ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΓΣΘ:

ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

Σπουδάστρια: Τζιώκα Ειρήνη

Επόπτρια: Αγγελή Αικατερίνη
Οκτώβριος 2018
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• Ανοδική τάση μετανάστευσης παγκοσμίως
• Η έλλειψη πολιτιστικών προσαρμογών στα συστήματα φροντίδας είναι η
κύρια αιτία των ανισοτήτων στις υπηρεσίες υγείας προς πολιτισμικές
μειονότητες
• Οι θεραπευτικές εκβάσεις των μειονοτικών πολιτισμικών ομάδων είναι
υποδεέστερες σε σχέση με τους Καυκάσιους παρά το πλήθος
ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων στις χώρες της Δύσης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• Η πολιτισμική ευαισθησία και προσαρμοστική ικανότητα απαραίτητα
στοιχεία της κλινικής και θεραπευτικής πρακτικής
• Κίνδυνος εσφαλμένης διάγνωσης και αναποτελεσματικής διαχείρισης και
αντιμετώπισης
• Η πολιτισμική κληρονομιά (πεποιθήσεις, αξίες, πρακτικές) τίθεται στο
επίκεντρο νέων εννοιολογικών και μεθοδολογικών πλαισίων κατά την
έναρξη, την πορεία, τη θεραπεία και την έκβαση των ψυχικών διαταραχών
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια από τις πιο
αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη θεραπεία και αντιμετώπιση ψυχικών
διαταραχών (μονοθεραπεία ή/και συνδυασμός με φαρμακοθεραπεία)
• Προσπάθειες για την πολιτιστική προσαρμογή της γνωσιακής
συμπεριφορικής θεραπείας έχουν αποδώσει αντίστοιχα καθοδηγητικά
θεωρητικά πρωτόκολλα
• Αρκετά αποτελεσματική στη θεραπεία των προβλημάτων ψυχικής υγείας
και στις αναπτυσσόμενες χώρες
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΓΣΘ
Σε σχέση με το θεραπευτή
• Αναγνώριση από τον ίδιο το θεραπευτή των προκαταλήψεων του για τις
διάφορες πληθυσμιακές ομάδες
• Οι προκαταλήψεις οφείλονται σε έλλειψη γνώσης/εμπειρίας και
δημιουργούν ένα γνωστικό κενό το οποίο μπορεί να γεμίσει με κυρίαρχα
πολιτισμικά μηνύματα που οδηγούν σε γενικεύσεις σχετικά με μέλη
συγκεκριμένων ομάδων
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΓΣΘ
Σε σχέση με το θεραπευτή
• Αναγνώριση γνωστικού κενού και αναδόμηση ανακριβών πεποιθήσεων και
υποθέσεων (προσωπική δέσμευση/ατομική εργασία)
• Πολιτισμική ευαισθητοποίηση (επιπτώσεις πολιτισμικών επιρροών στη
ζωή, τις πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά, η αναζήτηση πολιτιστικών
πληροφοριών από διάφορες κουλτούρες, η παρακολούθηση πολιτιστικών
εορτασμών κ.α.)
• Εποπτεία από πρόσωπο που ανήκει και είναι γνώστης μιας μειονοτικής
κουλτούρας
• Σχέσεις με ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΓΣΘ
• Συχνά προκύπτουν θέματα εκπαιδευτικού επιπέδου, σωματοποίησης
συμπτωμάτων, γνωστικά λάθη καθώς και στιγματισμός των υπηρεσιών
ψυχικής υγείας
• Η γνώση των επιμέρους αυτών διαφορών σχετίζεται κατά πολύ με τον
τρόπο που προσεγγίζεται η παθολογία και η θεραπεία των ψυχικών
διαταραχών
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΓΣΘ
Σε σχέση με το θεραπευόμενο
• Οι πάσχοντες από κάποια ψυχική διαταραχή έχουν συνήθως στρεβλές
πεποιθήσεις για τον εαυτό τους, τους άλλους και εν γένει τον κόσμο
• Οι πεποιθήσεις/υποθέσεις/διαστρεβλώσεις/αυτόματες σκέψεις
διαφοροποιούνται ανάλογα με το εθνικό και πολιτισμικό υπόβαθρο του
καθενός
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΓΣΘ
Στη θεραπεία
• Η ασυμφωνία των πολιτιστικών προτύπων θεραπευτή – θεραπευόμενου
μπορεί να οδηγεί σε παρερμηνεία των αιτιών της συμπεριφοράς του
θεραπευόμενου
• Η ΓΣΘ διακρίνεται για την προσαρμοστικότητά της στις ανάγκες του
εκάστοτε θεραπευόμενου
• Με το συνεργατικό εμπειρισμό οι θεραπευτές είναι σε θέση να
κατανοήσουν και να προσαρμόσουν το θεραπευτικό πλάνο στη κουλτούρα
του ασθενή, εφόσον είναι σε θέση να ερμηνεύσουν τα πολιτισμικά στοιχεία
αυτού
• Η σημασία της θεραπευτικής σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου
καθιστά αναγκαία την πολιτισμική προσέγγιση της ΓΣΘ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ
• Πολιτισμική προσαρμογή: η διαδικασία κατά την οποία προσαρμόζονται οι
διαδικασίες, οι στόχοι και η γλώσσα μιας ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης
ώστε να βρίσκεται σε συνάφεια με εκείνες της ομάδας στόχου και έτσι
κατά αυτό τον τρόπο να επιτευχθεί η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητά
της
• Αυξημένη σημασία της «προσαρμογής» αυτής της ΓΣΘ παρέμβασης ώστε
να είναι ευαίσθητη και πιο αποδεκτή από την κουλτούρα του ατόμου που
λαμβάνει θεραπεία
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ
• Πολιτισμός-θρησκεία-πνευματικότητα επηρεάζουν τα συστήματα
πεποιθήσεων, ειδικά εκείνα που σχετίζονται με την υγεία, την ευημερία,
την ασθένεια και την αναζήτηση βοήθειας σε περιόδους ανάγκης
• Παράγοντες ωφέλιμοι για την κοινωνική συνοχή άλλα ικανοί να οδηγήσουν
σε λανθασμένες πεποιθήσεις και μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με την
ψυχική νόσο και εν τέλει στον στιγματισμό της
• Σημαντική η επίδραση και η βοήθεια που μπορεί κάποιοι να λαμβάνουν
από θρησκευτικούς ηγέτες και κοινωνούς αλλά και από γηραιότερα μέλη
της κοινότητας τους
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ
• Συχνές και οι ενδοπολιτισμικές διαφορές (πχ. Σουνίτες-Σιίτες)
• Οι μετανάστες από ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό υπόβαθρο, ενώ
μοιράζονται ορισμένες ομοιότητες απορρέουσες από την κουλτούρα
προέλευσης, μπορεί να έχουν μεγάλες διακυμάνσεις στην έκφραση
πεποιθήσεων και συμπεριφορών
• Υπόψη οι φυλετικές εντάσεις, οι προσωπικές βιωματικές εμπειρίες που
σχετίζονται με τη μετανάστευση αλλά και τα πολιτικά και κοινωνικά
συστήματα στην χώρα υποδοχής
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ
• Βάσει των Nasar et al. (2016) είναι αναγκαία η διερεύνηση:
1. Του φιλοσοφικού και πολιτιστικού υποβάθρου του ασθενούς (πεποιθήσεις
για την ασθένεια, ιστορικό εναλλακτικών θεραπειών)
2. Των απόψεων των φροντιστών για το πρόβλημα
3. Της εμπειρίας των ειδικών ψυχικής υγείας
4. Των πληροφοριών από εξειδικευμένους θεραπευτές, πνευματικούς και
θρησκευτικούς ηγέτες και πρεσβυτέρους της κοινότητας του ασθενή
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΓΣΘ

Η πολιτισμική προσαρμογή της ΓΣΘ πρέπει να επικεντρωθεί σε:

I. Φιλοσοφικό και πολιτισμικό υπόβαθρο
II. Πρακτικές εκτιμήσεις των παραγόντων που σχετίζονται με την κοινωνία
και το σύστημα υγείας
III. Τεχνικές προσαρμογές μεθόδων και δεξιοτήτων και
IV. Θεωρητικές ή εννοιολογικές αλλαγές
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• Η πολιτισμικά εστιασμένη και προσαρμοσμένη ΓΣΘ έχει φανεί
αποτελεσματική στη θεραπεία ευρέος φάσματος διαταραχών (ΔΜΤΣ (με ή
χωρίς συνοσηρότητα με άλλες Αγχώδεις ή/και Συναισθηματικές
διαταραχές), Καταθλιπτικής Διαταραχής, Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής,
Σωματοδυσμορφικής Διαταραχής, Διαταραχών Σχιζοφρενικού Φάσματος)
σε διάφορες πολιτισμικές ομάδες
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• Οι Jalal et al. (2018) περιγράφουν την προσαρμογή του μοντέλου της ΓΣΘ
(Culturally Adapted Multiplex CBT ) σε αυτόχθων πληθυσμό
Νοτιοαφρικανών (Sepedi) δίνοντας έμφαση στη γνωστική επεξεργασία
σωματικών συμπτωμάτων και στη ρύθμιση συναισθήματος και την
αποτελεσματική εφαρμογή του
• Οι Bigfoot et al. (2010) τροποποίησαν την εστιασμένη στο τραύμα ΓΣΘ
(HC-MC; BigFoot & Schmidt, 2006) ώστε να ενσωματώνει πεποιθήσεις
για την υγεία και την ψυχική επούλωση τραυμάτων αλλά και πρακτικές και
αντιλήψεις που συνάδουν με την κουλτούρα και πολιτισμική παράδοση με
στόχο την αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος σε παιδιά Αμερικάνων
Ινδιάνων και αυτοχθόνων της Αλάσκας
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• Οι Kananian et al. (2017) σε έρευνά τους σε πληθυσμό Αφγανών (n=9)
κατέληξαν ότι η εφαρμογή ενός πολιτιστικά προσαρμοσμένου μοντέλου
ΓΣΘ (CA CBT) οδηγεί σε μείωση της ψυχοπαθολογίας και βελτίωση της
ποιότητας ζωής
• Σε συστηματική ανασκόπηση των Pineros-Leano et al. (2017) σχετικά με
την αποτελεσματικότητα των πολιτισμικά προσαρμοσμένων μοντέλων ΓΣΘ
στην αντιμετώπιση της Κατάθλιψης φάνηκε ότι οι παρεμβάσεις αυτές είναι
αποτελεσματικές με κύριο στόχο προσαρμογής τη γλώσσα, την ενσωμάτωση
της εμπειρίας μετανάστευσης και την προσαρμογή στο μορφωτικό επίπεδο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• οι Bennett et al. (2014) ανέφεραν σημαντική μείωση των αρνητικών
γνωσιών με αντίστοιχη μείωση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας μετά
από 12 συνεδρίες σε δείγμα αυτοχθόνων (n=16) της Νέας Ζηλανδίας
(Μαόρι)
• οι Hwang et al. (2015) συνέκριναν την αποτελεσματικότητα στην
αντιμετώπισης της κατάθλιψης μεταξύ της παραδοσιακής και της
πολιτισμικά προσαρμοσμένης ΓΣΘ σε δείγμα πληθυσμού Κινέζων ασθενών
Αμερικανικής καταγωγής (n=50). μετά από 12 συνεδρίες με διπλάσιο
ποσοστό επιτυχίας του προσαρμοσμένου μοντέλου στην έκβαση της
θεραπείας
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
• Οι Shea et al. (2016) διεξήγαγαν έρευνα ποιοτικής μεθοδολογίας σε
πληθυσμό 12 γυναικών Λατινικής καταγωγής με στόχο την αναγνώριση και
διερεύνηση πολιτισμικών στοιχείων προς προσαρμογή για θεραπεία
Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής
Διαπιστώσεις: 1. κοινωνικά και πολιτισμικά κατασκευασμένες
συμπεριφορές προς το φαγητό, 2. σημαντική η πολύπλευρη υποστήριξη
της εν λόγω ομάδας, 3. ανάγκη οικογενειακής ενίσχυσης
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΣΘ:
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• οι Weingarden et al. (2011) αναφέρονται σε 2 παραδείγματα περίπτωσης
όπου εφάρμοσαν πολιτισμικά εστιασμένες θεραπευτικές στρατηγικές στο
μοντέλο της ΓΣΘ για τη ΣΔΔ με σημαντική βελτίωση των δυσμορφικών
συμπτωματων
• Οι Rathod et al. (2013) συνέκριναν την αποτελεσματικότητα πολιτισμικά
προσαρμοσμένης ΓΣΘ για τις Διαταραχές Σχιζοφρενικού Φάσματος σε
σχέση με τη συνηθισμένη θεραπευτική διαδικασία με καλύτερη έκβαση της
ομάδας που λάμβανε το τροποποιημένο μοντέλο μετά από 16 συνεδρίες
   Τύπος Έρευνας Δείγμα Διαταραχή Παρέμβαση

Jalal et al. 2018 Case Illustration 2 PTSD Culturally Adapted Multiplex CBT

Bigfoot et al. 2010 Case Example 1 PTSD Honoring Children-Mending Circle

CA CBT
Kananian et al. 2017 Clinical Control Study 9 PTSD, MDD, Anxiety Disorders
12 sessions

CA CBT
Bennett et al. 2014 Clinical Control Study 16 Depression
12 sessions

CA CBT
Huang et al. 2015 Randomised Controlled Trial 50 Depression
12 sessions

Shea et al. 2016 Qualitative Study 12 VN, BED 2 Focus group 90 mins

CA CBT
Weingarden et al. 2011 Case Study 2 BDD
22 sessions

CaCBTp
Rathod et al. 2013 Randomized Controlled Trial 35 Psychoses 16 sessions
40-90 mins
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Γενικώς αποδεκτό ότι η ΓΣΘ διαρθρώνεται από τις αξίες του Δυτικού
πολιτισμού και επομένως για να είναι αποτελεσματική σε αλλότριες
κουλτούρες θα πρέπει να προσαρμοσθεί καταλλήλως
• Στόχος η εξατομίκευση βάσει των αναγκών του κάθε ασθενή
• ο θεραπευτής καλείται να προσαρμόσει το περιεχόμενο του λόγου του ώστε
να προσφέρει ένα ευέλικτο είδος θεραπείας που θα ενσωματώνει τις
στάσεις, τις πεποιθήσεις, τις αξίες αλλά και τις υποκειμενικές νόρμες της
κάθε κουλτούρας ώστε να είναι αποδεκτή και αποτελεσματική
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Τα περισσότερα μοντέλα πολιτιστικής προσαρμογής της ΓΣΘ, για διάφορες
εθνικότητες τα οποία έχουν αναπτυχθεί (και δημοσιευτεί)περιγράφουν
απλά τις εμπειρίες των θεραπευτών στην εργασία τους με τους σχετικούς
πληθυσμούς και αναπτύσσουν γενικά θεραπευτικά και κλινικά προβλήματα
• Αναγκαία η συστηματική έρευνα των πολιτισμικών στοιχείων η οποία θα
οδηγήσει στην αναγνώριση των αντικειμενικά ουσιωδών παραγόντων οι
οποίοι καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (πχ ρόλος
φροντιστών)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Αναγκαιότητα πραγματοποίησης ερευνών
i. μεγαλύτερο δείγμα πληθυσμού για το εύρος των ψυχικών παθήσεων
ii. χρήση ομάδας ελέγχου αναμονής όπως επίσης και
iii. διενέργεια επαναληπτικών μετρήσεων των αποτελεσμάτων σε μεγαλύτερο
βάθος χρόνου (πέραν του εξαμήνου που συχνότερα απαντάται στις λίγες
έρευνες που διενήργησαν τέτοιες μετρήσεις).
iv. κοινά ερευνητικά πρωτόκολλα
v. μεγαλύτερος αριθμός ερευνών που θα συγκρίνεται το προσαρμοσμένο
μοντέλο με το παραδοσιακό καθώς και, ενδεχομένως, με άλλες
ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Η πολιτισμική προσαρμογή της ΓΣΘ είναι σημαντική τόσο σε κοινωνικό
όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Τα αυξανόμενα στοιχεία για το
αδιαμφισβήτητο της αποτελεσματικότητας των προσαρμοσμένων
παρεμβάσεων θα πρέπει να αποτελούν βάση για την χάραξη
αποτελεσματικών πολιτικών υγείας και δη της ψυχικής υγείας. Καθίσταται
εν κατακλείδι αναγκαία η ενσωμάτωση της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας
των αποδεκτών των παρεχόμενων υπηρεσιών ούτως ώστε να εξασφαλισθεί
η αποδοχή αλλά και η αποτελεσματικότητά τους
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Οκτώβριος 2018