УНИВЕРЗИТЕТ “ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ” – ШТИП

ФИЛОЛОШКИ ФАКУЛТЕТ

Катедра за германски јазик и книжевност

“ПРИРОДНИОТ НАСПРОТИ ГРАМАТИЧКИОТ РОД НА

ИМЕНКИТЕ ВО ГЕРМАНСКИОТ ЈАЗИК”

Ментор Кандидат
Проф. д-р Билјана Ивановска Дебора Јованова
Број на индекс: 161841

Штип, октомври 2018

 Вовед
Именките во германскиот јазик се карактеризираат со следниве
граматички категории: род, број, падеж и определеност. Родот на
именката игра главна улога во една реченица.

Покрај природниот пол (машки / женски), разликуваме и

граматички род кај именките. Германскиот јазик познава три
граматички рода: машки, женски и среден род.
Секој именка разликува еден род, со исклучок на т.н. двородови
именки (или именки со колеблив род).
 Природен пол
Полот е природна, биолошка категорија. Тој ја објаснува разликата помеѓу машките и женските

суштества, при што секогаш се однесува само на живите суштества.

Групи именки во кој е прикажан прирдниот пол:

 Personenbezeichnungen / (ознаки за лични имиња)

Кај личните имиња, природниот пол и граматичкиот род се совпаѓаат, но притоа се среќаваат и

неколку исклучоци:

 Verwandtschaftsnamen / (ознаки за роднински врски)

der Mann – die Frau

der Vater – die Mutter

Исклучоци се, на пример: das Mädchen, das Weib, ...

 Weibliche Berufsbezeichnungen / (ознаки за женски професии)

Ако родот на нeкои живи суштества (лица) и/или животни е непознат, или ако се
подразбираат машките и женските претставници од овој вид, се користат
таканаречените "генерички форми". 'Генерички' значи дека избраниот род не е
утврден од само еден пол, туку го опфаќа и биолошкиот пол.

На пример: Liebe Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter = драги соработнички и

соработници, со значење: драги вработени.

Но, сепак оваа употреба е помалку проблематична. Именките што ги означуваат

формите за женски род можат да се користат само за женски лица, додека
формите од машки род можат да се користат за обраќање кон женски и/или машки
лица.

Оваа релација во терминологијата на структуралистичката лингвистика се

нарекува неутрализација.
Овој поим беше користен во Прашката школа на структурализмот, посебно во областа на

фонетиката и фонологијата и се однесува на една од две фонеми која е без особеност и која се

јавува како архифонема во споредба со другата фонема, со која стои во опозиција.

Во германскиот јазик пример за неутрализација е обезвучувањето, како фонолошки процес,

што се јавува како карактеристика на гласот во крајна позиција на зборот, па така при

изговорот на лексемата Tag, консонатнот /g/ во крајна позиција се слуша и изговара како /k/.

Исто така, и во семантиката на зборот постои феномен наречен неутрализација. Постои јасна

опозиција помеѓу лексемите Tag и Nacht; во некои контексти таа опозиција може да биде

неутрализирана и лексемата Tag да се јави како замена за изразот Tag und Nacht (односно во

своето значење да го опфаќа временскиот распон на денот и ноќта). Во опозиција стојат

поимите, на пример: Am Tag arbeitet Onkel Dagobert, in der Nacht die Panzerknackerbande.

Неутрализирана е и опозицијата што се јавува во изразот: Donald war 14 Tage auf Abenteuer in

der Arktis, бидејќи тука поимот Tag означува единство од 24 часа, и воедно ја вклучува и ноќта.
Кај ознаките за лица од машки род се работи за неутрализирани
форми. Student ги означува само лицата/студентите од машки род,
како на пример, во реченицата: An der Űbung nehmen fünfzehn
Studentinnen und fünf Studenten teil. Наспроти тоа, во реченицата
Die freie Universität Berlin hatte damals 62 000 Studenten.
Лексичката спротивност е неутрализрана и лексемата Student се
однесува како архилексема за студентите од машки и женски пол.

Станува збор за генерички машки род и во својот значенски опсег

ги опфаќа не само машките, туку и женските лица (студенти и
студентки).
Во однос на графолошкото и ортографското претставување на наставките со кои се

означува родот кај именките, именките можат да се означат со коси или мали загради.

На пример: наместо Autorinnen и Autoren, се користат формите Autor/inn/en или

Autor(inn)en и сл.

Кај сложените зборови, кои се образуваат со наставката –mann, наместо некогашната

наставка –männin, како на пример во Amtmännin, се користи наставката –frau (Amtfrau).

Но, денес во модерниот јазик преовладуваат и женските форми на именките (најчесто

женски форми кои завршуват на наставките -in, -frau).

 Tierbezeichnungen / (ознаки за животни)

Кај животните, природниот пол и граматичкиот род се совпаѓаат. Ова e типично за

миленичиња и некои други "добро познати" животни:

der Stier – die Kuh

der Löwe – die Löwin

 Граматички род
Јасен е фактот дека, освен тоа што само живите суштества имаат природен пол, сите други

именки во германскиот јазик имаат определен граматички род. Освен тоа кај повеќето именки,

природниот пол и граматичкиот род не секогаш се согласуваат. Секако, постојат исклучоци (иако

природниот пол на das Mädchen = девојче е женски пол, граматичкиот род е среден).

Во германскиот јазик постојат три рода. Тие се препознаваат по определениот член: der, das, die.

Секоја именка во германскиот јазик има еден од овие родови, кои се тесно поврзани со именката.

Генерално, родот на именката не може да се изведе од нејзиното значење. Но, постојат неколку

семантички групи кои се состојат (со неколку исклучоци) од именки со ист род.

Од аспект на семантичка и формална гледна точка, во продолжение се дадени правила, кои

секако, подлежат на одредени исклучоци.

 Класификација од семантичка гледна точка:
Maskulinum – (м.р)

Имиња на годишните времиња, месеци и денови во неделата: (der Winter, der Mai, der Montag),

Имиња на страните на светот, ветрови и врнежи: (der Westen, der Monsun, der Regen, но: die Tramontana, die Bise),

Имиња на алкохолни пијалаци: (der Sekt, der Wodka, der Schnaps),

Марки на автомобили и имиња на експресни возови: (der Opel, der BMW, der Lada, der Bavaria),

Имиња на минерали и камења: (der Glimmer, der Granit),

Имиња на планини: (der Vesuv, der Mt. Everest).

Исклучок: Имињата на планините се делумно машки (der Harz). Но, многу имиња на планини припаѓаат на групата

именки кои имаат само множинска форма, т.е. плуралија тантум (die Karpaten), а додека други именки се од среден

род (das Kantabrische Gebirge).

 Femininum – (ж.р)

Имиња на дрва и цвеќиња: (die Тanne, die Nelke, die Rose, но не сложенките со дрво, како der
Apfelbaum),

Имиња на бродови и авиони: (die Rostock, die Boeing, die Titanic),

Имиња на сорти на цигари: (die Kent, die West, die Club),

Кај простите / кардиналните броеви: (die Eins, die Milion, die Miliarde).

Исклучок: Ознаките за количина се од среден род (das Hundert, das Tausend), како и дропките
(das Drittel), освен (die Hälfte). Од друга страна пак, броевите се од машки род (der Erste, der
Zehnte).

•Повеќето имиња на реки во Германија или во светот кои завршуваат на наставките –а, и –е, се
од женски род: (die Elbe, die Wolga).
•Додека другите имиња на реки се од машки род: (der Nil, der Rhein, der Main).
 Neutrum – (с.р)

Имиња на хотели, кафитерии и кина: das (Hotel) Intercontinental, das (Filmtheater) Capitol,

Имиња на поголем дел од хемиските елементи: (das Aluminium, das Chlor, das Eisen, das Gold),

Имиња на физички својства, букви, оцени, бои и јазици: (das Kilowatt, das Ypsilon, das Grün, das Russische),

Имиња на средства за чистење и перење: (das Persil, das Fit).

Имиња на континенти, земји, острови и места, односно имиња на географски поими кои стојат без член:

(das mittelalterliche) Europa, (das moderne) Zürich, (das historische) Rom/.

Исклучок: Имињата на географските поими кои стојат со член се најчесто именки од машки и од женски

род. На пример: (der Irak, die Antarktis, die Türkei, die Krim, die Schweiz, der Iran).

Исто така, имињата на некои предели, како: (der Balkan, die Normandie) се од машки и женски род.
 Класификација на родот на именките од формална/морфолошка
гледна точка:

Maskulinum – (м.р)

• Девербатива (изведенки од глаголи) со нулта суфикс (односно именки кои

произлегуваат од глаголи, а немаат наставка): (Der Gang, der Sprung, der

Betrieb).

• Именки кои завршуваат на наставките: -ig (der Honig), -er (der Fahrer), -ling (der

Zwilling), -s (der Fuchs) –ich (der Teppich), -m (der Strom), -en (der Ofen).

• Странски зборови, пред сè, лични имиња кои завршуваат на наставките: -ant

(der Elefant), -är (der Bär), -ast (der Gymnasiast), -ör (der Frisör), -end (der

Promovend), -and (der Doktorand), -ent (der Apsolvent), -iker (der Informatiker), -

ier (der Offizier), -ismus (der Kapitalismus), -ist (der Artist), -or (der Doktor), -loge

(der Biologe), -us (der Globus).

Femininum – (ж.р)

• Девербативи кои завршуваат на наставката –t: (die Fahrt, die Last).

• Именки кои завршуваат на наставката –e , пред сè, кај двосложните зборови:

(die Liebe, die Lampe, die Rose).

• Кај именките од женски род карактеристични се следниве наставки: -e (die

Katze), -in (die Freundin), -frau (die Hotelfachfrau), -ei (die Konditorei), -heit (die

Gesundheit), -keit (die Ehrlichkeit), -schaft (die Freundschaft), -ung (die Erfahrung).

• Странски зборови кои завршуваат на наставките: -age (die Etage), -ät (die

Qualität), -anz (die Alianz), -enz (die Differenz), -ie (die Kopie), -ik (die Politik), -ion

(die Deklination), -ur (die Kultur), -ade (die Marmelade), -aille (die Medaille), -aise

(die Majonaise), -elle (die Bagatelle), -ette (die Etikette), -öse (die Fritöse), -ille (die

Kamille), -ine (die Maschine), -isse (die Hornisse), -itis (die Rahinitis), -ive (die

Initiative), -ose (die Neurose), -sis (die Sepsis), -üre (die Lektüre).
 Neutrum – (ж.р)

• Деминутиви кои завршуваат на наставките –chen, -lein: (das Häuschen,

das Büchlein).

• Збирни именки и девербативи кои започнуваат со префиксот –Ge: (das

Gebirge, das Gerede).

• Субстантивни / поименчени и/или инфинитивни форми: (das Essen, das

Sprechen, das Wissen).

• Именки кои завршуваат на наставката –nis: (das Ereignis, das Ärgernis,

das Verhältnis).

• Странски зборови кои завршуваат на наставките: -ett (das Kabinett), -il

(das Ventil), -ma (das Drama), -o (das Konto), -um (das Zentrum), -tum (das

Eigentum), -ment (das Instrument), -ing (das Doping) , -tel (das Viertel).
 Гласовни (фонетски) фактори:
Што се однесува до фонетските фактори, можни се неколку правила. Овде се прави разлика помеѓу едносложните и

повеќесложните именки во германскиот јазик.

 Кај едносложните именки, со зголемување на бројот на согласки на почетокот и на крајот од зборот се зголемува и

веројатноста дека се работи за именки од машки род (пр. der Strumpf).

• Сите именки кои започнуваат на консонантите Kn- се именки од машки род. (der Knall, der Knopf; Исклучок: das Knie).

• Именките кои завршуваат на консонантите –cht/-ft се именки од женски род (die Nacht, die Luft, но: das Licht, der Saft).

 Кај повеќесложните именки во германскиот јазик, природата на ненагласениот слог укажува на одредена особеност на

родот.

• Именките кои завршуваат на –е, се именки од женски род (die Frage, die Rübe, die Blume; но: der Knabe).

• Именките кои завршуваат на –еr, се именки од машки род (der Hammer, der Eimer, но: das Alter).

• Именки кои завршуваат на –ig, се именки од машки род (der König, der Honig, но: das Reisig).

• Именките кои завршуваат на –u (z. B. der Uhu) – машки род. Именки кои завршиваат на –а (die Villa) - женски род.

Именки кои завршуваат на –о (das Kino) - среден род.

 Двоен род кај именките (колеблив род кај именките)

Во германскиот јазик постојат и т.н. именки со колеблив род, т.е. именки кои ги имаат и

двата рода (ова може да доведе до промена на нивното основно значење, но не секогаш).

Тие се поделени на две подгрупи и тоа:

 Именки со иста форма, исто значење, но различен род (Именки со колеблив род).

der/das Barock – барок,

die/das Soda – сода.

 Именки со иста форма, различно значење, но и различен род (хомоними):

Der Junge = Knabe (дете, момче),

Das Junge = Jungtier (младо животно).

- Но, овие именки, исто така, можат да имаат сосема различни значења:

Das Tor = große Tür (голема врата),

Der Tor = Dummkopf (глупак).

 Заклучок
Денес односот помеѓу родовите форми во современиот германски јазик е
сосема различен и зависи од низа одредени фактори. Родот на именката е
од големо значење, и доколку не се употребува правилно, речениците не би
биле граматички точни.
Со изработка на овој дипломски труд, се разгледува одблизу употребата на
именките во однос на природниот пол и граматичкиот род во германскиот
јазик. Со ова би можело полесно да се усвојат граматичките категории на
именките како зборовна класа и практично истите правилно да се
употребуваат во секојдневната комуникација.
 ВИ
БЛАГОДАРАМ
ЗА
ВНИМАНИЕТО!