Fizika viti parë

Njësia mësimore
2.24. Disa kuptime themelore nga
astronomia
Mësimdhënësi –Hysen Rahmani
 Orientimi në kohrat vjetra
Në kohrat e vjetra para 2000-viteve njerëzit janë orientuar sipas pozitës së
lëvizjes së Diellit dhe Hënës .
Fjala astronomi rrjedh nga fjala greke astron yll dhe nomos –ligj.
Astronomia st. lëvizjen e yjeve.planeteve ,satelitëve të planeteve ,proceset që ndodhin
në atmosferat e planeteve ,në yjet dhe trupat tjerë qiellor .
Astronomi

Mek.qiellore Ksmogoni Kozmonautika Astrofizika

Emnimet e trupave qiellor ,janë bërë sipas asaj me çka jnë

ballafaqu njerëzit –Arusha e madhe ,qenë ,gjuetar, vajza,
luan,qerre ngarkese me kuaj etj
Në lashtësi njerëzit vrojtuan kupën e qiellit dhe zbuluan
ndërrimin e stinëve ,orientimin në tokë ditë-natë.
 Modeli gjeocentrik Sistemi Diellor
Toka –qendër e sistemit tonë Dielli –qendër e sistemit tonë
Astronomi Klaut Ptolome Nikolla Koperniku

Merkuri,Afërdita ,Marsi, Nëntë

Jupiteri, Saturni ,Urani dhe planetët,satelitët ,kometat,
Neptuni bashkë me Diellin astroidët dhe meteorët
dhe Hënën rrotullohen rreth rrotullohen rreth Diellit.
Tokës.
 Planetët e sistemit Diellor
Planetet janë :
1.Trupa qiellor sferik
2. Trupa që nuk ndriçojnë
3. Rrotullohen rreth Diellit
dhe vetës
4. Planetet vrojtohen me sy
të lirë :
Mërkuri,Afërdita , Marsi,
Jupiteri dhe Saturni .
Plutoni quhet planeti Xhuxh
Planetët tokësorë
Planetët gjigantë
Plenetët toksorë
1. Ndodhen më afër Diellit
2. Janë relativishtë të vegjël
3. Ata mbështillen nga një kore e ngurtë
4. Janë mjaftë të dendur
5. Përmbajnë shumë pak hidrogjen dhe
helium
6. Rrotullohen ngadal rreth boshtit vetjak
7. Toka ka 1-satelit, Marsi 2-satelitë,
Mërkuri dhe Afërdita nuk kanë sateltë.
Plenetët gjigandë
1. Ndodhen më largë Diellit
2. Përmasa të mëdha me dendësi të
vogla
3. Përmbajnë lëndë gazore (H,He)
4. Në brendësi të thellë kanë
bërthamë më të ngurtë
5. Rrotullohen shpejtë rreth boshtit
vetjak
6. Kanë unaza dhe shumë satelitë
7. Atmosfera e tyre është dinamike
(vorrbulla ,erëra,ciklone etj. )
8. Temperatura shumë të ulëta
Jupiteri (-140)Saturni (-
150) ,Urani (-210)
Të dhënat krahasuese për planetet e tipit tokësorë
 Përbërësit e
sistemit
Planetët Diellor
toksor ,gjigand
ë dhe
xhuxhët

Satelitët
Kometët
natyror dhe
artificial
Astroidët
 Kometat
Kometat janë trupa të përbër nga akuj të përzier me pluhur .
Kur i afrohen Diellit akujt shkrihen dhe formojnë bishtin dhjetra mijra
kilometra të gjatë
Rrezatimi e shtin renë të formon bishtin kundër Diellit.
 Asteroidët
Asteroid është trupi qiellor ,që lëvizë rreth Diellit në
orbita të përfshira kryesisht ndërmjet planeteve të
Marsit dhe Jupiterit .
Mendohet se janë formuar nga shkatrrimi i ndonjë
planeti të madh ndërmjet orbitave të Marsit dhe atij të
Jupiterit ose janë mbeturina të lëndës së parë, gjatë së
cilës është formuar sistemi diellor.
 Detyrë shtëpie
Shikone linkun dhe diskutone ate
https://www.youtube.com/watch?v=dCt776rw2-w
Ju dëshiroj suksese ,