6 3,5

nc 1,65 1,5 –
1,85 2,1
nbl 1,5 1,5

nd 1,0 – – –

Ñoái vôùi vaät lieäu gioøn (gang, ñoàng thanh) chòu taûi troïng tónh: n B = 4  5
Vaät lieäu gioøn : n B  5

Ñoái vôùi vaät lieäu phi kim chòu taûi troïng tónh:
Vaät lieäu deûo : n B  4
Ñoái vôùi chi tieát chòu taûi troïng ñoäng: nB  1,5 laàn so vôùi luùc chòu taûi
troïngvôùi
Ñoái tónhchi tieát chòu taûi troïng bieán thieân coù chu kyø: n B  2 laàn so vôùi luùc chòu taûi
20/33
2.4. Thông số tính toán
 Ứng suất cho pheùp
   
   

 Hệ số hieäu chænh
ÑIEÀU KIEÄN VAÄN HAØNH HỆ SỐ HIEÄU CHÆNH,

TB chöùa hay cheá bieán caùc chaát ñoäc,
chaát deã noå coù aùp suaát cao, ñoát noùng 0,9
baèng ngoïn löûa, khoùi loø hay baèng ñieän

TB coù boïc caùch nhieät 0,95

Caùc tröôøng hôïp coøn laïi 1,0

21/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số bền mối hàn
Hệ số bền mối hàn , h ĐỐI VỚI CÁC CHI TIẾT BẰNG KIM LOẠI
Hệ sốbeàn moái haøn, h
Daïng moái Vaät lieäu ñöôïc
Aùp duïng moái haøn Daïng moái haøn Theùp carbon, hôïp kim Ñoàng, ñoàng Nhoâm vaø Niken vaø Titan vaø
gheùp gheùp
thaáp, hôïp kim, hôïp thanh, ñoàng hôïp kim hôïp kim hôïp kim
kim cao, hai lôùp thau cuûa chuùng cuûa chuùng cuûa chuùng

Coù khaû naêng haøn 2 Giaùp moái, haøn 2

Töï phía, Dt  500mm phía 1,0 0,9 0,85 0,8 0,95
ñoä
ng
Khoâng coù khaû naêng Giaùp moái, haøn 1
döô
ùi haøn 2 phía, Dt < 500mm phía 0,8 – 0,7 – –
Ha Theùp carbon, hôïp
øn lôùp kim thaáp, hôïp
nh thuo kim, hôïp kim cao, Coù khaû naêng haøn 2 Giaùp moái, haøn 2
ieä ác theùp 2 lôùp, kim phía, Dt  700mm phía 0,95 0,85 0,8 0,75 0,9
t loaïi maøu ñoàng
ño nhaát vaø hôïp kim
ä cuûa chuùng, Khoâng coù khaû naêng
Giaùp moái, haøn 1
ca
o
Hoà ñoàng, ñoàng
thanh, ñoàng thau
haøn 2 phía, duøng taám
loùt, Dt baát kyø phía, coù loùt 0,9 0,8 0,75 0,7 0,85
qua
ng
baèn
Khoâng coù khaû naêng Giaùp moái, haøn 1
g
tay haøn 2 phía, khoâng loùt, phía 0,7 0,65 0,6 0,55 0,65
Dt  650mm

Baè
ng
Ñoàng, ñoàng thau,
chaá Khoâng coù khaû naêng Loài leân (ñöôøng
ñoàng thanh, theùp
t haøn 2 phía, khoâng gaây thaúng) vaø choàng
carbon, theùp hôïp
Ha
øn
haø
n
kim thaáp vaø
aên moøn ñieän giaûi ôû
moái haøn
cheùo
voøng)
(ñöôøng 0,7  1,0 (trò soá beù
theùp hôïp kim cao
nh cöù duøng cho moái haøn
ieä ng
t khoâng ñoàng nhaát,
ño
ä Baè trò soá lôùn duøng cho
th
aá
ng
chaá Ñoàng, ñoàng thau,
Khoâng coù khaû naêng
Choàng cheùo leân
moái haøn ñoàng
haøn 2 phía, khoâng gaây
p t ñoàng thanh, theùp aên moøn ñieän giaûi ôû nhau theo ñöôøng nhaát)
haø carbon vaø theùp moái haøn, tm cuûa moái thaúng vaø caû
n hôïp kim thaáp ñöôøng voøng
meà haøn  120oC
m
22/33
23/33
Mối hàn bị lỗi, có các hang dọc Mối hàn bị lỗi, có hang trong

Lỗi ở chân mối hàn

24/33
Cấu trúc tinh thể tại mối hàn

25/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số bền mối hàn
Hệ số bền mối hàn , h ĐỐI VỚI CÁC CHI TIẾT BẰNG PHI KIM

Hệ số beàn moái haøn, h

Giaùp moái 1 phía Giaùp moái 2 phía Choàng cheùo

Viniplat 0,35 0,5 0,5

Thuûy tinh thaïch anh 0,7 0,9 –
Thuûy tinh höõu cô 0,4 – 0,4
Polyizobutylen 0,75 – 0,75
Polystyrol 0,4 – 0,4
Polyetylen 0,9 – –

26/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số beàn moái haøn HỆ SỐ BEÀN MOÁI HAØN, h ÑOÁI VÔÙI CAÙC CHI TIEÁT
BAÈNG PHI KIM
Kieåu moái haøn Hệ sốbeàn moái haøn, h
a 0,95
b 0,9
c 0,7
d 1,0
e 0,95
f 0,8
g 0,8

27/33
2.4. Thông số tính toán
 Hệ số bổ sung bề dày
C a : heäsoáboåsung do aên moøn hoùa hoïc cuûa moâi tröôøng, mm

C b : heäsoáboåsung do baøo moøn cô hoïc cuûa moâi tröôøng, mm
C = Ca + Cb + Cc + Co 
C c : heäsoáboåsung do sai leäch khi cheátaïo, laép raùp, mm
C : heäsoáboåsung ñeåquy troøn kích thöôùc, mm
 o

Toác ñoä aên moøn, v (mm/naêm) Hệ số boå sung, Ca (tuoåi thoï 10

naêm)
 0,05 0
0,05  0,1 1
TB duøng vaät lieäu loùt chòu aên 0
moøn, traùng men

Hệ số Cb thöôøng boû qua, chæ xeùt ñeán khi vloûng  20m/s hay
vkhí  100m/s
Hệ số Co phuï thuoäc vaøo daïng chi tieát, phöông pháp gia coâng 28/33
2.4. Thông số tính toán
 Khái niệm về áp suất

p
A
p pm
P = 1 at = pa, aùp suaát khí quyeån
B pv
p
P = 0, aùp suaát chaân khoâng tuyeät ñoái

p: aùp suaát tuyeät ñoái

pa: aùp suaát khí quyeån (tuyeät ñoái)
pm: aùp suaát dö, aùp suaát mamometes
pv: aùp suaát chaân khoâng, ñoä chaân khoâng
29/33
2.5. Áp suất tính toán (ptt) cho các thiết bị chịu áp

pa pa

p1 p1

p1 > pa
p1 < pa
TB chòu aùp suaát
trong TB chòu aùp suaát ngoaøi
ptt = p1 ptt = pa
Tính cho trường hợp
làm việc ở điều kiện chịu lực tối đa 30/33
2.5. Áp suất tính toán (ptt) cho các thiết bị chịu áp

p2 > p1 > pa
p1 > p2 > pa
Thaân & ñaùy chòu aùp suaát
Thân, vỏ, đáy và nắp đều chịu
ngoaøi
áp suất trong
Voû chòu aùp suaát trong
p tt -thaân  p tt -naép  p tt -đáy  p1 Naép chòu aùp suaát trong
 p tt -thaân  p tt -đáy  p tt -voû  p 2
p tt -voû  p 2 
p tt -naép  p1 31/33
2.5. Áp suất tính toán (ptt) cho các thiết bị chịu áp

p1 > pa > p2 p2 > pa > p 1

Thaân, ñaùy và nắp chòu aùp suaát Thaân, ñaùy và nắp chòu aùp suaát
trong ngoaøi
Voû chòu aùp suaát ngoaøi Voû chòu aùp suaát trong
p tt -thaân  p tt -đáy  p1 p tt -thaân  p tt -đáy  p 2
 
p tt -naép  p1 p tt -naép  p a
 
p tt -voû  p a p tt -voû  p 2 32/33
2.5. Áp suất tính toán (ptt) cho các thiết bị chịu áp

pa > p1 > p2 pa > p2 > p1

Thân, vỏ, đáy và nắp đều chịu Thân, vỏ, đáy và nắp đều
áp suất ngoài chịu áp suất ngoài

p tt - thân  p tt -đáy  p tt -naép  p tt -võ  p a

33/33